Εδώ, το νεκροταφείο είναι παιδότοπος. Πάνω στα μνήματα μικρά παιδιά παίζουν μπάλα. Βομβαρδισμένα, ξεχαρβαλωμένα κτίρια προσφέρουν ακόμα στέγη στους ξεριζωμένους. Σπίτια χωρίς θέρμανση, χωρίς υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής φιλοξενούν πολυμελείς οικογένειες.
Ο μοναδικός ελεύθερος χώρος για τα παιδιά είναι τα νεκροταφεία των καταυλισμών. Τα σχολεία είναι αυτοσχέδια, αφού όσα λειτουργούν υπό τη μέριμνα του ΟΗΕ είναι ελάχιστα και απομακρυσμένα. Μουσείο μνήμης για την επιστροφή στην πατρίδα δημιούργησε συνταξιούχος δάσκαλος στον Ν. Λίβανο. Εχει συγκεντρώσει δεκάδες πράγματα που έφεραν οι πρόσφυγες από την Παλαιστίνη το 1948 και όλα τα κλειδιά των σπιτιών τους. Διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα, χωρίς δικαίωμα σε κανένα επάγγελμα, ιδιοκτησία, ενοικίαση, μόρφωση, περίθαλψη. Πόσο διαρκεί αυτή η κατάσταση; Εξήντα δύο χρόνια. Από το 1948, όταν ξεριζώθηκαν από τη γη τους. Στους ασφυκτικούς καταυλισμούς των παλαιστίνιων προσφύγων στο Λίβανο, όπου στοιβάζονται δεκάδες χιλιάδες οικογένειες, περιπλανήθηκαν πριν από δυο μήνες οι Νίκος Κλείτσικας και Μανώλης Δημελλάς, δημιουργοί του ντοκιμαντέρ «Ain al-Hilweh» («Eye of Beauty»)-«Το μάτι της όμορφης», όπως ονομάζεται ένας από αυτά τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης». Και οι δυο τους, ευαισθητοποιημένοι στα θέματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, έχουν εμπειρική «διατριβή» στο Παλαιστινιακό. Ο πρώτος είναι μέλος του Συνδέσμου Ελληνοπαλαιστινιακής Φιλίας και ο δεύτερος οπερατέρ του Mega. Το διάρκειας 25 λεπτών αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στη Θεσσαλονίκη.
Σφαγίασαν 2.000 αμάχους
Ο Νίκος Κλείτσικας βρήκε άκρες για άδεια και πολιτική στήριξη από τις παλαιστινιακές οργανώσεις του Λιβάνου, ώστε να μπορέσουν να μπουν στους δώδεκα καταυλισμούς που είναι διάσπαρτοι στη χώρα, από το Βορρά μέχρι τα σύνορα με το Ισραήλ. Με δεδομένο ότι η Φάταχ, η Χαμάς και το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης μοιράζονται τον έλεγχο των καταυλισμών, ήρθαν σε επαφή με τους επικεφαλής και των τριών οργανώσεων για να επισκεφθούν όλα τα προσφυγικά στρατόπεδα. Φιλοξενήθηκαν σε σπίτια κι έζησαν από κοντά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν υπό τη μέριμνα του... φιλόστοργου ΟΗΕ.
Μέσα στη Βηρυτό υπάρχουν τέσσερις καταυλισμοί. Ενας δρόμος χωρίζει το πολιτισμένο κομμάτι της πόλης από το γκέτο της Σάμπρα και Σατίλα, τους καταυλισμούς που έμειναν στην Ιστορία από μια φρικιαστική μαζική δολοφονία: Από τις 15 μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου του 1982 ο ισραηλινός στρατός υπό τις διαταγές του τότε υπουργού Εθνικής Αμυνας του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν εισέβαλε στον Λίβανο και με τη βοήθεια λιβανέζικων φασιστικών, παραστρατιωτικών οργανώσεων σφαγίασε πάνω από δύο χιλιάδες αμάχους σε αυτούς τους προσφυγικούς καταυλισμούς. Στόχος ήταν η εξολόθρευση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ/PLO) που τότε έδρευε στο Λίβανο. Κι ενώ οι στρατιωτικές δυνάμεις της ΟΑΠ είχαν ήδη αποχωρήσει από εκεί τηρώντας συμφωνίες, ο Σαρόν επέμενε στην εισβολή προκειμένου να εκκαθαριστούν οι «φωλιές των τρομοκρατών»...
Στους οκτώ από τους δώδεκα καταυλισμούς δεν επιτρέπεται η είσοδος και η έξοδος οποιουδήποτε-ούτε καν άραβα δημοσιογράφου. Το μικρό συνεργείο μπήκε παράνομα, με μοναδικό όρο να μη φωτογραφηθούν ένοπλοι, αλλά πολιτοφύλακες το συνόδευαν παντού.
«Γνώριζα καλά το θέμα, αφού χρόνια τώρα ασχολούμαι με το Παλαιστινιακό κάνοντας πολλά ταξίδια», λέει ο Ν. Κλείτσικας. «Η πρόσβαση στους καταυλισμούς είναι δύσκολη "για τα μάτια του κόσμου". Η κυβέρνηση του Λιβάνου προσπαθεί να πλασάρει προς το Ισραήλ την εικόνα μιας χώρας που δεν επωάζει την τρομοκρατία, ενώ την ίδια στιγμή γειτονιές, ακόμα και πλαζ, ελέγχονται από τη Χεζμπολάχ. Τις δέκα μέρες που μείναμε και τα τρία παλαιστινιακά κόμματα μάς βοήθησαν όσο μπορούσαν. Δεν θέλαμε να αποτυπώσουμε το θέμα τουριστικά, επιστρέφοντας το βράδυ στο ξενοδοχείο. Μείναμε σε στρατόπεδα, κι αυτά που είδαμε συνιστούν μια τραγωδία. Η κατάσταση που επικρατεί δεν υπάρχει σε κανένα άλλο μέρος όπου σήμερα ζουν παλαιστίνιοι πρόσφυγες. Ολοι οι καταυλισμοί τελούν υπό την προστασία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, οι οργανώσεις του δηλαδή έχουν αναλάβει τη χρηματοδότηση της διαβίωσής τους, εφόσον όλες οι αποφάσεις που έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα καταλήγουν ότι κακώς έχουν εκδιωχθεί από τα εδάφη τους και πρέπει να επιστρέψουν... Εν τω μεταξύ έχουν περάσει εξήντα δύο χρόνια, κι αυτοί οι άνθρωποι ζουν όπως τα ζώα!».
Πλαστικοί σωλήνες ύδρευσης μπερδεμένοι με αυτούς του ρεύματος κρέμονται σαν φυλλωσιές τρόμου πάνω από τα στενοσόκακα των καταυλισμών, δημιουργώντας συνεχώς ατυχήματα. Αποχετεύσεις δεν υπάρχουν. Τα λύματα περνούν από τους δρόμους και η δυσοσμία είναι αφόρητη. Οι Παλαιστίνιοι στους καταυλισμούς του Λιβάνου είναι οι μοναδικοί σε σύγκριση με όλους τους άλλους που κατέφυγαν σε άλλες χώρες (Συρία, Αίγυπτο, Ιορδανία) που στερούνται στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τους απαγορεύονται τα ταξιδιωτικά έγγραφα, η εργασία, η ιδιοκτησία, η ενοικίαση. Απασχολούνται σε μικροδουλειές, παράνομα για τον ΟΗΕ, μέσα στους καταυλισμούς, και σε αγροτικές δουλειές στον Νότιο Λίβανο. Οι Λιβανέζοι διώκονται αν προσλάβουν πρόσφυγα.
Χωρίς παιδεία και υγεία
Κι ενώ στατιστικά ο αναλφαβητισμός στα αραβικά κράτη σπανίζει, στους Παλαιστίνιους του Λιβάνου επεκτείνεται. Για 75 χιλιάδες ανθρώπους καταμετρημένους σε τέσσερις καταυλισμούς του Βόρειου Λιβάνου λειτουργούν τέσσερα δημοτικά σχολεία, τέσσερα γυμνάσια κι ένα λύκειο. Δεν υπάρχει ούτε τρόπος μεταφοράς των παιδιών ούτε συνθήκες στέγασης. Το θέμα αντιμετωπίζεται με αυτοοργάνωση μέσα στους καταυλισμούς. Κάποιοι δάσκαλοι, παράνομα πάντα, κάνουν μαθήματα στα παιδιά. Ετσι όμως η εκπαίδευση, θεσμικά, παύει να είναι υποχρεωτική.
Τραγικές είναι οι συνθήκες στο θέμα της υγείας και της περίθαλψης. Νοσοκομεία δεν υπάρχουν και η νοσηλεία σε αυτά του Λιβάνου απαγορεύεται. Μέσα στους καταυλισμούς υπάρχουν υποτυπώδη κέντρα υγείας για τις πρώτες βοήθειες. Και στα δύσκολα, αν έχεις τύχη διάβαινε... Κάποιο παιδί έσπασε το χέρι του παίζοντας μπάλα. Δεν υπήρχε τρόπος για ακτινογραφίες ή εγχείρηση. Το χέρι μολύνθηκε, έπαθε γάγγραινα και ακρωτηριάστηκε!
Ο Ν. Κλείτσικας μίλησε με τους επικεφαλής και των τριών παλαιστινιακών κομμάτων στον Λίβανο. Τα συμπεράσματά του;
«Η Φάταχ, που εκπροσωπεί και την κυβέρνηση της Παλαιστίνης, βολεύεται στη λογική της Δύσης. Ζουν πλουσιοπάροχα ως διπλωμάτες στην πρεσβεία κι ελπίζουν ότι κάποτε θα πετύχουν διακανονισμούς με την κυβέρνηση του Λιβάνου για χορήγηση πολιτικών δικαιωμάτων και συνθήκες διαβίωσης. Η Χαμάς και το Λαϊκό Μέτωπο (οι ηγέτες τους ζουν στους καταυλισμούς) θέτουν το δικαίωμα στην επιστροφή, που είναι κατοχυρωμένο από τον ΟΗΕ».
Το 86% των προσφύγων του Λιβάνου θέλει να επιστρέψει στην Παλαιστίνη. Κι ας μην υπάρχουν πια τα σπίτια τους. Κι ας έχουν μόνον τα συμβόλαια από οικόπεδα και χωράφια. Συνταξιούχος δάσκαλος του ΟΗΕ έφτιαξε στον Νότιο Λίβανο ένα Μουσείο το οποίο γέμισε με γεωργικά εργαλεία, ταψιά, κατσαρόλες αλλά κυρίως κλειδιά, τα κλειδιά των σπιτιών τους, που έφεραν μαζί τους το 1948. Ο καθένας παρέδωσε το δικό του, καταγράφοντας τα στοιχεία του. Το κλειδί έγινε σύμβολο επιστροφής.
Η αφήγηση του δασκάλου στο ντοκιμαντέρ είναι συγκινητική. Με τα κλειδιά στο χέρι εκφράζει την επιθυμία του να επιστρέψει, έστω και νεκρός. Το ίδιο ζητά για τα εγγόνια και τα δισέγγονά του. «Τονίζει μάλιστα ότι θέλει να συμβιώσει με τους Ισραηλινούς», προσθέτει ο σκηνοθέτης. «Είναι ειρωνικό που σε κάποιο άλλο πλάνο ο διπλωμάτης της Φάταχ εμφανίζεται κι αυτός με μια αρμαθιά κλειδιών στο χέρι, που είναι όμως κλειδιά ασφαλείας. Αυτός ο άνθρωπος που ζει στο "Κολωνάκι" του Λιβάνου μιλά με την άνεση του διπλωμάτη γι' αυτούς που δεν έχουν να φάνε, λίγα μέτρα δίπλα του».
«Το μίσος δεν θα τελειώσει ποτέ»
Κάθε οικογένεια στους καταυλισμούς της Σάμπρα και Σατίλα θρηνεί έναν ή περισσότερους νεκρούς. Στους δρόμους υπάρχουν παντού αφίσες μαρτύρων, είτε από τη σφαγή του 1982, είτε από τους βομβαρδισμούς τέσσερα χρόνια πριν, είτε ανατιναγμένων καμικάζι. Και η νεολαία; Χάνεται στα καφενεία με τους ναργιλέδες, τα μπιλιάρδα, τα πολεμικά ηλεκτρονικά παιχνίδια. Το μίσος για το Ισραήλ περνά μέσα τους. Κι αν τους ρωτήσεις, απαντούν ωμά: ξεκουράζομαι για να σκοτώσω Εβραίους...
«Γι' αυτό το μίσος δεν θα τελειώσει ποτέ», λέει ο Ν. Κλείτσικας. «Μισή ώρα από την Κύπρο, τα τελευταία σύνορα της Ευρώπης, διατηρείται μια απάνθρωπη κατάσταση. Ο ΟΗΕ κλείνει τα μάτια. Στην αποκλεισμένη Γάζα υπάρχουν νοσοκομεία με χειρουργεία, εντατικές. Στον Λίβανο, όμως, όποιος αρρωστήσει πεθαίνει. Οταν ακούω τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης του 2004 που χαρακτηρίζει τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση, τονίζοντας ότι ο καταυλισμός Σάμπρα και Σατίλα είναι η μητέρα των τρομοκρατών, γελάω. Το αναπόδραστο ερώτημα, πιστέψτε με, ακόμα και του πιο καλοπροαίρετου παρατηρητή, είναι: πώς γίνεται αυτός ο άνθρωπος που ζει ως μη άνθρωπος, στερούμενος και το δικαίωμα να δουλέψει μισή ώρα ως αχθοφόρος, να μη μετατραπεί σε τρομοκράτη; Η μοναδική λύση που έχει είναι να πάρει ένα όπλο. Εκεί τον οδηγεί η απάνθρωπη αδράνεια της Δύσης». *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου