Ακόμη μία φορά, οι προγραμματισμένες για τις 29 Νοεμβρίου 2009 εκλογές για την ανάδειξη προέδρου στην Ακτή του Ελεφαντοστού αναβλήθηκαν.
Αν και η ειρήνη επανήλθε το 2007, ύστερα από πέντε χρόνια ένοπλων συγκρούσεων και βιαιοτήτων, η χώρα εξακολουθεί να κλυδωνίζεται από έντονες κοινωνικές αντιπαραθέσεις. Ασταθής αλλά αποφασιστική, ταλαντευόμενη ανάμεσα στη μάχη για την επιβίωση και στην αναζήτηση της εξουσίας, η νεολαία αποτελεί ταυτόχρονα το διακύβευμα και το κλειδί της κρίσης.
Η φοιτητική και μαθητική ομοσπονδία της Ακτής του Ελεφαντοστού (Fesci) «μπορεί να παραλύσει την εκλογική διαδικασία. Μιλάμε διαρκώς για την αποστράτευση των πολιτοφυλάκων, αλλά πρέπει να αρχίσουμε από τη Fesci», εκτιμά ο Πατρίκ Ν'Γκουάν, πρόεδρος του Συνδέσμου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ακτής του Ελεφαντοστού. (Lidho)(1). Οι επόμενες προεδρικές εκλογές θα μπορούσαν, πράγματι(2), να προκαλέσουν νέες βιαιοπραγίες εξαιτίας της Fesci.
Εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια, το συνδικάτο παίζει κεντρικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ακτής του Ελεφαντοστού. Ο αρχηγός των Νέων Πατριωτών, οπαδών του προέδρου Λοράν Γκμπάγκμπο, Σαρλ Μπλε Γκουντέ -που κατηγορείται από τα Ηνωμένα Εθνη(3) για τις ευθύνες του στις «βιαιοπραγίες των πολιτοφυλάκων του δρόμου», από την αρχή της διένεξης, τον Σεπτέμβριο του 2002- υπήρξε γενικός γραμματέας της Fesci μεταξύ 1998, και 2000.
Ο προκάτοχός του, επικεφαλής της φοιτητικής ομοσπονδίας (από το 1995 έως το 1998) δεν είναι άλλος από τον αρχηγό της ένοπλης ανταρσίας, Γκιγιόμ Σορό, ο οποίος έγινε πρωθυπουργός μετά τη συμφωνία ειρήνης του Ουαγκαντούγκου, τον Μάρτιο του 2007. Οσο για τους παλιούς «fescistes», Ναβιγκέ Κονατέ και Γιαγιόρο Καραμόκο, διευθύνουν αντίστοιχα τη νεολαία του προεδρικού κόμματος (του Λαϊκού Μετώπου της Ακτής του Ελεφαντοστού - FPI) και τη νεολαία της Ενωσης Δημοκρατών (RDR) του αντιπάλου Αλασάνε Ντραμάνε Ουατάρα, που αποκλείστηκε από τις προεδρικές εκλογές του 2000, λόγω μη κατοχής ιθαγένειας (εθνικής ταυτότητας)(4).
Η Fesci ιδρύθηκε το 1990, με τον εκδημοκρατισμό επί προεδρίας Φελίξ Χουφουέ-Μπουανί, για να αντικρούσει το Κίνημα των Μαθητών και των Φοιτητών της Ακτής του Ελεφαντοστού, προσκείμενο στο Δημοκρατικό Κόμμα της Ακτής του Ελεφαντοστού (PDCI) που ήταν τότε στην εξουσία. Σε μια χώρα που έχει πληγεί σοβαρότατα από την πτώση της τιμής του κακάο, του οποίου είναι η πρώτη σε παραγωγή στον κόσμο, οι άνεργοι νέοι γίνονται η αιχμή του δόρατος της εκκολαπτόμενης αντιπολίτευσης.
Ο Χουφουέ-Μπουανί το συνειδητοποιεί και στηρίζεται στους «ταραξίες»-νέους που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο. Αρνούμενοι το περιθώριο, χτίζουν φήμη και κερδίζουν έδαφος με τα μπράτσα τους ή με το μαχαίρι. Ο γέρος πρόεδρος προτείνει στην πιο φημισμένη από τις συμμορίες τους, αυτή του Τζον Παλόλο, να μπει στην υπηρεσία του.
Οι Εθελοντές για την Ασφάλεια (VS), τους οποίους οι κύριοι ενδιαφερόμενοι αναβάπτισαν «μισθωτούς αλήτες», θα αποτελέσουν μια πρωτοφανή υπηρεσία διατήρησης της τάξης, που περιφρουρεί τις πορείες υποστήριξης του PDCI και σπέρνει έριδες σε αυτές των αντιπάλων. Η συμμαχία του βασιλιά με τον δρόμο υποσχόταν ένα όμορφο μέλλον.
Το κίνημα των φοιτητών
Οι ταραξίες έχουν τη δική τους γλώσσα: τη «νούσι». Βασισμένη στη γαλλική αργκό, δανείζεται από τις τοπικές διαλέκτους ή τα αγγλικά, παραλλάσσει τις λέξεις της επικαιρότητας, κάνει τα κύρια ονόματα ρήματα και τα ρήματα ουσιαστικά... Οι μαθητές υιοθετούν αυτή τη γλώσσα που συνοδεύει τη μουσική «ζούγκλου»(5), η οποία επινοήθηκε για να διηγηθεί την αξιοθρήνητη καθημερινότητά τους και την κατακρήμνισή τους στην κοινωνική κλίμακα.
Πράγματι, μέχρι τη δεκαετία του 1980, οι μαθητές που έπαιρναν το απολυτήριο λάμβαναν αυτόματα μια υποτροφία για να συνεχίσουν τις σπουδές τους, συνήθως στη Γαλλία. Αλλά, στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, εξαιτίας της κρίσης του κακάο και του πλάνου διαρθρωτικής τροποποίησης, τα εμβάσματα έρχονται σποραδικά. Στις φοιτητικές εστίες, οι νέοι κοιμούνται ενίοτε ανά οκτώ σε δωμάτια για δύο. Αυτοαποκαλούνται οι «Καμποτζιανοί». Μεταξύ 1980 και 2009, ο μέσος όρος φτώχειας πέρασε από το 17% στο 50%.
Παίρνοντας το μέρος των «Καμποτζιανών», η Fesci συνασπίζεται με τα πρώτα κόμματα της αντιπολίτευσης που όλα έχουν δημιουργηθεί από καθηγητές πανεπιστημίου, μεταξύ των οποίων ο διάσημος Γκμπάγκμπο, ιδρυτή του FPI και σημερινός πρόεδρος της Δημοκρατίας(6). Μαζί, μοιράζονται «την ελπίδα μιας μάχης» (σύνθημα της Fesci) για τις συνθήκες ζωής και για τη δημοκρατία. Μαζί, θα περπατήσουν ενάντια στο καθεστώς του Χουφουέ-Μπουανί και θα εκτεθούν στα αντίποινά του.
Η βία εγκαθίσταται στο πανεπιστήμιο. Η Fesci «δημιουργεί ταραχές» υιοθετώντας τις βίαιες μεθόδους των αντιπάλων της. Ο Τιερί Ζεμπιέ, ένας «φοιτητής-ταραξίας» που σκορπάει τον τρόμο στη φοιτητική εστία Μερμόζ, λιθοβολείται μέχρι θανάτου από φοιτητές, μέλη της Fesci, στις 13 Ιουνίου 1991, γιατί η οργάνωση υποπτευόταν ότι τελούσε υπό τις διαταγές της PDCI.
Το φοιτητικό συνδικάτο τότε διαλύεται και νομιμοποιείται πάλι το 1997, με γενικό γραμματέα τον Σορό, έναν φοιτητή από τα βόρεια της χώρας. Καταζητούμενος από τις δυνάμεις της τάξης, συντονίζει δημόσιες συγκεντρώσεις και μετά εξαφανίζεται.
Η οργάνωση ενισχύθηκε την εποχή της παρανομίας της. Ενας από τους εθνικούς γραμματείς της, ο Μπλε Γκουντέ, διασχίζει ακούραστα τη χώρα για να στήσει οργανώσεις. Χάρη στον έλεγχο των φοιτητικών εστιών, η Fesci μπορεί, σε μερικές ώρες, να κινητοποιήσει χιλιάδες φοιτητές για τις διαδηλώσεις του Δημοκρατικού Μετώπου, στην καρδιά του οποίου συμμαχούν το FPI του Γκμπάγκμπο και το RDR του Ουατάρα. Εξοργισμένο, το καθεστώς του προέδρου Ανρί Κονάν Μπεντιέ (1993-1999) που διαδέχθηκε τον Χουφουέ-Μπουανί, κλείνει όλες τις φοιτητικές εστίες.
Το 1998, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της Fesci, στο οποίο παρίσταται, μεταξύ άλλων, ο Γκμπάγκμπο, ξεσπούν διασπάσεις, προμηνύοντας την αποτυχία της δημοκρατικής μετάβασης. Η συνάντηση μετατρέπεται σε επίδειξη δύναμης μεταξύ των Γκμπάγκμπο και Ουατάρα, οι οποίοι ετοιμάζονται για τις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου 2000. Το συνέδριο τελικά εκλέγει τον Μπλε Γκουντέ στη θέση του γενικού γραμματέα. Αλλά η βία γίνεται κοινή πολιτική γλώσσα. Η Fesci δεν θα σταματήσει να τη χρησιμοποιεί προς μεγάλο όφελος του υποψηφίου, που θα ξέρει πώς να τη χειραγωγήσει.
Υστερα από το πραξικόπημα της 24ης Δεκεμβρίου 1999, ο στρατηγός Ρομπέρ Γκουέι συστήνει κυβέρνηση εθνικής ενότητας, στην οποία συμμετέχουν οι Ουατάρα και Γκμπάγκμπο. Ομως η διαφαινόμενη διάσπαση γίνεται πραγματικότητα όταν ο Γκμπάγκμπο επαναφέρει το θέμα της ιθαγένειας, του οποίου ο Ουατάρα πέφτει θύμα, αφού επισήμως δεν την κατέχει.
Οι μάχες στα πανεπιστήμια διπλασιάζονται σε ένταση. Ο Μπλε Γκουντέ αναλαμβάνει τη διαχείριση της απονομής δωματίων στους φοιτητές. Η Fesci με αυτόν τον τρόπο θα αποκομίσει σημαντικά κέρδη, διογκωμένα από την είσπραξη ποσοστού επί των υποτροφιών, ή ακόμη και από την «προστασία» που πουλά στους μικρούς καταστηματάρχες, στα περίχωρα των πανεπιστημιακών συγκροτημάτων.
Η συγκομιδή πυροβόλων όπλων προερχομένων από τη γειτονική Λιβερία, που εξακολουθεί να είναι σε εμπόλεμη κατάσταση, φουντώνει τις εντάσεις. Οι εγκληματικές ενέργειες πολλαπλασιάζονται. Οι «ιστορικοί» ταραξίες, εκπαιδευμένοι περισσότερο στις πολεμικές τέχνες παρά στα πυροβόλα όπλα, καταδιώκονται. Ο Παλόλο εκτελείται στη μέση του δρόμου.
Στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου 2000, με το όριο ηλικίας των ψηφοφόρων να επανατοποθετείται στα 18 χρόνια, τετρακόσιες χιλιάδες νέοι προστίθενται στο εκλογικό σώμα(7). Πεπεισμένος ότι χάνει τις εκλογές, ο στρατηγός Γκουέι σπεύδει να αυτοανακηρυχθεί νικητής στην τηλεόραση. Η Fesci, που υποστηρίζει τον Γκμπάγκμπο, τον ιστορικό της ανάδοχο, διαδηλώνει. Τα μέλη του RDR, των οποίων ο αρχηγός, Ουατάρα, είναι αποκλεισμένος από την εκλογική αναμέτρηση εξαιτίας μη κατοχής ιθαγένειας, κάνουν το ίδιο. Η εξουσία διεκδικείται στον δρόμο. Οι οπαδοί του Γκμπάγκμπο «συνεργάζονται» με την αστυνομία, που εκτελεί δεκάδες μέλη του RDR. Στις 27 Οκτωβρίου 2000, πενήντα επτά πτώματα ανακαλύπτονται σε ένα ανοιχτό κτήμα του Γιοπουγκόν, στα βορειοδυτικά του Αμπιτζάν.
Οι βιαιότητες θα αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια. Πολύ περισσότερο δε, που ο Γκμπάγκμπο, νικητής των προεδρικών εκλογών, δεν κάνει τίποτα για να καταργήσει τον εκρηκτικό μηχανισμό της μη κατοχής ιθαγένειας. Στους δρόμους, αστυνομικοί και χωροφύλακες επιδίδονται σε ληστείες ενάντια στον πληθυσμό του Βορρά ή στους αλλοδαπούς, οι οποίοι πλέον αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Τον Ιούλιο 2001, η αθωωτική απόφαση της δίκης για την εκατόμβη του Γιοπουγκόν επιβεβαιώνει την ατιμωρησία των νέων ταραχοποιών της Δημοκρατίας. Το Φόρουμ Εθνικής Συμφιλίωσης που διοργανώνεται στο τέλος του χρόνου, δεν έχει κανένα αποτέλεσμα.
Η απογοήτευση ξεσπά με τη μορφή ένοπλης ανταρσίας, τον Σεπτέμβριο 2002. Στα βόρεια της χώρας, οι Νέες Δυνάμεις. Επικεφαλής τους είναι ο Σορό. Στον νότο, ο στρατός, στηριζόμενος, στη συνέχεια, από τη Συμμαχία των Νέων Πατριωτών για την Εθνική Παλινόρθωση, που υποστηρίζει απόλυτα τον πρόεδρο Γκμπάγκμπο. Ο αρχηγός τους ονομάζεται Μπλε Γκουντέ. Στην «άγρια δύση» της χώρας, οι δεύτεροι τη τάξει - οι ζεν πρεμιέ - έρχονται να κλέψουν τη λάμψη των σταρ. Ο «πόλεμος κυριαρχίας» που ήρθε από τις πανεπιστημιουπόλεις γίνεται εθνικό ζήτημα. Τον Ιανουάριο 2003, οι συμφωνίες του Μαρκουσίς (κοντά στο Παρίσι) επιβάλλουν στον Γκμπάγκμπο να μοιραστεί την εξουσία με τις Νέες Δυνάμεις. Ο πρόεδρος τις υπογράφει με βαριά καρδιά και περιμένει δεκαπέντε μέρες για να απευθυνθεί στο έθνος, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στους οπαδούς του. Οι Νέοι Πατριώτες καταστρέφουν τα σχολεία και το γαλλικό πολιτιστικό κέντρο. Ετσι, επιτρέπεται στον πρόεδρο να μειώσει τη σημασία των συμφωνιών και ακολούθως να αποδυναμώσει σιγά σιγά το περιεχόμενό τους.
«Αν δεν ήμουν πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα ήμουν στους δρόμους μαζί σας(8)», δηλώνει. Μία ελάχιστα καλυμμένη ενθάρρυνση. Ο Μπλε Γκουντέ, «ο στρατηγός της νεολαίας», γίνεται το πρόσωπο-κλειδί των κινητοποιήσεων που οδηγούν στην περιφρόνηση των αποφάσεων της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και στη διακοπή της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Σε αναφορά της, η οργάνωση Human Rights Watch(9) καταγγέλλει τις βίαιες παρεκκλίσεις της Fesci και καταδικάζει την ατιμωρησία της οποίας χαίρει, από την άνοδο του Γκμπάγκμπο στην προεδρία. « Η δομή» (όπως την ονομάζουν συχνά τα μέλη της) δημιουργεί ένα ταραχοποιό κράτος εν κράτει. Εξάλλου, η αστυνομία δεν μπαίνει παρά σπάνια στις πανεπιστημιουπόλεις. Εξω από αυτές, δεν επεμβαίνει και αποθαρρύνει τους πολίτες να διαμαρτυρηθούν.
Τα παιδιά της εξουσίας
Οι Νέοι Πατριώτες του Μπλε Γκουντέ, οπαδοί της Fesci, είναι οπλισμένοι, ντυμένοι και εκπαιδευμένοι με προεδρικά χρήματα. Δημιουργούν πολιτοφυλακή: τον Ομιλο Πατριωτών για την Ειρήνη (GPP). Κι αυτοί, επίσης, επιδίδονται σε ληστείες. Σε μερικά χρόνια, η κουλτούρα της βίας διέδωσε σε όλη την Ακτή του Ελεφαντοστού το αντι-μοντέλο της, ακολουθώντας την ολοένα αυξανόμενη οικονομική εξαθλίωση.
Η κυβέρνηση, έχοντας αδρανοποιήσει τις συμφωνίες του Μαρκουσίς με τη στήριξη της εξουσίας του δρόμου, ξεκινάει νέα διαπραγμάτευση στο Ουαγκαντούγκου (χωρίς τη Γαλλία, της οποίας την παρουσία αρνείται ο Γκμπάγκμπο), με την υποστήριξη του προέδρου της Μπουρκίνα Φάσο, Μπλεζ Κομπαορέ.
Τον Μάρτιο 2007, οι αντίπαλοι συμφωνούν σε μια ατζέντα για τον αφοπλισμό των ανταρτών και των πολιτοφυλάκων, καθώς και για την επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας. Ο Σορό αναλαμβάνει, έτσι, πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Γκμπάγκμπο. Ο Μπλε Γκουντέ κάνει κι αυτός τη δική του επίδειξη, ανταλλάσσοντας τον τίτλο του «στρατηγού της νεολαίας» με εκείνον του «προέδρου» του Παναφρικανικού Συνεδρίου των Νέων και των Πατριωτών (Cojep).
Και οι δύο έχουν εξουσία, χρήματα και κυκλοφορούν με 4χ4. Σε γενικές γραμμές, έχουν επιτύχει. Οι συμπολεμιστές τους βρήκαν κι αυτοί με τι να ασχοληθούν. Οπως ο Κάκου Μπρου, ο αποκαλούμενος «Στρατάρχης ΚΒ», γκρίζα προσωπικότητα της Fesci -για μερικούς, ο «στρατιωτικός αρχηγός» της- ο οποίος, τελειώνοντας την Εθνική Σχολή Διοίκησης (ΕΝΑ) της Ακτής του Ελεφαντοστού -στην οποία η είσοδος απέχει μακράν από το να γίνεται με κριτήρια αξιολόγησης-, τοποθετήθηκε στη διεύθυνση ναυτικών και λιμενικών υποθέσεων, με τον βαθμό του διοικητή.
Με τους Σορό και Μπλε Γκουντέ, η γενιά Fesci, μια γενιά χωρίς πίστη και νόμο, βρήκε τη θέση που αναζητούσε(10). Οπως λένε στη διάλεκτο «νούσι», οι νέοι «δημιούργησαν κατάσταση» μέσω της οποίας επιβιώνουν. Ενας λόγος παραπάνω για να την κάνουν να διαρκεί και για να μεταθέτουν τις εκλογές που αρχικά είχαν προβλεφθεί για το 2005. Και σαν από τύχη, το πανεπιστήμιο του Αμπιτζάν, που το αποκαλούσαν «Σορβόνη», έγινε το βήμα των εθνικιστών που στιγματίζουν τη Γαλλία.
Σαν να ήθελε η νέα γενιά να αντιστρέψει τα σύμβολα που έκαναν τους προπάτορές της να ονειρεύονται. Και ποδοπατώντας ό,τι αποτέλεσε την ευημερία της Ακτής του Ελεφαντοστού του Χουφουέ-Μπουανί, πιστής συμμάχου του Παρισιού, μια ευημερία που ποτέ δεν γνώρισαν.
(1) «Jeune Afrique», Παρίσι, 2 Φεβρουαρίου 2009.
(2) Οι διαδικασίες εξακρίβωσης στοιχείων των εκλογέων (διανομή ταυτοτήτων), καθώς και η κατάρτιση των εκλογικών καταλόγων, καθυστέρησαν.
(3) Από τον Φεβρουάριο 2007, απαγορεύεται στον Μπλε Γκουντέ να ταξιδέψει. Τα περιουσιακά του στοιχεία δεσμεύτηκαν.
(4) Ορισμός περιοριστικός της εθνικής ταυτότητας, που επιβάλλει την απόδειξη της προέλευσης από την Ακτή του Ελεφαντοστού σε όποιον επιθυμεί να συμμετέχει στην εκλογική αναμέτρηση (για τους υποψήφιους) ή να ψηφίσει (για τους απλούς πολίτες).
(5) Zouglou σημαίνει απόβλητο, σκουπίδι, απόρριμμα. Βλ. Yacouba Konate «Gener ation zouglou», «Cahiers d' etudes africaines », Τόμ. ΧΙ, ΙΙ, σελ. 772-796, Παρίσι, 2002.
(6) Καθηγητής ιστορίας, υπήρξε, εκείνη την εποχή, μέλος του Synares, του κυριότερου συνδικάτου καθηγητών και ερευνητών του πανεπιστημίου.
(7) Christian Bouquet, «Geopolitique de la Cote d'Ivoire», Armand Colin, Παρίσι 2006.
(8) Ραδιοτηλεόραση της Ακτής του Ελεφαντοστού (RTI), 7 Φεβρουαρίου 2003.
(9) Human Rights Watch, «Η καλύτερη σχολή. Η φοιτητική βία, η ατιμωρησία και η κρίση στην Ακτή του Ελεφαντοστού», Νέα Υόρκη, Μάιος 2008.
(10) Βλ. Richard Banegas, «Ακτή του Ελεφαντοστού: οι νέοι ''γίνονται άντρες''. Αντι-αποικιοκρατία και εθνικισμός στους νέους πατριώτες του Abidjan», «Les Etudes du Centre d'etudes et de recherches internationals» (CERI), no 137, Παρίσι, Ιούλιος 2007.
* Δημοσιογράφος.
7 ΧΡΟΝΙΑ ΚΡΙΣΗ
19 Σεπτεμβρίου 2002
Στρατιωτικοί της Ακτής Ελεφαντοστού, εξόριστοι στην Μπουρκίνα Φάσο, κατακτούν το βόρειο τμήμα της χώρας, αλλά δεν καταφέρνουν να καταλάβουν την πρωτεύουσα, Αμπιτζάν. Η χώρα κόβεται στα δύο.
22 Σεπτεμβρίου 2002
Η Γαλλία εξαπολύει την επιχείρηση «Licome» για να βοηθήσει τους υπηκόους της να διαφύγουν. Εκτός αυτού, παίζει ρόλο διαπραγματευτή μεταξύ των εμπόλεμων πλευρών.
23 Σεπτεμβρίου 2002
Η Οικονομική Κοινότητα των Χωρών της Δυτικής Αφρικής (Cedeac) δημιουργεί ειρηνευτική δύναμη.
26 Ιανουαρίου 2003
Οι συμφωνίες του Μαρκουσίς (Παρίσι) προβλέπουν τη διανομή της εξουσίας μεταξύ του προέδρου Γκμπάγκμπο και των Νέων Δυνάμεων.
27 Φεβρουαρίου 2004
Επιχείρηση των Ηνωμένων Εθνών στην Ακτή Ελεφαντοστού (Onucil) με σκοπό τη διατήρηση της ειρήνης.
11 Οκτωβρίου 2004
Επεισόδια σε διαδηλώσεις, με πολλούς τραυματίες.
6 Νοεμβρίου 2004
Οι Εθνικές Ενοπλες Δυνάμεις της Ακτής Ελεφαντοστού (Fanci) βομβαρδίζουν τη γαλλική βάση του Μπουακέ: εννέα νεκροί, τριάντα επτά τραυματίες. Σε αντίποινα, η Γαλλία καταστρέφει τον αεροπορικό στόλο της Ακτής Ελεφαντοστού.
7 Νοεμβρίου 2004
Στο Αμπιτζάν, οι γαλλικές δυνάμεις ανοίγουν πυρ εναντίον των διαδηλωτών, μπροστά στο ξενοδοχείο «Ivoine» αφήνοντάς πίσω τους δεκάδες νεκρούς.
4 Μαρτίου 2007
Συμφωνία Ειρήνης του Ουαγκαντούγκου. Ο αρχηγός των ανταρτών, Γκιγιόμ Σορό, αναλαμβάνει επικεφαλής της μεταβατικής κυβέρνησης.
Αρχές 2010
Πιθανότητα διεξαγωγής προεδρικών εκλογών.
Fesci, syndicat ou mafia ?
 | lundi 09 février 2009 - Par jeuneafrique.com |
Régnant sans partage sur l’université, la Fédération estudiantine et scolaire de Côte d’Ivoire est critiqué pour sa violence et ses pratiques douteuses. L’organisation a beau avoir mis de l’ordre dans ses rangs, elle continue à faire peur.
Le secrétaire général de la Fesci fulmine. Et menace. Alors que le syndicat, réputé proche du Front populaire ivoirien (FPI, au pouvoir) n’a pas mené de grandes campagnes pour la cause étudiante depuis l’arrivée au pouvoir de Laurent Gbagbo, Augustin Mian, étudiant de 31 ans inscrit en maîtrise de droit, n’exclut pas de recourir à la grève. Motif : les frais d’inscription à l’université, qui devraient prochainement passer à 50 000 F CFA, un tarif unique, alors qu’ils s’échelonnaient jusqu’ici de 7 000 à 10 000 F CFA selon le niveau d’études.
« Il faut pas nous fatiguer avec cette affaire de frais de scolarité. On subit déjà des retards dans le versement des bourses, les restaurants universitaires ne fonctionnent pas, les cités U sont délabrées et on veut nous faire payer 50 000 F CFA d’inscription. Ce n’est pas possible ! » vocifère le leader de la Fesci. Qui regrette que son organisation n’ait pas été invitée à des négociations préalables à l’adoption de ces nouveaux tarifs. Pour ses détracteurs, la Fesci fait plutôt preuve d’hypocrisie. « En fait, ce que ses responsables veulent négocier, c’est la part que le syndicat va prélever sur ces frais d’inscription », lance Patrick N’Gouan, président de la Ligue ivoirienne des droits de l’homme (Lidho). Depuis plusieurs semaines, différentes sources à Abidjan font effectivement état de discussions avec les autorités de tutelle pour l’obtention d’une « dîme » par le syndicat. La rumeur est d’autant plus plausible que celui-ci a la réputation de racketter les étudiants.
Sur les campus, la Fesci se comporte en véritable mafia, un terme employé par Human Rights Watch (HRW) ou la Lidho, mais aussi par le président Laurent Gbagbo lui-même. En mai dernier, le chef de l’État a en effet demandé aux étudiants d’« abandonner pour toujours la violence, le banditisme et la mafia », ajoutant : « Sachez que je ne défends pas les bandits, je défends les futurs cadres du pays. »
Il n’empêche. C’est dans une totale impunité que la Fesci continue à régner, par la terreur, dans les universités, les campus et même les lycées. Au mois de janvier, pas moins de trois incidents sérieux ont défrayé la chronique. Entre le 12 et le 14, aux « 220 Logements », dans la commune d’Adjamé, les « fescistes » ont affronté à coups de gourdins et de machettes des jeunes du quartier. Il a fallu l’intervention massive des forces de l’ordre pour calmer le jeu.
Le 14, alors que la situation se calmait à Adjamé, des accrochages se sont produits à Yopougon entre des membres de la Fesci et des lycéens appartenant à l’Association générale des élèves et étudiants de Côte d’Ivoire (Ageeci). Quatre jours plus tard, le 18, des représentants du Mouvement ivoirien des droits humains (MIDH) qui enquêtaient sur ces incidents ont été agressés. L’Ageeci est considérée par la Fesci comme proche de l’ex-rébellion qui tient le nord du pays. Depuis la création de ce mouvement en 2004, son fondateur, Habib Hobo, a été tué, une militante violée et plusieurs autres syndicalistes bastonnés. Enfin, le 22 janvier, à Yamoussoukro, ce sont des membres du « Collectif étudiants des grandes écoles » qui ont été attaqués. Bilan : cinq blessés, dont deux sérieusement. La plupart du temps, la réponse de la police ou de la justice est quasi inexistante.
En toute Impunité
« En mai 2007, quand la Fesci est venue saccager les locaux de la Lidho, nous avons prévenu la police. Ses agents se sont contentés de regarder les casseurs prendre le matériel pour l’emmener à la cité U de Mermoz. On a déposé une plainte, mais celle-ci est évidemment restée sans suite », raconte Patrick N’Gouan. Aux yeux des étudiants fescistes, la Lidho avait commis un crime en autorisant les enseignants, alors en grève, à se réunir dans ses locaux, le syndicat étudiant leur ayant interdit d’organiser la rencontre à l’université. « Notre siège est situé dans le quartier Mermoz, et ils considèrent qu’on est sur leur territoire. Ils nous ont même demandé de déménager », poursuit le président de la Lidho.
« Nous sommes certes des êtres humains, nous avons notre intelligence mais nous avons aussi un côté bestial », expliquait en 2005 l’un des plus célèbres « parrains » du mouvement, Kouakou Brou, alias Maréchal KB, dans une interview au quotidien Fraternité matin. Selon HRW, KB est considéré comme le « dirigeant militaire » de la Fédération.
Pour conforter sa mainmise sur l’université, la Fesci manie depuis longtemps violences et intimidations. De graves incidents ont opposé à la fin des années 1990 deux tendances concurrentes – l’une proche du FPI, l’autre du Rassemblement des républicains (RDR). Les différends se sont réglés à la machette. Depuis 2002, la culture de la violence n’a fait que se renforcer.
En décembre, le Cecos (Centre de commandement des opérations de sécurité), une unité d’élite de la police, a découvert une cache d’armes lors d’une perquisition à la cité U de Cocody. Les basses besognes sont confiées aux « antichambristes », petites frappes du mouvement qui patrouillent, selon des témoins, avec un sac à dos contenant couteaux, machettes et autres armes. « Les antichambristes existent, se défend Augustin Mian. Mais c’est juste un nom que l’on donne aux jeunes du mouvement, qui attendent leur tour dans l’antichambre. Ils n’ont aucun rôle particulier. »
« C’est vrai qu’il y a eu des dérapages dans la vie de notre mouvement, je le reconnais. Mais le contexte n’est plus le même, les temps ont changé », plaide Mian. Les accrochages de la mi-janvier à Adjamé ? « Des provocations. » L’agression des lycéens à Yopougon ? « Une bagarre entre camarades. » Bref, à l’entendre, la Fesci serait redevenue, sous son égide, une institution respectable. « Nous avons été invités dans le bureau du chef de l’Onuci [Mission des Nations unies en Côte d’Ivoire], c’est bien la preuve que nous ne sommes pas une mafia. L’ONU ne discute pas avec des mafias », argumente le secrétaire général. On ne voit pas très bien non plus pourquoi l’Onuci aurait besoin de consulter le secrétaire général d’un syndicat estudiantin si celui-ci se cantonnait à son rôle de défense des intérêts des étudiants. Le 10 octobre dernier, par exemple, la Fesci s’est illustrée en organisant le saccage de trois centres d’inscription sur les listes électorales, souligne un rapport de l’ONU.
Profil bas
Le syndicat a une organisation et un vocabulaire inspirés de l’univers militaire avec des secrétaires généraux qui se font appeler « général », un siège administratif surnommé « le Pentagone », et un quartier général baptisé « le Commandement supérieur ». Dans une enquête publiée en mai 2008, HRW détaille la façon dont la Fesci a mis les campus en coupe réglée, ce que nie en bloc Augustin Mian. Mais selon l’ONG, les petits commerçants doivent payer un « quota » s’ils veulent travailler aux abords des cités universitaires ou des campus. Parfois ce sont des fescistes eux-mêmes qui installent des commerces, des buvettes, voire une boîte de nuit comme le fameux « Marais », à la Cité rouge. Selon la Lidho, le syndicat prélèverait aussi des taxes sur les bourses, et aurait pris en charge la collecte des loyers des chambres universitaires. La Fesci ferait ainsi payer 20 000 F CFA par chambre au lieu du tarif officiel, fixé à 6 000 F CFA. Certains fescistes se permettraient également de téléphoner, manger et boire dans les commerces d’alentour sans jamais régler l’ardoise.
Les étudiants n’ont pas vraiment le choix. Ils doivent être membres du syndicat pour bénéficier de certains droits. Sinon, ils doivent se faire extrêmement discrets. Les autres mouvements de jeunesse ont bien du mal à exister sur les campus. La Fesci « a imposé la pensée unique par la terreur », expliquait le 29 janvier dernier Kouadio Konan Bertin, dit KKB, président des jeunesses du Parti démocratique de Côte d’Ivoire (PDCI) dans un entretien au journal Le Nouveau Réveil. Selon lui, les étudiants, s’ils ne sont pas membres du FPI, « ne peuvent afficher leur militantisme au grand jour ». « À chaque fois que nous avons essayé de mobiliser les jeunes, ceux-ci étaient virés de leur chambre dès le lendemain, voire blessés ou tués. Je ne peux pas envoyer les jeunes du PDCI à l’abattoir », ajoute KKB. La Fesci ? « Ce sont les escadrons de la terreur », confiait récemment un cadre du FPI.
Depuis la signature des accords de Ouagadougou, le 4 mars 2007, le mouvement fait plutôt profil bas. Pas question de nuire aux intérêts du chef de l’État, qui reste le grand parrain de l’organisation étudiante, et qui, pour le moment, joue l’apaisement. La Fesci pourtant, estime Patrick N’Gouan, « peut paralyser le processus électoral. On parle de démobiliser les milices, mais il faudrait commencer par la Fesci », conclut-il.
Par : Fabienne Pompey, avec Baudelaire Mieu à Abidjan
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου