Πόλεις πραγματικές ή επινοημένες, πόλεις ονειρικές και πόλεις-φαντάσματα, πόλεις ως αυθύπαρκτες οντότητες, πόλεις που λειτουργούν απλώς σαν ντεκόρ... Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκαν τα κόμικς, η πόλη υπήρξε από τα πιο αγαπημένα μοτίβα των σχεδιαστών. Τι είδους «χάρτινες» ουτοπίες προέκυψαν από αυτήν την ανεξάντλητη, όπως αποδείχτηκε, πηγή έμπνευσης; Και πώς μπόλιασαν οι κομίστες τη φαντασία των αρχιτεκτόνων;
ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΤΑΝΙΝΟ ΛΙΜΠΕΡΑΤΟΡΕ Αυτό είναι το θέμα της έκθεσης «Αρχιτεκτονική και κόμικς» που φιλοξενείται έως τα τέλη Νοεμβρίου στο Παλέ ντε Σαγιό του Παρισιού. Μια έκθεση όπου σκίτσα κορυφαίων δημιουργών του είδους -από τον Γουίνσορ ΜακΚέι και τον Γουίλ Αϊσνερ έως τον Μοέμπιους και τον Ενκι Μπιλάλ, κι από τον Ερζέ έως τον Ριάντ Σατούφ ή τον Ζιρό Τανιγκούσι- αντιπαρατίθενται με αρχιτεκτονικές μακέτες που έμειναν στα χαρτιά των Χερζόγκ και Ντε Μουνιόν, Ρεμ Κούλχας, Αλντο Ρόσι ή Ζαν Νουβέλ, επιφυλάσσοντας ένα πρωτότυπο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο, ιδιαίτερα διαφωτιστικό για την εξέλιξη των κόμικς από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις μέρες μας. Ο μικρός Νέμο
Οσες διαφορές κι αν υπάρχουν ανάμεσα στις δυο τέχνες, από την κοινωνική αποστολή τους έως την απήχησή τους στο πλατύ κοινό, «οι κομίστες και οι αρχιτέκτονες είναι, πάνω απ' όλα, οραματιστές», δηλώνουν οι επιμελητές της διοργάνωσης Ζαν Μαρκ Τεβενέ (πρώην διευθυντής του Φεστιβάλ της Αγκουλέμ) και Φρανσίς Ραμπέρ (διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής). Δύο χρόνια χρειάστηκαν οι παραπάνω για να καταλήξουν στα 350 έργα που παρουσιάζονται -σχέδια, μακέτες, εξώφυλλα περιοδικών, βίντεο, φωτογραφίες- με την υπογραφή 150 συνολικά καλλιτεχνών. Κι ανάμεσά τους, θα συναντήσουμε τον ελληνικής καταγωγής και γαλουχημένο καλλιτεχνικά στις Βρυξέλλες, Ιλάν Μανουάχ, ως εκπρόσωπο μιας νέας γενιάς σχεδιαστών που εισηγούνται πειραματικές μορφές αφήγησης.
Το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς μπαίνοντας στο Παλέ ντε Σαγιό είναι μια μνημειακών διαστάσεων μακέτα του Μικρού Νέμο με τις πιτζαμούλες του, του ήρωα που δημιούργησε ο μάστορας του είδους Γουίνσορ ΜακΚέι εν έτει 1905. Μια σημαδιακή χρονιά για τα κόμικς, καθώς πρώτη φορά εξερευνούνταν οι δυνατότητες όχι του κάθε καρέ χωριστά, αλλά της σελίδας στο σύνολό της, με αποτέλεσμα την αναβάθμισή της από απλό πλαίσιο σε δυναμικό πεδίο εικόνων.
Εικονογραφώντας τις νυχτερινές περιπλανήσεις του Μικρού Νέμο, ο ΜακΚέι δεν εξόρκιζε απλώς τους προσωπικούς του δαίμονες, αλλά έπλαθε και τον εκθαμβωτικό κόσμο της «Ονειροχώρας», έχοντας ως πρότυπα τις μητροπόλεις που θέριευαν γύρω του και τον σαγήνευαν: το Σικάγο, το Σινσινάτι, το Ντιτρόιτ και φυσικά η γενέτειρά του Νέα Υόρκη. Ενα σύμπαν που έμελλε να στοιχειώσει το φαντασιακό πολλών ομοτεχνών του αλλά και αρχιτεκτόνων όπως ο Μις βαν ντε Ροέ.
Αναπόφευκτα η Νέα Υόρκη κρατά πρωταγωνιστικό ρόλο στην έκθεση, μιας και από τα κυριακάτικα ένθετα των εφημερίδων της ξεκίνησε η ιστορία της ένατης τέχνης. Οσο πιο δημοφιλή όμως γίνονταν τα κόμικς κι όσο περισσότερο ανοίγονταν στις ξένες αγορές, τόσο πιο επιτακτική φάνηκε η ανάγκη στους σχεδιαστές να μην απεικονίζουν με απόλυτη πιστότητα τις πόλεις τους. Εξ ου και η δημιουργία «νέων» πόλεων ως βασίλεια σουπερ-ηρώων, όπως η Gotham City του Μπάτμαν και η Μετρόπολις του Σούπερμαν, για να σταθούμε στις πιο εμβληματικές. Πέρα από την αμερικανική μητρόπολη, ανάλογη έμφαση δίνεται και στο Τόκιο, με σκίτσα μεταξύ άλλων των Ταρντί, Ντιπουί-Μπερμπεγιάν, Οσάμου Τετζούκα και Τανιγκούσι.
Μετά την ψυχαγωγική περίοδο 1930-1950, τα κόμικς που αναδύθηκαν στα χρόνια του '60, και υπό την επέλαση της ποπ αρτ, απευθύνονταν και σε ενήλικες πλέον, έχοντας υιοθετήσει ένα τολμηρό, αντεργκράουντ ύφος και μια θεματολογία που αντικατόπτριζε τις πολιτικές και ιδεολογικές ανησυχίες της εποχής. Δεν έλειψαν και οι αρχιτέκτονες τότε που, εμφορούμενοι από την αισιοδοξία που είχε φέρει η κατάκτηση του Διαστήματος, άπλωναν στα χαρτιά τους σχέδια για πόλεις υποθαλάσσιες, εναέριες ή μετακινούμενες, «ταιριαστές» σ' έναν κόσμο όπου όλα μοιάζουν δυνατά. Το ίδιο πνεύμα θα διαπεράσει και το έργο του βέλγου σχεδιαστή Φρανσουά Σούιτεν, ο οποίος θεωρείται ο κατεξοχήν εισηγητής της αρχιτεκτονικής στα κόμικς (βλ. «Σκοτεινές πόλεις»), αλλά και του Μοέμπιους, που συνέβαλε αργότερα στα σκηνικά της ταινίας «Το πέμπτο στοιχείο» του Λικ Μπεσόν.
Διόλου τυχαίο που μια από τις ενότητες της έκθεσης είναι αφιερωμένη στον φημισμένο γάλλο αρχιτέκτονα Ζαν Νουβέλ, με τα σχέδια που φιλοτέχνησαν κομίστες, έπειτα από δική του έκκληση, ώστε να γίνουν πιο κατανοητές στο κοινό οι αρχιτεκτονικές του συλλήψεις για τη Βαλέντσια, τη Λισαβόνα και το Παρίσι. Ενας από αυτούς ήταν και ο Ιλάν Μανουάχ, που συμμετέχει στην έκθεση με επτά σελίδες από το επόμενο βιβλίο του «Γκράφιτι: οι δύο πλευρές ενός τοίχου», και με μια μεγάλη τοιχογραφία σχετική με αναδιάταξη ενός οικοδομικού τετραγώνου στην Alcantara της Λισαβόνας. Ενώ μια επίσης ξεχωριστή ενότητα στέκεται στο Μουσείο Ερζέ που δημιούργησε ο Κριστιάν ντε Πορτζαμπάρκ, το μοναδικό για την ώρα μουσείο του κόσμου που τιμά το έργο ενός κομίστα: ένα ημιδιάφανο, παιχνιδιάρικο κτιριακό συγκρότημα στην περιοχή Λουβάν λα Νεβ, έξω από τις Βρυξέλλες, όπου από το περασμένο καλοκαίρι συρρέουν οι θαυμαστές του δαιμόνιου ρεπόρτερ Τεν-Τεν. *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου