Tα αγγλικά της επιβίωσης

Tης Mαριαννας Tζιαντζη, Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Πληθαίνουν τα δημοσιεύματα για τα globish, τα παγκόσμια αγγλικά (global English), μια «ντεκαφεϊνέ», όπως τη χαρακτήρισαν, εκδοχή της αγγλικής γλώσσας. Η πατρότητα του όρου ανήκει σε έναν Γάλλο τεχνοκράτη, τον Ζαν-Πολ Νεριέρ, που έκανε την ιδιοφυή, μες στην αυτονόητη απλότητά της, παρατήρηση ότι οι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες, οι οποίοι δεν έχουν μητρική γλώσσα την αγγλική, συνεννοούνται μεταξύ τους πολύ καλύτερα από ό, τι με έναν γέννημα-θρέμμα Βρετανό ή Αμερικανό. Πριν από πέντε χρόνια, ο Νεριέρ επεξεργάστηκε τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες αυτών των απλοποιημένων «υπερεθνικών αγγλικών» και συνέταξε ένα λεξικό 1.500 αγγλικών λέξεων που αρκούν για εξασφαλίσουν την επικοινωνία ανάμεσα σε όλους τους μη αγγλόφωνους κατοίκους του πλανήτη μας και οι οποίοι υπολογίζονται στο 74% του παγκόσμιου πληθυσμού. Εξι μήνες αρκούν για την εκμάθηση της μεθόδου Νεριέρ: με τα δύο βιβλία τα οποία έχει γράψει ο ίδιος, με dvd ή μέσω Ιντερνετ ή κινητού.

Στα globish δεν συναντάμε σύνθετη σύνταξη, με κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, ιδιωματισμούς, λογοπαίγνια. Εδώ δεν χωρούν πολλαπλές αποχρώσεις, μεταφορές, υπαινιγμοί και αμφισημίες. Το άσπρο είναι άσπρο και το μαύρο μαύρο. Δεν πρόκειται για τη «νέα εσπεράντο», αλλά για τα αγγλικά της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, ένα εργαλείο για να κάνουμε μπίζνες στα Βαλκάνια και να συνεννοούμαστε με τον Πολωνό υδραυλικό ή τη Γεωργιανή γηροκόμο.

Τα globish υπήρχαν και προτού τα εντοπίσει ο κ. Νεριέρ, μόνο που τα έλεγαν «αγγλικά του αεροδρομίου», τα οποία στην Ελλάδα οι περισσότεροι έχουμε μάθει μέσω της τηλεόρασης, της διαφήμισης, της κατανάλωσης («πιάσε μια σος, Καλλιόπη»).

Ομως και πολλές δεκαετίες πριν από τον κ. Νεριέρ –και με εντελώς διαφορετική πρόθεση–, ο Πρίμο Λέβι είχε περιγράψει τα γερμανικά του στρατοπέδου, τα κουτσογερμανικά χάρη στα οποία, καθώς και στις γνώσεις του στη Χημεία, επέζησε στο Αουσβιτς. Τηρουμένων των αναλογιών, τα globish είναι τα αγγλικά της επιβίωσης, όχι πια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά στην παγκόσμια αγορά της εργασίας και της ψυχαγωγίας.

Τι συμβαίνει όμως όταν η επίσημη γλώσσα μιας χώρας, ακόμα και αν αυτή είναι η αγγλική, αποκτά τα χαρακτηριστικά των globish; Πριν από μια δεκαετία, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Πρίνστον μελέτησαν τα κείμενα από τις προεκλογικές ομιλίες των υποψήφιων προέδρων τεσσάρων εκλογικών αναμετρήσεων στις ΗΠΑ –του 2000, του 1992, του 1960, καθώς και του 1858– ως προς το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, τη χρήση ιστορικών αναφορών και άλλα στοιχεία. Το συμπέρασμα ήταν ότι η σύγχρονη πολιτική ρητορική είναι σχεδιασμένη ώστε να γίνεται κατανοητή από δεκάχρονα παιδιά, ενώ οι ομιλίες του Λίνκολν και του Ντάγκλας (1858) αντιστοιχούσαν στο επίπεδο κατανόησης ενός μαθητή της δευτέρας ή της τρίτης λυκείου

Οι αγγλικοί στίχοι των ελληνικών τραγουδιών που κατά καιρούς στέλνουμε στη Eurovision αποτελούν το θρίαμβο των globish. Ομως και συχνά οι ομιλίες των πολιτικών μας παραπέμπουν στα ελληνικά του νηπιαγωγείου, μοιάζουν με συρραφή από διαφημιστικά συνθήματα, που είτε μας τρομοκρατούν είτε μας προσφέρουν ρόδινες αυταπάτες. Κι εμείς πολλές φορές επιβραβεύουμε το στυλ, την ειλικρίνεια ενός πολιτικού, το πώς εκείνος «γράφει στο γυαλί», συγχέοντας το πώς νιώθουμε με το πώς σκεφτόμαστε. Κρίνουμε την τηλεοπτική του παρουσία και όχι την ουσία.

Η ίδια η γλώσσα δεν φτωχαίνει, λένε οι ειδικοί. Φτωχαίνει όμως η σκέψη ή το δημόσια προσφερόμενο υλικό για σκέψη, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνεται μια κοινωνία δύο ταχυτήτων, όχι μόνον ως προς τον υλικό αλλά και ως προς τον πνευματικό πλούτο.

Η διεθνής γλώσσα της τρίτης χιλιετίας

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Τα Globish θεωρούνται η «νέα εσπεράντο» και είναι απλοποιημένη μορφή των αγγλικών με μόνο 1.500 λέξεις

Μήπως βρέθηκε η νέα lingua franca, η νέα κοινή διάλεκτος που θα ενώσει όλους τους ανθρώπους του κόσμου και θα γκρεμίσει τα γλωσσικά εμπόδια που συναντάμε κάθε ημέρα στον δρόμο μας; Αν πιστέψουμε τον γάλλο συνταξιούχο της ΙΒΜ Ζαν-Πολ Νεριέρ, η λύση στο πρόβλημα είναι τα Globish, η «νέα εσπεράντο», που δεν είναι τίποτε άλλο από μια απλοποιημένη μορφή της αγγλικής γλώσσας, με ένα λεξιλόγιο αποτελούμενο μόνο από 1.500 λέξεις και απλούστατο συντακτικό. Ο νεολογισμός Globish προέρχεται από τις αγγλικές λέξεις globe, που σημαίνει οικουμένη και υδρόγειος σφαίρα, και english, δηλαδή αγγλική γλώσσα. Σύμφωνα με τον κ. Νεριέρ είναι ο καλύτερος τρόπος για να επικοινωνούν άνθρωποι των οποίων η μητρική γλώσσα δεν είναι η αγγλική και δεν είχαν την ευκαιρία να μάθουν σωστά την τελευταία.

Η ιστορία ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια, όταν ο κ. Νεριέρ εργαζόταν στο Τμήμα Μάρκετινγκ της εταιρείας ΙΒΜ. Βρισκόταν στην Ιαπωνία και στις επιχειρηματικές συναντήσεις εκεί παρατήρησε ότι όσοι δεν είχαν τα αγγλικά ως μητρική τους γλώσσα επικοινωνούσαν με τους ιάπωνες και τους κορεάτες συναδέλφους τους με μεγαλύτερη επιτυχία από τους Αμερικανούς ή τους Βρετανούς. Ο ίδιος, Γάλλος την καταγωγή, μπορούσε να μιλήσει με κάποιον από την Κορέα ή τη Βραζιλία, για παράδειγμα, στα αγγλικά και να συνεννοηθούν πολύ καλύτερα από τους- από γεννησιμιού τους- αγγλόφωνους, οι οποίοι είτε έμεναν στην άκρη είτε μπλέκονταν σε ατέρμονες συζητήσεις. Αυτό οφειλόταν στο ότι οι πραγματικά αγγλόφωνοι μιλούσαν με σπάνιες εκφράσεις και ασυνήθιστες λέξεις, με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολο στους άλλους να τους καταλάβουν.

Υστερα από πολλές παρατηρήσεις ο κ. Νεριέρ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έχει αρχίσει να δημιουργείται ένας νέος τύπος της αγγλικής γλώσσας, χωρίς δύσκολες λέξεις και με βασική σύνταξη, που τον χρησιμοποιούν κυρίως όσοι δεν έχουν διδαχθεί σωστά τη γλώσσα από το σχολείο και αναγκάστηκαν να τη μάθουν βιαστικά για επαγγελματικούς λόγους.

Αποφάσισε λοιπόν να δημιουργήσει ένα λεξικό με τις 1.500 λέξεις που κατά τη γνώμη του επαρκούν για να συνεννοηθεί κανείς στα Globish. Λέξεις που γίνονται 5.000 αν προσθέσει κανείς τις συνώνυμες και τις παράγωγες. Για να καταλάβουμε τη διαφορά, πρέπει να σημειώσουμε ότι το Λεξικό της Οξφόρδης περιλαμβάνει περίπου 680.000 λέξεις. Στη συνέχεια ο κ. Νεριέρ εξέδωσε δύο βιβλία για την εκμάθηση της γλώσσας του, την οποία μπορεί να μάθει κανείς σε έξι μήνες, ενώ για τα σωστά αγγλικά απαιτούνται χρόνια ολόκληρα ή και μια ζωή, όπως λέει ο ίδιος.

Η μέθοδος του κ. Νεριέρ χρησιμοποιεί τη βασική γραμματική της αγγλικής γλώσσας, αλλά ο ίδιος συστήνει στους μαθητές να χρησιμοποιούν μικρές φράσεις και να αποφεύγουν ιδιωματισμούς, συντομεύσεις, μεταφορές και οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει γλωσσικά μπερδέματα.

Προσθέτει δε ότι επειδή η επικοινωνία δεν είναι μόνο ο λόγος πρέπει να χρησιμοποιούν κινήσεις και τη γλώσσα του σώματος, καθώς και εκφράσεις του προσώπου, για να γίνονται ευκολότερα κατανοητοί.