Η παρουσίαση του συγκεκριμένου γεγονότος δεν θα μπορούσε να μην συσχετισθεί με τους μηχανισμούς εξουσίας. Κράτος, ΜΜΕ, κόματα, θρησκεία, εκπαίδευση σε μια συνεχή αλληλεπίδραση διαμορφώνουν ένα πλέγμα εξουσίας που με όργανο τους τη δασκάλα Χαρά Νικοπούλου επιβάλλουν στην τοπική κοινωνία του Μεγάλου Δέρειου αδιαφορώντας για τις πραγματικές τους ανάγκες. Η συνοριοποίηση της συγκεκριμένης κοινωνίας δίνει τη δυνατότητα στους μηχανισμούς εξουσίας να περιθωριοποιήσουν και να αφανίσουν τη διαφορετικότητα από τη στιγμή που ξεφεύγει από το εθνοτικόθρησκευτικλόπολιτισμικό πλαίσιο που θέλουν να επιβάλλουν.
Αλτουσέρ (ΑΙthusser) Λουί (1918, Αλγερία -1990, Γαλλία). Γάλλος φιλόσοφος, επικεφαλής σχολής ερμηνείας του μαρξισμού, εκπρόσωποι της οποίας βρίσκονται και στην Ιταλία, στην Ισπανία, στις ΗΠΑ. στην Ελλάδα (Ν. Πουλαντζάς κ.ά.) και ιδιαίτερα στη Λ. Αμερική (Μ. Ηarnecher κ.ά.).
Στο έργο του διακρίνονται δύο κύριες περίοδοι: 1) της δεκαετίας του 1960, όπου επικεντρώνει την προσοχή του στην επεξεργασία της φιλοσοφίας ως «θεωρίας των θεωρητικών πρακτικών» και 2) της δεκαετίας του 1970, οπότε εννοεί τη φιλοσοφία ως τεκμηρίωση της πολιτικής πάλης, ως «πολιτική εντός της θεωρίας», ως «σε τελική ανάλυση, πάλη των τάξεων εντός της θεωρίας». Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται από την πολεμική κατά της πραγματιστικής ερμηνείας του μαρξισμού (κατά της εργαλειακής και επιλεκτικής χρήσης του στην τρέχουσα πολιτική), κατά της κυρίαρχης στη μεταπολεμική Γαλλία υπαρξιστικής, περσοναλιστικής, φαινομενολογικής κ.λπ. ερμηνείας του μαρξισμού.
Έμφαση δίνει στα «ώριμα» (μετά το 1844) έργα του Μαρξ, στην αυτοτέλεια της επιστημονικής νόησης από την καθημερινή συνείδηση (της «θεωρίας» από την «ιδεολογία»), στον μεθοδολογικό ρόλο της φιλοσοφίας, στην προσέγγιση της γνωστικής διαδικασίας ως πνευματικής παραγωγής κ.λπ. Αυτοπροσδιορίζει τη στάση του ως "θεωρητικό αντιανθρωπισμό», όπου το συγκεκριμένο άτομο δεν συνιστά το αφετηριακό σημείο αλλά το τελικό αποτέλεσμα της ανάλυσης της κοινωνίας. Απολυτοποιεί την ασυνέχεια στην ανάπτυξη της σκέψης του Μαρξ, την οποία οριοθετεί με την έννοια της (προερχόμενης από τον Μπασελάρ) «επιστημολογικής τομής». Η «συμπτωματική ανάγνωση» (lecture symptomate) του Κεφαλαίου που προτείνει στοχεύει στην κάθαρση του μαρξισμού από τη διαλεκτική και συνολικά απο το «φενακισμένο περίβλημα» για την αποκάλυψη του «αληθινού» πυρήνα του. Στην «ιστορικιστική» διαλεκτική της ολότητας αντιπαραθέτει τη μελέτη της «δομής με δεσπόζουσα" και «επικαθορισμό» (surdetermination).
Κατά τη δεύτερη περίοδο (μετά την «αυτοκριτική» του) ο Αλτουσέρ αμβλύνει κάπως τις «θεωρητικίστικες» θέσεις του, χωρίς να τις εγκαταλείπει, και επιχειρεί να τις καταστήσει συμβατές με τον νέο ορισμό της φιλοσοφίας κατά τον οποίο η τελευταία ανάγεται στην πολιτική. Ο τρόπος με τον οποίο ο Αλτουσέρ έθεσε τα θεμελιώδη προβλήματα της μαρξιστικής θεωρίας εκ των πραγμάτων α-πορρίπτει τη συστηματική ανάλυση των νομοτελειών ανάπτυξης της επιστημονικής νόησης (βλ. ιστορικό και λογικό, ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, διάνοια και λόγος, διαλεκτική λογική κ.λπ.).
Στην ελληνική έχουν μεταφρασθεί τα έργο του: Για τον Μαρξ, Γράμματα, Αθήνα. 1978.· θέσεις, θεμέλιο (πολ. εκδόσεις}-- Στοίχεια αυτοκριτικής, Πολυτυπο, Αθήνα, 1983.- Απάντηση στον Τζ. Λιουις, θεμέλιο, Αθήνα, 1977.- Για την κρίση του μαρξισμού. Αγώνας. Αθήνα, 1980.- Τι πρέπει ν' αλλάξει στο Κ.Κ.. Αγώνας. Αθήνα,1980.- Συζήτηση για το κράτος. Αγώνας, Αθήνα, 1980.- Ο Λένιν και η φιλοσοφία, Ηριδανός, Αθήνα (χ.χ.).- Το μέλλον διαρκεί πολύ. Τα γεγονότα. Αυτοβιογραφίες. Πολίτης, Αθήνα. 1992.- Σειρά άρθρων στα περιοδικά: "Ο Πολίτης", "Αγώνας", "θέσεις", "Σχολιαστής", "Σύγχρονα θέματα" κ.α.
Ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο Βασική επιστημονική μέθοδος, τρόπος απεικόνισης της εσωτερικής νομοτέλειας, της ουσίας του αντικειμένου ως οργανικού όλου, σε συνδυασμό με την ενότητα λογικής και ιστορικής εξέτασης. Αποτελεί τον «μηχανισμό» διαλεκτικής διεύρυνσης, εμβάθυνσης και συστηματοποίησης της έρευνας, αλλά και έκθεσης των ανεπτυγμένων αποτελεσμάτων της τελευταίας.
Το Κεφάλαιο του Κ. Μαρξ είναι κλασικό υπόδειγμα διερεύνησης ενός αντικειμένου (των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής) ως οργανικού όλου, όπου η ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο παρουσιάζεται στην πλέον ανεπτυγμένη μορφή της. Εδώ αίρεται διαλεκτικά το κεκτημένο της προμαρξικής κλασικής οικονομικής σκέψης (το οποίο παρέμενε προσκολλημένο στην εξωιστορική αφαίρεση του μεμονωμένου ατόμου - Ροβινσώνα, φορέα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας), αλλά και το κεκτημένο της μεγαλειώδους χεγκελιανής Επιστήμης της Λογικής (η οποία αντιλαμβανόταν το οργανικό όλο ως αρχέγονο, αποκλειστικά πνευματικό προϊόν, αποκομμένο από την υλική πραγματικότητα).
Στη διαδικασία της γνώσης η νόηση κινείται αρχικά από τη χαώδη αντίληψη περί του όντως υπάρχοντος όλου, δηλαδή από το συγκεκριμένο, όπως αυτό είναι δεδομένο στη ζωντανή εποπτεία, προς όλο και απλούστερους προσδιορισμούς, μέχρι τελικά να διακριθεί η "απλούστερη πλευρά" (σχέση) του όλου (π.χ. το εμπόρευμα στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία). Πρόκειται για μιαν αντιφατική διαδικασία κατά την οποία υπερτερεί μεν η ανάλυση του αντικειμένου ως αμέσως δεδομένου, όμως στην ενότητα της με κάποιες συνθετικές εικασίες περί της ουσίας.
Η διάκριση της απλούστερης σχέσης (τυχόν παραπέρα διαμελισμός της οδηγεί πλέον έξω από τα πλαίσια του δεδομένου αντικειμένου, έξω από την ιδιαιτερότητα του) είναι "το αποτέλεσμα της κίνησης της νόησης από τη χαώδη αντίληψη περί του όλου, από το αισθητηριακό συγκεκριμένο προς το αφηρημένο", το οποίο γίνεται το αφετηριακό σημείο του επόμενου σταδίου της γνωστικής διαδικασίας, της ανάβασης από το αφηρημένο στο νοητά συγκεκριμένο. Στο στάδιο αυτό της γνώσης η νόηση δεν περιορίζεται πλέον στον εντοπισμό της συνάφειας ως απλής συνύπαρξης διαμελισμένων πλευρών του αντικειμένου (ως αλληλουχία ή ως εξωτερική συνάφεια των πλευρών), αλλά αντανακλά κατ' εξοχήν συνθετικά την εσωτερική συνάφεια, την εσωτερική ενότητα των πλευρών, έτσι ώστε η κάθε πλευρά να προβάλλει ουσιωδώς προσδιορισμένη ακριβώς λόγω της συνάφειας της με τις άλλες πλευρές του οργανικού όλου. Κατά την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο η δια-φορά παρίσταται μέσω της ενότητας, ενώ η ενότητα συνίσταται στην εσωτερική συνάφεια του διαφορετικού, δηλαδή η σύνθεση πραγματοποιείται μέσω της ανάλυσης, ενώ η ανάλυση μέσω της σύνθεσης. Η όλη διαδικασία της βαθμιαίας άρσης της απροσδιοριστίας του γνωστικού αντικειμένου έχει ως αποτέλεσμα το "νοητά συγκεκριμένο", το οποίο αποτελεί ενότητα (κατά κύριο λόγο εσωτερική) διαφόρων πολλαπλών προσδιορισμών του αντικειμένου, το σύνολο των νόμων και νομοτελειών που διέπουν το οργανικό όλο.
Η απόσπαση της πρώτης κίνησης (από το αισθητηριακό συγκεκριμένο στο αφηρημένο, της ανάλυσης κ.λπ.) από το επόμενο στάδιο της γνώσης και η απολυτοποίησή της οδηγεί σε μιαν άτακτη, χαώδη συσσώρευση γνώσεων, στην άρνηση της ουσίας (των εσωτερικών και αόρατων στην επιφάνεια συναφειών), που χαρακτηρίζει τον εμπειρισμό* και τον θετικισμό* αλλά και τους αγοραίους οικονομολόγους. Η απόσπαση και απολυτοποίησή της ανάβασης από το αφηρημένο στο νοητά συγκεκριμένο (της σύνθεσης κ.λπ.) αποκόβει την πορεία της σκέψης από την αντιπαραβολή της με τα αισθητηριακά δεδομένα (με τη ζωντανή εποπτεία, με τα γεγονότα κ.λπ.) και οδηγεί σε μια χεγκελιανού τύπου ιδεαλιστική αντίληψη, που θεωρεί τη νόηση ως αποκλειστικά αυτογεννώμενη διαδικασία.
Για τη γόνιμη χρησιμοποίηση της εν λόγω μεθόδου είναι απαραίτητο: 1) να υφίσταται ως οργανικό όλο επαρκώς ώριμο και ανεπτυγμένο το γνωστικό αντικείμενο" 2) να έχει προηγηθεί η κίνηση της γνώσης από το αισθητηριακά συγκεκριμένο στο αφηρημένο (στην επιστήμη αλλά και στο άτομο - ερευνητή)· 3) και τα δύο στάδια της γνώσης να λαμβάνονται στην ενότητα τους, έτσι ώστε να διακρίνεται σε ποια βαθμίδα της γνώσης θα υπερτερεί η μεν είτε η δε πορεία.
Ο «μηχανισμός» της ανάβασης από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο αποτελείται από τις εξής εννοιολογικές, κατηγοριακές ομάδες:
· της επιφάνειας (του "είναι"),
· της ουσίας,
· του φαινομένου και
· της πραγματικότητας.
Η μεθοδολογία της εν λόγω ανάβασης έχει συμβάλλει ήδη στη θεμελιώδη ανάπτυξη της θεωρίας της ιστορίας της ανθρωπότητας ως ολότητας, χαράζοντας την πορεία ανάπτυξης, δια-λεκτικής «άρσης» του επιστημονικού κεκτημένου της κοινωνικής θεωρίας του μαρξισμού*. Η ευρετική σημασία της διαφαίνεται και σε σχέση με τα επικείμενα συνθετικά εγχειρήματα στο πεδίο των βιολογικών επιστημών αλλά, μακροπρόθεσμα, και σε όλο το φάσμα των κοινωνικών και φυσικών επιστημών.
Δυναμική πλευρά της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου (οργανισμού, προσωπικότητας, κοινωνικής ομάδας, συνολικά της κοινωνίας) με τους αντικειμενικούς (φυσικούς και τεχνητούς, όρους ύπαρξης και ανάπτυξης του, ή οποία εκφράζει την εξάρτηση του ανθρώπου από το αντικειμενικό περιεχόμενο αυτών των όρων και τον απαραίτητο (αναγκαίο) χαρακτήρα τους.
Η ανάγκη βιώνεται ψυχολογικά ως δοκιμασία λόγω της έλλειψης (στέρησης) του αντικειμένου της, γεγονός που ωθεί το υποκείμενο σε ενεργό στάση και σε πρακτική μετασχηματιστική δραστηριότητα.
Η άμεση κατανάλωση ως ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών του ανθρώπου συνιστά την απλούστερη σχέση της ανθρώπινης κοινωνίας. Στην πορεία της ανθρωποκοινωνιογένεσης αναπτύχθηκε η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον του (αναπτύχθηκε η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τα μέσα επενέργειας στη φύση, τα υλικά, τα αντικείμενα, αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος), με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται και οι ανάγκες.
Η ανάπτυξη των αναγκών του ανθρώπου δεν πραγματοποιείται εξελικτικά-γραμμικά, αλλά μέσω μιας "διαδικασίας διαμεσολάβησης ποιοτικής, ποσοτικής και ουσιώδους αναβάθμισης τους": από τις βιολογικές (διατροφή, ένδυση, υπόδηση, γενετήσια-αναπαραγωγική κ.λπ.) μέχρι την ανάγκη για εργασία (που σταδιακά υπερτερεί της ανάγκης για αποφυγή της εργασίας), για δημιουργία (επιστημονική, αισθητική κ.λπ.), αλλά και για ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του κάθε ατόμου και της ανθρωπότητας στο σύνολο της. Μέσα από την ανάπτυξη του πολιτισμού οι ανθρώπινες ανάγκες βαθμιαία υπερβαίνουν τη ζωώδη (ενστικτώδη, αμέσως εξαρτημένη από το δεδομένο φυσικό περιβάλλον και τον μεταβολισμό κ.λπ.) μορφή τους και συγκροτούν ένα ιεραρχημένο όλο, το οποίο σε τελική ανάλυση εδράζεται στον "τρόπο παραγωγής"*. Οι βιολογικές ανάγκες διατηρούνται στον άνθρωπο σε ανηρμένη, μετασχηματισμένη μορφή (βλ. λ. άρση), διαμεσολαβημένες από την κοινωνική ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη των αναγκών του ανθρώπου ξεκινά ιστορικά από ανάγκες που ή ικανοποίηση τους εξαρτάται αμέσως από την αυτενέργεια της φύσης (του περιβάλλοντος και του ανθρώπινου οργανισμού) και περνά βαθμιαία σε ανάγκες, η ικανοποίηση των οποίων πραγματοποιείται μέσω της εργαλειακής (αρπακτικής, ληστρικής κ.λπ.) εκμετάλλευσης της φύσης αλλά και του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας. Στην περίπτωση που θα αποφευχθεί η αυτοκαταστροφή (με πόλεμο, οικολογική καταστροφή ή με χρόνιο εκφυλισμό), η ικανοποίηση των νέων αναγκών θα πραγματοποιείται από τη συνειδητά ενοποιημένη ανθρωπότητα μέσω της "αυτενέργειας", της εγνωσμένης, σχεδιοποιημένης και αρμονικά αναπτυσσόμενης αλληλεπίδρασης ανθρώπου-φύσης.
Οι συνειδητοποιημένες ανάγκες προβάλλουν ως συμφέροντα, τα οποία, όσο η κοινωνική ανάπτυξη πραγματοποιείται μέσω της διάκρισης, της αντίθεσης, της αντίφασης μεταξύ ατόμων, ομάδων, τάξεων κ.λπ. και κοινωνικού όλου, οδηγούν σε στάσεις ζωής, σκοποθεσίες και συμπεριφορές αλληλοσυγκρουόμενες, αλληλοσποκλειόμενες είτε και ανταγωνιστικές. Οι ανάγκες αποτελούν προϋπόθεση και προϊόν όχι μόνο της εργασίας για την παραγωγή υλικών αγαθών, υπηρεσιών κ.λπ., αλλά και της εργασίας γιο την παραγωγή (συστηματοποίηση, διάδοση κ.λπ.) γνώσεων. Η ικανοποίηση κάποιας ανάγκης του ανθρώπου συνιστά μια διαδικασία αφομοίωσης ορισμένης μορφής δραστηριότητας, αλλά και συμβολή στην παραπέρα ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας.
Η εξέταση των αναγκών ως αποκλειστικά ατομικών ιδιοτήτων φυσικής υφής χαρακτηρίζει σημαντικό μέρος της κλασικής αστικής σκέψης και του διαφωτισμού* (ροβινσωνάδα, ατομισμός κ.λπ.).
Η αντιδιαστολή της σφαίρας των αναγκών, των ιδιωτικών συμφερόντων, με τα γενικά εκφράζεται στην αντίθεση "κοινωνίας των ιδιωτών" και "πολιτείας" (Χέγκελ* κ.ά.).
Στη συνέχεια αποκαλύπτεται ο ρόλος της εργασίας και του συστήματος: παραγωγή – διανομή –ανταλλαγή - κατανάλωση στην ιστορική πορεία των αναγκών (Κ. Μαρξ*, Φ. Ενγκελς* κ.ά.).
Η ψυχανάλυση επιχειρεί την αποκάλυψη του ασυνείδητου μηχανισμού των αναγκών, των κινήτρων και της συμπεριφοράς ανάγοντας τον στη γενετήσια ορμή (Φρόυντ*, νεοφρουδισμός*).
Η περιγραφή της ανάγκης ως λειτουργικού χαρακτηριστικού της δράσης των φυσιολογικών μηχανισμών, ως διαμεσολαβητικού μηχανισμού της σχέσης οργανισμού - κινήτρου, ως μηχανισμού "ετοιμότητας" κ.λπ. απασχολεί τον συμπεριφορισμό*.
Ο νεοσυμπεριφορισμός επιχειρεί μια περιγραφή της συμπεριφοράς και των αναγκών με όρους αγοραπωλησίας (J.K. Homans, P.M. Blau).
Η πολιτισμική - ιστορική σχολή της ψυχολογίας εξετάζει τη συσχέτιση αναγκών – κινήτρων - δραστηριότητας στη διαδικασία κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας (Λ. Βιγκότσκι*, Α. Λεόντιεφ*, κ.ά.).
Η κριτική σχολή επέκρινε τον καταναλωτισμό και τις επίπλαστες ανάγκες (Μαρκούζε*).
Ο Λακάν* συσχέτισε τις ανάγκες με τις έννοιες του αιτήματος και της επιθυμίας.
Οι ανάγκες εξετάζονται από τη βιολογία, την ηθολογία, την οικονομολογία, την κοινωνιολογία, την ψυχολογία και τη φιλοσοφία (βλ. και λ. κίνητρα, συμφέροντα κοινωνικά, συνείδηση και νόηση).
Βιβλιογρ.: Πιαζέ Ζαν, Προβλήματα γενετικής ψυχολογίας, Υποδομή, Αθ., 1979- Κ. Μαρξ-Φ. Ενγκελς, Η γερμανική ιδεολογία, τόμ. 1-2. Αθ. 1977.- Β. Α. Βαζιούλιν. Η διαλεκτική του ιστορικού προτσές και η μεθοδολογία της έρευνας του, Σ. Ε., Αθήνα 1988.- Α. Ηeller·, Η θεωρία των αναγκών στον Μαρξ, Εξάντας, Αθ., 1977.
ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2010:Τίμησε δασκάλα που δίδασκε τους Πομάκους
Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ, Εφημερίδα Ελευθεροτυπία
 |
| Η δασκάλα Χαρά Νικοπούλου σήμερα έχει μετατεθεί στη Θεσσαλονίκη |
Είμαστε χώρα πολιτισμού, έχουμε καλή λογοτεχνία, εξαίρετους αρχαιολόγους και καλλιτέχνες. Το στίγμα αυτό ήθελε να δώσει η ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών απονέμοντας 25 από τα 39 βραβεία της σε πρόσωπα του πολιτισμού, κάποια μάλιστα γνωστά και προβεβλημένα, όπως η Ζυράννα Ζατέλη, η Αλκη Ζέη, ο Γιάννης Βαρβέρης, ο Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος και άλλοι.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο βραβείο, το αργυρό μετάλλιό της, το απένειμε στη Χαρά Νικοπούλου, τη δασκάλα που υπηρέτησε από το 2004 ώς το 2008 σε ένα μειονοτικό χωριό του Εβρου, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, στο Μέγα Δέρειο, που αριθμεί 1.200 κατοίκους πομάκους.
Η δασκάλα μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη, δυσμενώς κατά την ίδια, «κατόπιν αιτήσεώς της», σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας.
Θ. Δραγώνα: Η παραίτηση έχει τη δική της Ιστορία
Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ, Εφημερίδα Ελευθεροτυπία
Το βιβλίο «Lies my teacher told me - Everything your American history textbook got wrong», δηλαδή «Ψέματα που μου έμαθε ο δάσκαλός μου - Ολα τα λάθη στο σχολικό βιβλίο για την αμερικανική Ιστορία», γράφτηκε πριν από περίπου 10 χρόνια από τον αμερικανό καθηγητή Κοινωνιολογίας και συγγραφέα Τζέιμς Λόουεν.
 |
| Η Θάλεια Δραγώνα είχε διαμορφώσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης των μουσουλμανοπαίδων της Θράκης, που παρά τις όποιες αντιδράσεις έφερε τα παιδιά πίσω στο σχολείο |
Ενας πολύ μεγάλος αμερικανός ιστορικός, ο Χάουαρντ Ζιν, είχε πει για το έργο αυτό: «Κάθε δάσκαλος και καθηγητής, κάθε φοιτητής, φοιτήτρια και απλός πολίτης πρέπει να διαβάσει αυτό το βιβλίο. Είναι ένα αναζωογονητικό αντίδοτο για καθετί που έχει εμφανιστεί ως "Ιστορία μας" στο εκπαιδευτικό μας σύστημα».
*Ο Τζέιμς Λόουεν, ο οποίος ερεύνησε σχολαστικά τα σχολικά βιβλία Ιστορίας που διδάσκονταν σε 18 από τα θεωρούμενα κορυφαία γυμνάσια και λύκεια της Αμερικής, συμπέρανε ότι ούτε ένας από τους συγγραφείς των βιβλίων αυτών δεν κατάφερε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών όσον αφορά την Ιστορία, αλλά ούτε και να τη γράψει αντικειμενικά. «Στιγματισμένα από έναν ξεδιάντροπο συνδυασμό τυφλού πατριωτισμού, απερίσκεπτου οπτιμισμού, σκέτης κακής πληροφόρησης και απροκάλυπτων ψεμάτων, τα σχολικά βιβλία ιστορίας παραλείπουν σχεδόν όλη την αμφιλογία, το πάθος, την αντιπαράθεση και τη δραματικότητα από το παρελθόν μας».
Το βιβλίο του Λόουεν δέχτηκε πολλές κριτικές. Αλλες πολύ καλές, άλλες πολύ κακές. Ομως, κάθε χρονιά, είναι στη λίστα των «προτεινόμενων αναγνωσμάτων» που δίνουν τα πανεπιστήμια στους φοιτητές τους, ανεξαρτήτως της σπουδής που ακολουθούν.
Το βιβλίο δεν απαγορεύτηκε. Δεν αποσύρθηκε. Και, ευτυχώς, δεν κάηκε. Ο Λόουεν, παρά τις σκληρές κριτικές που δέχτηκε, δεν διαπομπεύθηκε και δεν απειλήθηκε από «επώνυμους» και «ανώνυμους»... αντιπάλους του.
Στην Ελλάδα μας η «περιπέτεια της Ιστορίας» είναι... λίγο διαφορετική. Την εβδομάδα που μας πέρασε, η Θάλεια Δραγώνα, ειδική γραμματέας εκπαιδευτικού σχεδιασμού στο υπουργείο Παιδείας, υπέβαλε την παραίτησή της, που έγινε δεκτή από την υπουργό Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου. Η σταγόνα της οργής κατά της κ. Δραγώνα, που έκανε τελικά το ποτήρι να ξεχειλίσει, ήταν η πρότασή της το μάθημα της Ιστορίας να είναι προαιρετικό στις δύο τελευταίες τάξεις του λυκείου.
Αλλά οι αντίπαλοί της, ανακάλυψαν και άλλες «γκρίζες περιοχές», όπως λένε, στην ακαδημαϊκή της πορεία και τις δημοσιοποίησαν με θορυβώδη και ενίοτε πολύ απειλητικό τρόπο. Παραιτούμενη την εβδομάδα που πέρασε, η κ. Δραγώνα δήλωσε ότι αναγκάστηκε να φύγει «μη αντέχοντας άλλο τον πόλεμο του παρακράτους». Ας δούμε, λοιπόν, και την περιπέτεια της δικής της ιστορίας.
Καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία), με ειδίκευση σε θέματα εθνοκεντρισμού, ρατσισμού και ένταξης μειονοτήτων στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Κατά καιρούς έχει συγκεντρώσει τα πυρά της κοινής γνώμης λόγω των απόψεών της περί της ελληνικής ταυτότητας και των μειονοτήτων. Κάποιοι θεωρούν ότι οι απόψεις της είναι ακόμα πιο «ανατρεπτικές» και από εκείνες της ιστορικού Μαρίας Ρεπούση, που προκάλεσε κύμα αντιδράσεων με το εγχειρίδιο Ιστορίας του Δημοτικού που συνέγραψε.
Η Θάλεια Δραγώνα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1952. Σπούδασε Ψυχολογία στην Αθήνα (Deree College) και έλαβε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο Αστον του Μπέρμιγχαμ. Πρώην σύζυγος του Γιώργου Δραγώνα, εκδότη («Δάφνη Επικοινωνίες»), εμπόρου όπλων (Eurofighter) και συμμαθητή του Γιώργου Παπανδρέου, και νυν σύζυγος του ομότιμου καθηγητή του London School of Economics (LSE) Νίκου Μουζέλη, επιστήθιου φίλου του Κώστα Σημίτη.
Η Θάλεια Δραγώνα ήλθε στην επικαιρότητα στα μέσα του 1997 με το βιβλίο που επιμελήθηκε μαζί με την καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Αννα Φραγκουδάκη «Τι είν' η πατρίδα μας; - Εθνοκεντρισμός στην εκπαίδευση» (εκδόσεις «Αλεξάνδρεια»). Στο συλλογικό έργο των 539 σελίδων παρουσιάζονται μελέτες και άλλων πανεπιστημιακών καθηγητών για τη μεταφορά της εθνικής ταυτότητας και των στερεοτύπων γύρω από αυτήν στα σχολικά εγχειρίδια Γλώσσας, Ιστορίας και Γεωγραφίας, αλλά και οι σχετικές αντιλήψεις των δασκάλων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
Το σημαντικότερο συμπέρασμα που εξάγεται από το βιβλίο είναι ότι η εθνική ταυτότητα που καλλιεργεί ο εκπαιδευτικός θεσμός είναι εύθραυστη και αντιφατική, «ανάδελφη» και υποτιμημένη, απειλημένη από παντού και σε διαδικασία παρακμής. Το βιβλίο, πέραν της κριτικής αποδοχής από τον πανεπιστημιακό κόσμο, δεν απασχόλησε ευρύτερα την κοινωνία.
Υλοποιώντας μια ιδέα του Γιώργου Παπανδρέου (υπουργού Παιδείας έως τον Σεπτέμβριο του 1996), η καθηγήτρια της Κοινωνιολογίας Αννα Φραγκουδάκη, με τη συνδρομή και της Θάλειας Δραγώνα, διαμόρφωσε το πρόγραμμα εκπαίδευσης των μουσουλμανόπαιδων της Θράκης, το οποίο άρχισε να εφαρμόζεται από τη σχολική χρονιά 1997-1998. Στόχος του η αναβάθμιση της εκπαίδευσης των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη με τη γενίκευση της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, ώστε να ενταχθούν πλήρως στην κοινωνία, μέσα από το σχολείο, τη μόρφωση και τη συμμετοχή στην ευρωπαϊκή πρόοδο. Η πολιτική του φιλοσοφία ήταν ότι «η απομόνωση, η αμάθεια και το κοινωνικό περιθώριο ευνοούν την εσωστρέφεια και τον συντηρητισμό και κάνουν τους ανθρώπους εύκολα θύματα των όποιων δημαγωγών».
Οι πρώτες αντιδράσεις
Το πρόγραμμα, που υποστηρίχθηκε και από τους υπουργούς Παιδείας της Νέας Δημοκρατίας (Γιαννάκου και Στυλιανίδη), συνάντησε αρχικά την αντίδραση μεγάλης μερίδας των τοπικών κοινωνιών (χριστιανικών και μουσουλμανικών), αλλά γρήγορα έφερε αποτελέσματα, καθώς μέσα σε 10 χρόνια η πρόσβαση των παιδιών της μειονότητας στο γυμνάσιο τετραπλασιάστηκε, η σχολική διαρροή έπεσε κάτω από το μισό, η πρόσβαση στο λύκειο αυξήθηκε κατά 60%, η διαρροή των κοριτσιών μειώνεται ραγδαία.
Τη Θάλεια Δραγώνα την ξανασυναντάμε στις 11 Δεκεμβρίου 2002, όταν υπογράφει το κείμενο των 370 πολιτών από ένα ευρύ κοινωνικό φάσμα για λύση του Κυπριακού με βάση το σχέδιο Ανάν, και στις 8 Μαρτίου 2004, όταν υπογράφει την έκκληση των 270 προσωπικοτήτων προς τους Κύπριους να ψηφίσουν «Ναι» στο σχέδιο Ανάν.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2007 η Ν.Δ. κερδίζει και πάλι τις εκλογές και η Θάλεια Δραγώνα μία έδρα στη Βουλή ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Ενα μήνα αργότερα δημοσιεύεται στην προσωπική ιστοσελίδα του Δημήτρη Κωσταντάρα (τέως βουλευτή της Ν.Δ. και μετέπειτα αποτυχόντος υποψηφίου βουλευτή του ΛΑΟΣ) μία ανώνυμη επιστολή, που καταφέρεται εναντίον της κ. Δραγώνα με αποσπάσματα του προ δεκαετίας βιβλίου της «Τι είν' η πατρίδα μας;»:
«(...) Η Ελληνική Εθνική Ταυτότητα δεν υπήρχε πριν από τον 19ο αιώνα. Δημιουργήθηκε έξωθεν σε μια εποχή έντονου εθνικισμού, αποικιοκρατίας και επεκτατικού ιμπεριαλισμού (σελ. 16). Κοντολογίς, κάποιοι από το εξωτερικό μάς είπαν τον 19ο αιώνα ότι είμαστε Ελληνες κι εμείς το δεχτήκαμε για να τα κονομήσουμε, πουλώντας το παραμύθι ότι είμαστε απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων (...)».
«(...) Οποιος αξιολογεί τους Πολιτισμούς σε κατωτέρους και ανωτέρους είναι ρατσιστής και δεν το ξέρει! (σελ. 16). Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με όποιον θεωρεί ανεπιθύμητους τους μετανάστες και τους πρόσφυγες (σελ. 20)».
«(...) Εξίσου ρατσιστής είναι και όποιος αποσιωπά τη σημασία, την τεράστια δύναμη, την έκταση και το κύρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας! Επίσης, όποιος αρνείται τις τουρκικές επιρροές στον Νεοελληνικό μας Πολιτισμό (σελ. 81), κι όποιος ισχυρίζεται ότι ο τουρκικός πολιτισμός έχει επιδράσει αρνητικά στους Ελληνες!... (σελ. 82)».
Η επιστολή αναπαράχθηκε με τη μέθοδο του copy-paste σε δεκάδες ιστολόγια και δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο ρεύμα εναντίον της από διάφορους κύκλους («Χρυσή Αυγή», ΛΑΟΣ, μερίδα της Ν.Δ, «Δίκτυο 21» μέχρι Σαρρή, Ζουράρι, Καραμπελιά, Παπαθεμελή κ.ά.). Η Θάλεια Δραγώνα εντάχθηκε στη χορεία των αποδομιστών και εθνομηδενιστών, που απεργάζονται τον αφελληνισμό της χώρας, μαζί με την κοινωνιολόγο Αννα Φραγκουδάκη και τους «αναθεωρητές ιστορικούς», όπως τους χαρακτηρίζουν, Αντώνη Λιάκο, Χριστίνα Κουλούρη και Μαρία Ρεπούση.
Μέσω Διαδικτύου και πάλι διατυπώθηκαν κατηγορίες εναντίον της ότι εξελέγη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς να έχει βασικά πτυχία στο γνωστικό της αντικείμενο (μόνο με το πτυχίο του Αμερικανικού Κολεγίου Deree) και ότι κατόρθωσε να επισημοποιήσει το διδακτορικό της από το ΔΙΚΑΤΣΑ με αδιαφανείς διαδικασίες, εκμεταλλευόμενη τις γνωριμίες και τις διασυνδέσεις της.
Νέος κύκλος επιθέσεων
Στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009 η κ. Δραγώνα δεν ήταν υποψήφια, αλλά μετά τη θριαμβευτική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ τοποθετήθηκε ειδική γραμματέας εκπαιδευτικού σχεδιασμού στο υπουργείο Παιδείας (9/11/2009). Επειτα από λίγες μέρες αρχίζει ένας νέος κύκλος επιθέσεων εναντίον της, με πρωτοστάτη τον Γιώργο Καρατζαφέρη, αλλά και τις εφημερίδες «Πρώτο Θέμα» και «Παρόν».
Κριτική εναντίον της άσκησε και ο Μίκης Θεοδωράκης, που με επιστολή του προς τον Στέφανο Ληναίο, αφού χαρακτηρίζει τη Δραγώνα «νέο φρούτο» (σε σχέση με την ομάδα Λιάκου, Ρεπούση κ.λπ.) επισημαίνει ότι διεθνείς κύκλοι (κατονομάζει το Ιδρυμα Σόρος) απεργάζονται την κατεδάφιση της ελληνικότητας, με δούρειο ίππο ανθρώπους στο χώρο της Παιδείας, των ΜΜΕ και της πολιτικής (21/12/2009). Η κ. Δραγώνα απαντά στον Μίκη Θεοδωράκη με επιστολή της στις 2/1/2010 χαρακτηρίζοντας «ψευδή και κατασκευασμένα» τα παραθέματα από το βιβλίο της που είδαν το φως της δημοσιότητας.
Την υπεράσπιση της κυρίας Δραγώνα ανέλαβε η Ανανεωτική Αριστερά, κάποιοι από τον λεγόμενο φιλελεύθερο χώρα και 342 πανεπιστημιακοί και άνθρωποι του πνεύματος από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που κάνουν λόγο για «νέο κυνήγι μαγισσών» και καλούν την κυβέρνηση να δώσει την αρμόζουσα απάντηση. Στο ΠΑΣΟΚ μάλλον προτιμούν τη σιωπή και δείχνουν σαφέστατα πλέον ότι δεν αισθάνονται βολικά με την παρουσία της Θάλειας Δραγώνα.
Στις 28 Μαρτίου 2010, η κυριακάτικη εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» δημοσιεύει επικριτικό άρθρο εναντίον της με αφορμή τη διαμάχη της με τη δασκάλα Χαρά Νικοπούλου. Η κυρία Νικοπούλου (κόρη του πρώην προέδρου του Αρείου Πάγου Βασίλη Νικόπουλου), υπηρετεί στο Μεγάλο Δέρειο του Εβρου και με τη δράση της υπέρ των Πομάκων έχει μπει στο μάτι της τοπικής μουσουλμανικής κοινότητας και των κύκλων του τουρκικού προξενείου. Η εφημερίδα υποστηρίζει ότι η κυρία Δραγώνα επιτέθηκε φραστικά στην κυρία Νικοπούλου και την απείλησε με επίσπευση της μετάθεσής της, επειδή μπαίνει εμπόδιο στην επίσημη πολιτική για τη μειονότητα. Τη σκυτάλη παραλαμβάνει ο Κώστας Χαρδαβέλλας με σειρά τριών εκπομπών στο κανάλι Alter τον Ιούνιο του 2010.
Το κλίμα γίνεται πλέον πολύ βαρύ για την κυρία Δραγώνα, όταν ο Αρειος Πάγος διατάσσει έρευνα για το σύννομο της αναγνώρισης του διδακτορικού της από το ΔΙΚΑΤΣΑ.
Μη αντέχοντας άλλο «τις επιθέσεις του παρακράτους», όπως δήλωσε, υπέβαλε στις 25 Οκτωβρίου την παραίτησή της στην υπουργό Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου, μετά τις πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας ότι εισηγήθηκε να διδάσκεται η Ιστορία ως προαιρετικό μάθημα στο Λύκειο και το θόρυβο που προκλήθηκε εξαιτίας αυτής της εισήγησης, που ήταν απλώς η γνώμη της και δεν επρόκειτο να υιοθετηθεί από το υπουργείο. Την επομένη, η παραίτησή της έγινε αποδεκτή από την υπ. Παιδείας.
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.
Με την κρίση της οικονομίας και των θεσμών να απογειώνεται, ήρθε φαίνεται η ώρα και της μειονοτικής πολιτικής του ελληνικού κράτους να μετατραπεί σε ριάλιτι. Με όλες τις συνέπειες μιας τέτοιας εκτροπής στις σχέσεις «μειονοτικών» και «πλειονοτικών» κατοίκων της ακριτικής Θράκης.
Αναφερόμαστε στην τελευταία καμπάνια των γνωστών εθνικιστικών κύκλων, με αποκορύφωμα τρεις διαδοχικές εκπομπές του Κώστα Χαρδαβέλλα («Αθέατος Κόσμος», ALTER 1, 8 και 15.6.10), γύρω από την υποτιθέμενη δίωξη της Χαράς Νικοπούλου, υποδιευθύντριας μέχρι την περασμένη Τρίτη στο μειονοτικό σχολείου του Μεγάλου Δερείου στον Εβρο. Μιας «δίωξης» που οι ίδιοι κύκλοι αποδίδουν στην ειδική γραμματέα του υπουργείου Παιδείας, καθηγήτρια Θάλεια Δραγώνα. Οπως όμως αποδεικνύουν τα τεκμήρια που δημοσιοποίησε το υπουργείο, τέτοια «δίωξη» απλώς δεν υπάρχει: η μετάθεση της Νικοπούλου από τη Θράκη στη Θεσσαλονίκη έγινε έπειτα από δική της αίτηση, που υπεβλήθη στις 30 Νοεμβρίου για «προσωπικούς λόγους» κι ικανοποιήθηκε βάσει του αντικειμενικού συστήματος των μορίων!
Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε μπροστά στη δεύτερη φάση της συκοφαντικής καμπάνιας που εξαπολύθηκε το περασμένο φθινόπωρο εναντίον της Θάλειας Δραγώνα, με τη διακίνηση πλαστογραφημένων δήθεν κειμένων της (βλ. «Ιός» 10.1.10). Με ορατό στόχο την ανατροπή της επιτυχημένης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έχει δρομολογηθεί στο χώρο της μειονότητας της Θράκης εδώ και μιάμιση δεκαετία (βλ. δίπλα). Και, προοπτικά, την ανάσχεση του εκδημοκρατισμού της ελληνικής μειονοτικής πολιτικής, που συναποφασίστηκε το 1990-'91 απ' όλα τα πολιτικά κόμματα εξασφαλίζοντας ηρεμία στην περιοχή.
Παρά τις τυπικές διακηρύξεις τους υπέρ της συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων, οι εκπομπές του «Αθέατου Κόσμου» εντάσσονται πλήρως σ' αυτή τη λογική. «Το πρώτο που βλέπουμε καθώς πλησιάζουμε στο χωριό Μεγάλο Δέρειο του Εβρου», εξηγεί π.χ. ο Χαρδαβέλλας, «είναι ένας ψηλός μιναρές, σαν ένα καρφί που υψώνεται στον ελληνικό ουρανό». Ακόμη πιο χαρακτηριστικός είναι ο έκδηλος αντικοινοβουλευτισμός που διαπερνά όλο το ρεπορτάζ, με το διαρκή στιγματισμό αιρετών δημάρχων και βουλευτών που «χαϊδεύουνε τους μουσουλμάνους».
Ιδιαίτερη μεταχείριση επιφυλάχθηκε μόνο στο ΛΑΟΣ, στελέχη του οποίου ήταν οι μόνοι πολιτικοί που μετείχαν στις εκπομπές ως συνομιλητές: από τους βουλευτές Αδωνι Γεωργιάδη (8.6) και Κυριάκο Βελλόπουλο (15.6) μέχρι το γραμματέα της ΝΕΟΣ Γιάννη Πήλιουρα, που ο παρουσιαστής μας πλάσαρε σαν «απλό φοιτητή».
Μια άλλη χοντρή ανακρίβεια αφορά την υποτιθέμενη πρωτοτυπία του ρεπορτάζ. «Σ' όλο αυτό το διάστημα», ισχυρίστηκε ο Χαρδαβέλλας, η Νικοπούλου «ήταν μόνη της και δε μιλούσε. Είναι η πρώτη φορά σήμερα που αυτή η δασκάλα του Εβρου ανοίγει την ψυχή της». Στην πραγματικότητα από το 2008 μέχρι σήμερα έχει δώσει κάμποσες συνεντεύξεις (σε εφημερίδες και ραδιοσταθμούς), έχει μιλήσει σε δημόσιες εκδηλώσεις προς τιμήν της και δύο τουλάχιστον ομιλίες της διακινούνται διαδικτυακά. Η αυτοβιογραφική δε αφήγησή της στον «Αθέατο Κόσμο» συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό, ακόμη στις διατυπώσεις, με όσα είπε στις 29.2.2008 σε εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν της η Ενωσις Επιστημόνων Γυναικών.
Ιστορικό μιας κρίσης
Τα βασικά στοιχεία της υπόθεσης, με βάση κυρίως τη δική της αφήγηση, έχουν ως εξής:
* Κόρη του τότε προέδρου του Αρείου Πάγου, η Χαρίκλεια Νικοπούλου (στο εξής: Χ.Ν.) μετατέθηκε το 2004 με αίτησή της στο μειονοτικό σχολείο του Μεγάλου Δερείου. Μαζί με το χρηματιστή σύζυγό της εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό, μεταφέροντας εκεί και τα πολιτικά τους δικαιώματα.
* Σχετικά σύντομα, ωστόσο, η δασκάλα ήρθε σε αντιπαράθεση με μεγάλη μερίδα των κατοίκων. Αιτίες ή αφορμές αυτών των τριβών αναφέρονται πολλές, με αντικρουόμενες (όπως είναι φυσικό) εκδοχές των εκατέρωθεν εμπλεκομένων. Μεταξύ άλλων, η ίδια η Χ.Ν. τονίζει πως η πρωτοβουλία της για παρελάσεις στις εθνικές εορτές αντιμετωπίστηκε εξαρχής «με εντονότατη δυσφορία». Ως «πρώτη δυσάρεστη εμπειρία» της από την τοπική πραγματικότητα αναφέρει ωστόσο μια θρησκευτική τελετή το Μάιο του 2005, όταν συνειδητοποίησε πως απέναντί της είχε τα μέλη μιας κοινότητας όχι αποκλειστικά θρησκευτικής:
«Με θλίψη μου διαπίστωσα ότι στα μπράτσα των παιδιών ήταν καρφιτσωμένες λίρες με το πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ. Καλώ ένα συνάδελφο και τον ρωτάω, κάνοντας πως δεν κατάλαβα,"τι έχουν στα χέρια τους καρφιτσωμέν;" Απαντάει "είναι κάποια δώρα που τους δώσαμε επειδή είναι θρησκευτική η γιορτή, όπως εσείς όταν βαφτίζεστε κάνετε δώρο σταυρουδάκια, έτσι κι εμείς κάναμε δώρο αυτές τις λίρες"» (Ομιλία 29/2/08). «Οταν πήγα στα παρασκήνια κι είδα ότι όλα τα δικά μου τα παιδιά, τα Ελληνόπουλα, αυτά που τραγουδάνε Χατζιδάκι και Θεοδωράκη, είχαν το Μουσταφά Κεμάλ εδώ στα χέρια, δε σοκαρίστηκα απλά, ένιωσα ότι μου ήρθε κεραμίδα στο κεφάλι. Εις ένδειξη διαμαρτυρίας αποχώρησα, ενημέρωσα ωστόσο προφορικά τους προϊσταμένους μου» (Alter 1.6.10).
* Το Σεπτέμβριο του 2007 η Χ.Ν. συντάσσει δύο αναφορές προς το υπουργείο, καταγγέλλοντας το διευθυντή και τον πρόεδρο της σχολικής εφορίας ότι «λειτουργούν άκρως αντιεκπαιδευτικά και ανθελληνικά».
* Τον Οκτώβριο του 2007, 21 απ' τους 38 γονείς ζητούν γραπτά την απομάκρυνσή της. Η απόσυρση των μαθητών απ' το σχολείο αποτράπηκε με συνέλευση των γονέων, παρουσία της ίδιας και των επικεφαλής της μειονοτικής εκπαίδευσης (7.11). Η Χ.Ν. κάνει λόγο για «λαϊκό δικαστήριο» και «διαδικασία πέραν του δέοντος υποτιμητική κι εξευτελιστική για το πρόσωπό της». Καταγγέλλει μάλιστα τον προϊστάμενό της ότι «δεν υπάκουσε» στον τότε ειδικό γραμματέα του ΥΠΕΠΘ, Αγγελο Συρίγο, που την είχε κατ' ιδίαν προϊδεάσει για πολύ διαφορετική εξέλιξη.
* Ως αποτέλεσμα της κλιμακούμενης έντασης, στο χωριό θα παρέμβουν ποικίλα εξωθεσμικά κέντρα: από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής μέχρι τον γνωστό εθνικόφρονα επιχειρηματία (κι υποστηρικτή του ΛΑΟΣ) Πρόδρομο Εμφιετζόγλου - τον οποίο, σύμφωνα με τη Χ.Ν. (29.2.08), «της έστειλε ο Θεός» στις δύσκολες ώρες.
* Σε πανελλαδικό επίπεδο η Χ.Ν. έγινε γνωστή το Νοέμβριο του 2007, με ερώτηση που κατέθεσε στη Βουλή ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Αχμέτ Χατζηοσμάν (9.11) κι ένα υμνητικό δημοσίευμα του ακροδεξιού «Στόχου» (22.11). Το αποκορύφωμα ήρθε ωστόσο το Φεβρουάριο του 2008, όταν ο χωρικός Οσμάν Κασάικα χειροδίκησε εις βάρος της (7.2).
* Αφορμή της χειροδικίας ήταν οι επιπλήξεις της Χ.Ν. προς τη σύζυγο του δράστη και καθαρίστρια του σχολείου. Στις τότε συνεντεύξεις της, η δασκάλα αναφέρει πως δέχτηκε γροθιά με αποτέλεσμα «κάποιες κακώσεις και οίδημα στο δεξιό καρπό». Ο δράστης συνελήφθη αμέσως και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 μηνών (11.2.08). Το εφετείο μείωσε την ποινή του σε 5 ½ μήνες (19.11.09).
* Η Χ.Ν. ήρθε κατόπιν αντιμέτωπη με την («πλειονοτική») τοπική δημοτική αρχή. Ο δήμαρχος Βαγγέλης Πουλιλιός κατηγορείται σαν εθνικός μειοδότης, επειδή «υποτάσσεται» στις διαθέσεις των πολιτών που εκπροσωπεί: «Ενας περίεργος δήμαρχος ισορροπιστής, που έχει βγει πέντε φορές», λέει με νόημα ο Χαρδαβέλλας, «πέντε συνεχόμενες φορές έχει βγει ο δήμαρχος αυτός, που σημαίνει ότι ξέρει πάρα πολύ καλά τη δουλειά του, να κρατάει τις ισορροπίες και να μαζεύει ψήφους».
* Τον Οκτώβριο του 2008 οι γονείς ζητούν ξανά την απομάκρυνσή της, επικαλούμενοι υποσχέσεις που δόθηκαν στη συνάντηση της 7.11.07. Ολοι οι μαθητές -πλην ενός- απέχουν από τα μαθήματα. Το υπουργείο τη στηρίζει κι η αποχή σταματά έπειτα από δύο βδομάδες.
Διαίρει κι εξελλήνιζε;
Ποια όμως ακριβώς πολιτική προτείνει η Χαρά Νικοπούλου για τη μειονότητα; Στις ομιλίες και τις συνεντεύξεις της διακρίνουμε τρεις βασικές θέσεις:
1. Κατάργηση της εκπαίδευσης (και) στη μειονοτική γλώσσα.
«Τα σχολεία πρέπει να γίνουν δημόσια και να πάψουν να είναι δίγλωσσα», εξηγεί στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08). «Πρέπει όλα τα μαθήματα να διδάσκονται στα ελληνικά. Και να υπάρχει θεολόγος που θα τους διδάσκει τη θρησκεία τους». Το ίδιο επαναλαμβάνει και σε συνέντευξή της προς το στέλεχος του ΛΑΟΣ Γιάννη Κουριαννίδη: «Πρέπει για να εξυγιανθεί αυτό το πράγμα, να πάμε στη ρίζα, να κάνουμε δημόσια τα σχολεία της μειονότητας και να πάψουν πλέον να είναι δίγλωσσα» («Ελεύθερος Κόσμος» 17.2.08).
2. Καλλιέργεια «ελληνικής εθνικής συνείδησης» στη νέα γενιά της μειονότητας.
«Προσπαθώ να τους δημιουργήσω ελληνική συνείδηση», τονίζει στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08). Στη συνέντευξή της στο Alter και σε «ανοικτή επιστολή» του δικηγόρου κι αδελφού της που δημοσιεύθηκε στην «Ελεύθερη Ωρα» (5.6.10) αυτή η δραστηριότητα δικαιολογείται με το άρθρο 16 του Συντάγματος, βάσει του οποίου η παιδεία αποσκοπεί (και) «στην ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης».
Μια ιδέα για το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία αυτής της εθνικής κατήχησης μας δίνει η ίδια στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08): «Τους έκανα μάθημα για την Επανάσταση του 1821 όταν ένας μαθητής πετάχτηκε όρθιος και μου είπε ότι είναι Τούρκος. Ηρεμα, τον πήρα από το χέρι και τον πήγα στο προαύλιο κάτω από την ελληνική σημαία λέγοντάς του ότι είναι Ελληνας και βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος». Παρά την οικογενειακή νομική παιδεία, δεν είχε προφανώς ακούσει τίποτα για το δικαίωμα ατομικού αυτοπροσδιορισμού και τον οφειλόμενο σεβασμό του απ' τους δημόσιους λειτουργούς!
Αποκαλυπτικότατο είναι επίσης το βίντεο του εορτασμού της 25ης Μαρτίου 2008, που διακινείται στο Διαδίκτυο. Εκεί η Νικοπούλου βγάζει λόγο στα μουσουλμανάκια για «το μήνυμα της έλευσης του Θεανθρώπου» κι οι μαθητές τραγουδούν ελληνοχριστιανικά άσματα («του λευκού σταυρού σου η χάρη δυναμώνει κι οδηγεί»), με αποκορύφωμα το τουρκοφαγικό ποίημα που απαγγέλλει η μικρή Εμινέ: «Βάλε τους Τούρκους εμπροστά / σαν το χασάπη τα τραγιά / καπετάνιε μας λεβέντη / που όλη η Τουρκιά σε τρέμει».
Τι σημαίνει μια τέτοια «διαπαιδαγώγηση», που φέρνει τα παιδιά της μειονότητας σε σύγκρουση με την ίδια την ταυτότητά τους; Αυτό το καταλάβαινε ακόμη και η χουντική διπλωματία, όταν το 1968 υπέγραφε με την Τουρκία την αμοιβαία απαγόρευση «εκδηλώσεων δυναμένων να θίξωσι την θρησκευτικήν ή εθνικήν φιλοτιμίαν» των μειονοτήτων.
«Παραστάσεις με θέματα εκ της Επαναστάσεως του 1821, κατά τας οποίας οι Μουσουλμάνοι μαθηταί, φουστανελλοφορούντες, υποδύονται ρόλους προσώπων φονευόντων ηβηδόν τους Τούρκους εχθρούς ή καταρωμένων αυτούς ή αποκαλούντων αυτούς βαρβάρους κ.λπ.», εξηγούσε ο τότε ΥΠΕΞ Παναγιώτης Πιπινέλης, είναι πρακτικές που «σπανίως ωφελούν, καταλήγουσαι συνήθως εις τα αντίθετα αποτελέσματα, ενώ υφίστανται τρόποι εμφυσήσεως της αγάπης προς την Ελλάδα δι' άλλων επαγωγικωτέρων μέσων».
3. Διαχωρισμός της μειονότητας σε «καλούς» και «κακούς», βάσει γλωσσικών και θρησκευτικών διαφορών.
Η «πομακική ταυτότητα» του Μεγάλου Δερείου προβάλλεται έτσι έντονα, παρ' όλο που η τοπική «εθνολογική» πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Σύμφωνα π.χ. με τα απόρρητα πρακτικά του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης (23.7.64), στο χωριό -και στο γειτονικό Σιδηρώ- κατοικούσαν 64 «τουρκικαί» και 235 «πομακικαί» οικογένειες. Η συντριπτική πλειοψηφία των πρώτων (61 οικογένειες) χαρακτηρίζονταν «γηγενείς», ενώ οι περισσότεροι Πομάκοι (199 οικογένειες) «εγκατεστάθησαν εκ του Νομού Ροδόπης αυθαιρέτως κατά τα έτη 1942 έως 1955» κι η απομάκρυνσή τους αποτελούσε επί χρόνια αντικείμενο υπηρεσιακών διαβουλεύσεων. Στη δημόσια δε ομιλία της το 2008 στην Αθήνα, η ίδια η Νικοπούλου υποστήριξε επανειλημμένα πως οι μαθητές της «έχουν μητρική γλώσσα την τουρκική» και «στα διαλείμματα μιλάνε μόνο τουρκικά».
Μια άλλη διαφορά που επιστρατεύεται είναι η διάκριση των μουσουλμάνων μειονοτικών σε «ορθόδοξους» σουνίτες κι «αιρετικούς» σιίτες (αλεβίτες). «Εχουμε καταλάβει τι γίνεται στη μειονότητα», εξηγούσε η Χ.Ν. στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08), «ξέρουμε ποιοι είναι αυτοί που την επηρεάζουν, ήρθε η ώρα να περάσουμε στα έργα και στην οργάνωση. Πρέπει να καταλάβουμε ότι στη μειονότητα υπάρχουν σουνίτες και αλεβίτες». Η ακριβής ταυτότητα του πρώτου πληθυντικού παραμένει κάπως ασαφής, το συμπέρασμα είναι όμως διαυγέστατο.
Η φαιογάλανη συνοδοιπορία
Το «πρόγραμμα» της Νικοπούλου αποτελεί, όμως, τη μια μόνο πλευρά του νομίσματος. Αυτό που ανέδειξε τη δασκάλα του Μεγάλου Δερείου σε σύμβολο μιας ορισμένης εθνικοφροσύνης ήταν κυρίως η προβολή της από δύο διακριτά υποκείμενα: μια μερίδα των ΜΜΕ και την οργανωμένη ακροδεξιά.
Καθοριστική υπήρξε η πρωτοσέλιδη προβολή της από το «Πρώτο Θέμα» στις αρχές του 2008. «Εχει τη σημασία του το ότι εδώ δεν μιλάμε για μια οποιαδήποτε Ελληνίδα δασκάλα, αλλά για μια κοπέλα που τυγχάνει να είναι και κόρη του προέδρου του Αρείου Πάγου», τόνιζε τότε ο Θέμος Αναστασιάδης (17.2). «Αυτό που συνέβη στη Χαρά Νικοπούλου πρέπει να ξεσηκώσει όλο τον πολιτικό, δικαστικό και δημοσιογραφικό κόσμο. Οχι μόνο επειδή είναι κόρη του προέδρου του Αρείου Πάγου, αλλά επειδή όταν κάτι τέτοιο συμβαίνει ειδικά σ' αυτήν, όλους τους άλλους μας περιμένουν τα ίδια και χειρότερα».
Υπήρξαν και πιο ενθουσιώδεις οπαδοί. «Φυσική συνέχεια των Ρήγα Φεραίου, Μαρίνου Αντύπα, Δημήτρη Γληνού» αποκαλεί τη Χ.Ν. σε ανακοίνωσή του το Πατριωτικό Μέτωπο των Ζουράρι-Παπαθεμελή («Ελ. Ωρα» 29.5.10), «δασκάλα με παντελόνια» την αναγορεύουν κάποια πατριωτικά σάιτ, «νέα Μπουμπουλίνα» τη θέλουν άλλοι. «Η φωνή της Χαράς είναι η φωνή ολόκληρης της Θράκης», επαναλαμβάνει διαρκώς ο Χαρδαβέλλας.
Η οργανωμένη ακροδεξιά, πάλι, δίνει δυναμικά το παρών. Από το 2008 οι εθνικές γιορτές στο Μεγάλο Δέρειο μετατρέπονται σε πανελλαδικά προσκυνήματα βουλευτών και πολιτευτών του ΛΑΟΣ, του Πατριωτικού Συνδέσμου της Λάρισας (που στις 28.10.08 προκαλεί επεισόδια στην έδρα του δήμου) και φυσιογνωμιών όπως ο τέως πράκτορας της ΕΥΠ Στιβ Λάλας. Η «Χρυσή Αυγή» παρίσταται οργανωμένα στο εφετείο το 2009 και μέλη της κακοποιούν μειονοτικό δημοσιογράφο («Αυγή» 3.12.09).
Η συμμετοχή της ίδιας της Νικοπούλου σε εκδηλώσεις ακροδεξιών φορέων συνιστά μια ειδικότερη πτυχή αυτής της κινητοποίησης. Τυπικό δείγμα: στις 28.9.2008 στη Λάρισα, «εκτός του Πατριωτικού Ελληνικού Συνδέσμου, που ήταν και ο διοργανωτής της εκδήλωσης, τίμησαν τη Χαρά Νικοπούλου η εφημερίδα "Ελεύθερος Κόσμος", η εφημερίδα "Στόχος", το 'Ελληνορθόδοξο Εθνικό Λαϊκό Επαναστατικό Κόμμα» κ.ά. («Ελ. Κόσμος» 5.10.08). Στις γραπτές ευχαριστίες της προς το έντυπο του Ζαφειρόπουλου, η Χ.Ν. διακηρύσσει: «Εύχομαι να συνεχίσω και στο μέλλον να είμαι άξια των επαίνων σας!» («Ελ. Κόσμος» 2.11.08). Ο δε «Στόχος» στο σχετικό ρεπορτάζ αναφέρει (2.10.08) πως η τιμώμενη δασκάλα «αποτελεί μέλος του Συνδέσμου» των οργανωτών.
Τελεσίγραφα κατά συρροήν
Αφήσαμε για το τέλος μια άλλη ιδιομορφία του ζητήματος.
Η εκδήλωση της 29.2.2008 στην Αθήνα ήταν χαρακτηριστική. Με παρόντα τον ειδικό γραμματέα του ΥΠΕΠΘ Αγγελο Συρίγο, η Νικοπούλου απηύθυνε κανονικό τελεσίγραφο προς τον προϊστάμενό της υπουργό Ευριπίδη Στυλιανίδη:
«Εχω ζητήσει 10 μέρες κανονική άδεια, όχι αναρρωτική. Σ' αυτές τις 10 μέρες ικετεύω -δε ζητάω- τον υπουργό Παιδείας, αν πραγματικά ενδιαφέρεται για τη Θράκη, γιατί είναι απ' τη Θράκη, αν πραγματικά ενδιαφέρεται γι' αυτά τα Ελληνόπουλα που μέσα τους έχουν την Ελλάδα, να απομακρύνει από το σχολείο του Μεγάλου Δερείου το διευθυντή και ν' αλλάξει τη σχολική εφορία. Επιτέλους! [χειροκροτήματα]
Αν δεν γίνει αυτό, μου δείχνει το δρόμο για να φύγω απ' το σχολείο. Αν κάποιοι σέβονται αυτά τα παιδιά, πρέπει ν' απομακρυνθεί -με βάση τις αναφορές που έχω κάνει- ο διευθυντής του σχολείου, και το ζητάω για τις επόμενες 10 μέρες. Διαφορετικά ας με στείλουν όπου αλλού θέλουν, εγώ αρνούμαι να είμαι σ' ένα σχολείο που η διοίκησή του είναι φιλοτουρκική! Εμένα σ' ελληνικό σχολείο με διόρισαν απ' όσο ξέρω! [χειροκροτήματα].
Περιμένω τις επόμενες δέκα μέρες, όχι απάντηση με λόγια, περιμένω πράξεις. Αν δεν γίνουν αυτά που ζητάω, μου δείχνουν το δρόμο για να φύγω κι υπεύθυνος αποκλειστικά θα είναι ο υπουργός Παιδείας».
Μόλις η ομιλήτρια κατέβηκε από το βήμα, ο ειδικός γραμματέας την αγκάλιασε μπροστά στις κάμερες. Φυσικά, οι όροι της ικανοποιήθηκαν.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν και το πρόσφατο φαξ της Νικοπούλου προς το υπουργείο Παιδείας (3.6.10): «Υστερα από την προβολή της εκπομπής "Αθέατος Κόσμος" και με βάση το έργο που έχει παραχθεί στο Μειονοτικό Σχ. Μεγάλου Δερείου τα τελευταία πέντε χρόνια ζητώ την ανάκληση της μετάθεσής μου [...] υπό δύο όρους: Α. Να διασφαλίσετε την παρουσία μου στο χώρο του Σχολείου. Β. Την απομάκρυνση του προσοντούχου δασκάλου Μουχαρέμ Τζαφέρογλου. Παρακαλώ για τις περεταίρω ενέργειές σας».
Στον αθηναϊκό τύπο σχολιάστηκε ποικιλότροπα το ανορθόγραφο «περεταίρω», όχι όμως και το πρωτοφανές φαινόμενο, μια τηλεοπτική εκπομπή να επισείεται ως επιχείρημα για την επιβολή υπηρεσιακών μεταβολών - και δη «υπό όρους».
Τούτη τη φορά όμως το υπουργείο απέρριψε το τελεσίγραφο, επικαλούμενο την υφιστάμενη νομοθεσία. Η Χ.Ν. κάλεσε μέσω facebook «όλους όσους θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα αντίστασης στο τουρκικό προξενείο» να παρευρεθούν στην τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς στο Μεγάλο Δέρειο. Παρά την έντονη διαδικτυακή προβολή του καλέσματος, το αποτέλεσμα ήταν μάλλον απογοητευτικό: στο μισοάδειο προαύλιο δε διακρίναμε παρά κάμποσους «συνήθεις συμπαραστάτες». Οπως άλλωστε αποκάλυψε ο Χαρδαβέλας, 30 από τους 41 μαθητές του σχολείου δεν ξαναπάτησαν εκεί μετά την πρώτη εκπομπή του.
Κάθε εκπαιδευτικός θα θεωρούσε αυτή την τελευταία εξέλιξη δείγμα αποτυχίας. Για τους εθνικόφρονές μας, η σχολική διαρροή των «αλλοπίστων» είναι ωστόσο ψιλά γράμματα. Οπως μας πληροφορούσε παλιότερα με θαυμασμό ο «Στόχος» (2.10.08), η ηρωική δασκάλα «είναι αποφασισμένη να μείνει στο σχολείο του Μεγάλου Δερείου ακόμη κι αν παρακολουθεί τα μαθήματα μόνο ένα παιδί».
Ενα νέο σχολείο για τη μειονότητα
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.
Μια «ιδιαιτερότητα» της Χαράς Νικοπούλου, διαβεβαιώνουν οι υποστηρικτές της, είναι ότι κάνει ενισχυτική διδασκαλία στους μαθητές της για να βελτιώσει την ελληνομάθεια και τις προοπτικές ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία.
Μόνο που δεν είναι η μόνη: Εκατοντάδες εκπαιδευτικοί επιδίδονται από το 1996 στην ίδια ακριβώς δραστηριότητα. Και μάλιστα στο πλαίσιο του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων (ΠΕΜ) που οργάνωσαν οι καθηγήτριες Αννα Φραγκουδάκη και Θάλεια Δραγώνα. Του προγράμματος, με άλλα λόγια, που οι εθνικόφρονές μας επιχειρούν να κατεδαφίσουν!
Το ΠΕΜ πρόκυψε ως αποτέλεσμα της νέας πολιτικής που εφαρμόζει από το 1991 το ελληνικό κράτος απέναντι στη μειονότητα. Η πολιτική αυτή επιχειρεί να αποκαταστήσει τα κοινωνικά δικαιώματα που είχε στερηθεί η συγκεκριμένη ομάδα ελλήνων πολιτών, αίροντας τους φραγμούς που τους διαχωρίζουν από τον πλειονοτικό πληθυσμό.
Η εκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση είχε τριπλό στόχο: (α) την έξοδο των παιδιών της μειονότητας από την απομόνωση και την ένταξή τους στην ευρύτερη κοινωνία, (β) τη διατήρηση των θρησκευτικών, γλωσσικών και εθνοτικών ιδιαιτεροτήτων και (γ) την αποδοχή τους από την πλειονότητα. Αφορά αποκλειστικά και μόνο το ελληνόγλωσσο πρόγραμμα των μειονοτικών σχολείων.
Το πρώτο απτό δείγμα της νέας πολιτικής υπήρξε η ανακοπή του ρεύματος της σχολικής διαρροής. Μέσα σε 15 χρόνια (1989-2003) ο αριθμός των παιδιών της μειονότητας που φοιτούν στο Γυμνάσιο τετραπλασιάστηκε. Το 1989 οι μειονοτικοί μαθητές Γυμνασίου στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης ήταν όλοι κι όλοι 769, δηλαδή μόλις το 14% του συνολικού μαθητικού πληθυσμού αυτής της βαθμίδας. Το 2003 οι μαθητές αυτοί έφτασαν τους 2.936, ποσοστό 42%. Η ανακοπή της διαρροής είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στα κορίτσια, με ό,τι αυτό σημαίνει για μια κλειστή, συντηρητική κι ανδροκρατούμενη κοινότητα.
Το ΠΕΜ κινητοποίησε ένα μεγάλο αριθμό επιστημόνων που ξεκίνησαν από το μηδέν, δημιουργώντας νέα βιβλία κι εφαρμόζοντας σύγχρονες μεθόδους. Η ελληνική γλώσσα άρχισε να αντιμετωπίζεται από τη μειονότητα ως προσιτή στην εκμάθηση κι ως εργαλείο κοινωνικής ένταξης. Η εξέλιξη του μειονοτικού μαθητή στο εσωτερικό του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, μέχρι και την ανώτατη βαθμίδα, έγινε για πρώτη φορά ορατός στόχος.
Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες του ΠΕΜ ήταν η ίδρυση των Κέντρων Στήριξης του προγράμματος (ΚΕΣΠΕΜ), τα οποία στελεχώθηκαν με μεικτό προσωπικό και λειτούργησαν από τον Απρίλιο του 2003 επί οκτώ ώρες τη μέρα, εφτά μέρες την εβδομάδα κι εντεκάμισι μήνες το χρόνο. Τα ΚΕΣΠΕΜ παρέχουν μαθήματα σε παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου, διαθέτουν δανειστική βιβλιοθήκη για μαθητές και εκπαιδευτικούς, ενημερώνουν γονείς και μαθητές, συμβουλεύουν εκπαιδευτικούς και γονείς, οργανώνουν πολιτιστικές και δημιουργικές εκδηλώσεις. Ο λόγος που δημιουργήθηκαν ήταν η ανάγκη παράκαμψης του γκέτο που χαρακτηρίζει τα μειονοτικά σχολεία, ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να βιώσουν μια εκπαιδευτική διαδικασία σε περιβάλλον πραγματικά δίγλωσσο και διαπολιτισμικό.
Σύμφωνα με τις διευθύντριες του προγράμματος, «το πείραμα αποδείχθηκε επιτυχέστατο. Τα μαθήματα, ιδίως της ελληνικής γλώσσας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην ελληνική και των μαθηματικών γίνονται απογεύματα και Σαββατοκύριακα όλο το σχολικό έτος και καθημερινά το καλοκαίρι». Ο σημαντικότερος λόγος της επιτυχίας ήταν το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί «αποδέχονταν με απλότητα και φυσικότητα τη μητρική γλώσσα και την πολιτισμική ταυτότητα των παιδιών».
Φυσικά, όλα αυτά δεν έγιναν ούτε αυτόματα ούτε χωρίς αντιφάσεις. Σε κάθε βήμα του προγράμματος ορθωνόταν η αμφισβήτηση και η καχυποψία, απόρροιες μιας παγιωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας που επί δεκαετίες έθετε τους μειονοτικούς μαθητές και τους γονείς τους μπροστά στο δίλημμα να «επιλέξουν στρατόπεδο», ακολουθώντας τις διακυμάνσεις της ελληνοτουρκικής αντιπαλότητας.
Η εφαρμογή του ΠΕΜ και τα άλλα μέτρα αποκατάστασης της ισονομίας στη Θράκη ανατρέπουν την παλιά λογική των δύο κρατών, που -για δικούς του το καθένα λόγους- επιδίωκαν το διαχωρισμό και την απομόνωση της μειονότητας: η μεν Τουρκία για να αναπτύξει την τουρκική συνείδηση σε όσο μεγαλύτερο τμήμα της, η δε Ελλάδα για να περιορίσει τον τουρκικό έλεγχο και να εξασφαλίσει τον πολιτικό έλεγχο του μειονοτικού πληθυσμού. Γι' αυτό το λόγο το ΠΕΜ αντιμετώπισε εξαρχής την αντίδραση των πιο συντηρητικών μερίδων, αλλά και του «βαθέος κράτους» των δύο γειτόνων. ΔΙΑΒΑΣΤΕ
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.
Θάλεια Δραγώνα - Αννα Φραγκουδάκη (επιμ.)
«Πρόσθεση, όχι αφαίρεση - πολλαπλασιασμός, όχι διαίρεση. Η μεταρρυθμιστική παρέμβαση στην εκπαίδευση της μειονότητας της Θράκης» (Αθήνα 2008, εκδ. Μεταίχμιο).
Αναλυτική και εμπεριστατωμένη παρουσίαση του ΠΕΜ από μια πλειάδα επιστημόνων που μετείχαν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή του.
Νέλλη Ασκούνη
«Η εκπαίδευση της μειονότητας στη Θράκη» (Αθήνα 2006, εκδ. Αλεξάνδρεια).
Η πληρέστερη και σφαιρικότερη μέχρι σήμερα παρουσίαση του ζητήματος. Καλύπτει όχι μόνο το επίσημο «μειονοτικό» εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και την πρόσβαση των μουσουλμάνων μαθητών στα δημόσια σχολεία (ιδίως τα δευτεροβάθμια).
Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης
«Η μειονοτική εκπαίδευση της Θράκης» (ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2003).
Το νομικό καθεστώς που διέπει τη μειονοτική εκπαίδευση σε μια συνοπτική μελέτη που συντάχτηκε στο πλαίσιο του ΠΕΜ. Μαζί με άλλες μελέτες είναι προσβάσιμη στο www.kleidiakaiantiklei dia.net. Το υλικό του ΠΕΜ βρίσκεται στον ιστότοπο www.museduc.gr.
Τάσος Κωστόπουλος
«Το "Μακεδονικό" της Θράκης. Κρατικοί σχεδιασμοί για τους Πομάκους (1956-2008)» (Αθήνα 2009, εκδ. Βιβλιόραμα).
Η αθέατη όψη της κρατικής πολιτικής μισού αιώνα όσον αφορά τη διαχείριση της σλαβόφωνης «μειονότητας μέσα στη μειονότητα». Η συγγραφή του βιβλίου βασίστηκε σε ντοκουμέντα του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης, του Γραφείου Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων, του υπουργείου Β. Ελλάδος, του ΥΠΕΞ και άλλων υπηρεσιών. ΔΕΙΤΕ
ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ: ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΜΗΣ, ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΡΡΑΣ / ios@enet.gr Ο «ΙΟΣ» ΣΤΟ ΙΝΤΕΡΝΕΤ: http://www.iospress.gr.
Γιάννης Κουριαννίδης
(κάμερα), «25η Μαρτίου στο Μεγάλο Δέρειο» (παραγωγή: ΔΙΑΣ.GR).
Ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ 36 λεπτών από τον επικεφαλής -τότε- του ΛΑΟΣ στη Θεσσαλονίκη, με αντικείμενο τη γιορτή της 25ης Μαρτίου 2008 στο συγκεκριμένο χωριό.
Δασκάλα Δερείου
elet@enet.gr
*Θα ήθελα με το παρόν να εκφράσω τον θαυμασμό μου και τις ευχαριστίες μου (πιστεύω και όλου του ελληνικού λαού), προς την ηρωική δασκάλα Χαρά Νικοπούλου, άξια συνεχίστρια μιας Μπουμπουλίνας, μιας Μαντώς Μαυρογένους, μιας Λέλας Καραγιάννη.
Η κ. Νικοπούλου, κόρη, παρακαλώ, προέδρου του Αρείου Πάγου, αντί να βολευτεί σε κάποιο κεντρικό σχολείο της πρωτεύουσας ή σε άλλη προνομιούχο θέση στο Δημόσιο, προτίμησε τον διορισμό της στο χωριό Μέγα Δέρειο του νομού Εβρου, κατοικούμενο από Πομάκους. Οι Πομάκοι, ως γνωστόν, είναι αρχαίο εξισλαμισθέν θρακικό φύλο. Από τη θέση αυτή η κ. Νικοπούλου ανέπτυξε μεγάλη εθνική και πατριωτική δράση δίνοντας στα Πομακόπαιδα ελληνική μόρφωση και αγωγή, προκαλώντας έτσι τη λυσσαλέα αντίδραση του τουρκικού προξενείου της Κομοτηνής και των πρακτόρων της Αγκυρας. Αυτή, όμως, συνέχισε απτόητη την αποστολή της και μάλιστα με τον σύζυγό της έγιναν δημότες Δέρειου. Τελικά, όμως, οι εχθροί της Ελλάδας με σύμμαχό τους το υπουργείο Παιδείας και την προϊσταμένη αυτού υπουργό Αννα Διαμαντοπούλου πέτυχαν τον σκοπό τους κι έτσι η Χαρά Νικοπούλου από την επόμενη σχολική χρονιά μετατίθεται εκτός Θράκης.
Η ίδια η υπουργός Παιδείας Α. Διαμαντοπούλου πήγε στο Μέγα Δέρειο και σε ομιλία της αποκαλούσε Τούρκους τους Ελληνες μουσουλμάνους Πομάκους. Παρά τις έντονες αντιδράσεις τους ότι δεν είναι Τούρκοι, αλλά Ελληνες μουσουλμάνοι Πομάκοι, αυτή συνέχισε να τους αποκαλεί Τούρκους. Τα συμπεράσματα και η σύγκριση των δύο αυτών γυναικών επαφίενται στους αναγνώστες της "Ε"».
Βλάσης Καραβάς
πολιτικός μηχανικός-πολεοδόμος
Αθήνα
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν νωρίς χθες το μεσημέρι έπειτα από πρωτοβουλία των επικριτών της διακυβέρνησης του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ. 
Η αµερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον κάλεσε όλες τις πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Παράλληλα εξέφρασε την εµπιστοσύνη της στον στενό εταίρο της Ουάσιγκτον, την κυβέρνηση Μουµπάρακ. 
Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ δύσκολα µπορεί να ακολουθήσει το παράδειγµα της Τυνησίας, έλεγαν τόσον καιρό οι αναλυτές – το µορφωτικό επίπεδο των πολιτών είναι χαµηλότερο, η πρόσβαση στο Ιντερνετ µικρότερη, επιπλέον η κυβέρνηση Μουµπάρακ είναι µια «ραφιναρισµένη δικτατορία, που συνδυάζει έναν ισχυρό µηχανισµό ασφαλείας µε ελεγχόµενους χώρους ελευθερίας», δήλωνε στη «Monde» η αναλύτρια Ντιάα Ρασουάν. 
ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1981 
Η αστυνομία εκτόξευσε δακρυγόνα κατά διαδηλωτών τη νύχτα στο κέντρο του Καΐρου. Αναφορές για τρεις νεκρούς. 
