Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2013

«Η βία της ανεργίας και οι νεωκόροι της αγοράς»

«Ανεργία σημαίνει, μεταξύ άλλων, αυτό που παραγνωρίζουν, όλο και περισσότερο συνειδητά, οι διάφοροι «χοράρχες» και «νεωκόροι» της αγοράς και των νέων αντιλήψεων σχετικά με τις εργασιακές σχέσεις, σχετικά με την αναγκαιότητα της «δομικής ανεργίας» και ό,τι απορρέει από αυτήν («μερική απασχόληση», «ευελιξία» κ.τ.λ.), δηλαδή, πως η ανεργία δεν στερεί από τους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους μόνο τους αναγκαίους υλικούς όρους της ύπαρξής τους.
»Τους στερεί, επιπλέον, τη ζωτικής σημασίας ψευδαίσθηση της λειτουργίας, της αποστολής που κάθε άνθρωπος οφείλει να έχει προκειμένου να παραμένει ενεργός στη ζωή, τους αποστερεί από τις βάσεις της αναγκαίας ματαιοδοξίας που έχουν ως άνθρωποι.

»Η ανεργία έχει μια διπλή αλήθεια, δεν στερεί μόνο τον τρόπο ύπαρξης αλλά, σε έναν μεγάλο βαθμό, και το λόγο ύπαρξης των ανθρώπων στο σημερινό κόσμο».
Για το βιβλίο του «Η βία της ανεργίας», που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια και το οποίο θα παρουσιασθεί στην αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου IANOS την Τρίτη, στις 8.30 το βράδυ, μας μιλά ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, καθηγητής Κοινωνιολογίας του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, επιστημονικός συνεργάτης ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων της Ελλάδας και του εξωτερικού, αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Bourdieu (Ελβετία), καθώς και μέλος συντακτικών επιτροπών διεθνών επιστημονικών περιοδικών και επιθεωρήσεων.
Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και από το 2012 διευθύνει την ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Κ.Ε. (Κοινωνικές Επιστήμες) που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
* Ποιοι είναι αυτοί οι «χοράρχες» και «νεωκόροι»;
- Είναι κυρίως αυτοί οι τεχνοκράτες που μας κυβερνούν και οι επιστημοκράτες που μας διοικούν στο όνομα της επιστήμης που συνήθως δεν κατέχουν, όλοι αυτοί που μέσα και μέσω των φαινομενικά επιστημονικών διαπιστώσεων της οικονομετρικής τους έρευνας αγνοούν και θέλουν να μας κάνουν να αγνοήσουμε τις βάναυσες μορφές οδύνης και αδικίας που βιώνουν οι άνεργοι, αυτές τις μορφές αλλοτρίωσης που τους αποστερούν από την πρωτοβουλία της ύπαρξής τους.
* Στο νέο σας βιβλίο η ανεργία αντιμετωπίζεται ως ολικό κοινωνικό φαινόμενο;
- Ναι, ως ένα φαινόμενο το οποίο εμπλέκει το σύνολο των θεμελιωδών διαστάσεων του τρόπου λειτουργίας μιας κοινωνίας, ως ένα κοινωνικό γεγονός που μέσα του εκφράζονται ταυτόχρονα όλα σχεδόν τα είδη των θεσμών ενός κοινωνικού σχηματισμού, ό,τι ενεργοποιούν μια κοινωνία και οι θεσμοί της προκειμένου να υπάρξει και να διαιωνισθεί.
* Σύνθετο ζήτημα...
- Ανέλυσα, πράγματι, το σύστημα της διαχείρισης της ανεργίας όπως το γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και προσπάθησα να δείξω πως ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με τις αρχές του οικονομισμού που κυριαρχεί εδώ και καιρό και ο οποίος λειτουργεί ως υποκατάστατο της απουσίας μιας ουσιαστικής πολιτικής, μιας επινοητικής πολιτικής, βασισμένης στη βαθιά γνώση του τρόπου λειτουργίας της κοινωνίας. Η εισαγόμενη -τεχνοκρατικής εμπνεύσεως και προοπτικής- αντιμετώπιση της ανεργίας αποτέλεσε μέχρι τώρα ένα, για όλους και για όλα, προκάτ σύνολο ιδεών χωρίς τέχνη, σκέψη και αντικείμενο. Βέβαια, από την άλλη μεριά, δεν αρκεί πλέον ούτε αυτού του είδους η «προοδευτική σκέψη» η οποία ικανοποιείται από έναν ιδεαλισμό χωρίς ιδέες.
* Ποια πολιτική για την αντιμετώπιση της ανεργίας θα ήταν αποτελεσματική;
- Αν έπρεπε να απαντήσω πολύ σύντομα σε ένα τόσο περίπλοκο ζήτημα στο οποίο αφιέρωσα το μισό μου βιβλίο και με τη συνείδηση πως θα είμαι εξαιρετικά αφαιρετικός, θα μπορούσα να πω πως μια «πολιτική ενάντια στην ανεργία» -όπως αυτές, λόγου χάρη, που έχουν σκοπό να προστατεύσουν από την ανεργία και να υποβοηθήσουν την εργασιακή επανένταξη, για να περιορισθούμε σε αυτές- θα ήταν τόσο περισσότερο γενικά αποτελεσματική όσο περισσότερο διαφοροποιημένη και καλύτερα προσαρμοσμένη θα ήταν στις διάφορες κοινωνικές κατηγορίες, όσο καλύτερα θα μπορούσε να αντιστοιχίσει τις διαφορετικές δυνατότητες που θα προσφέρουν τα διάφορα μέτρα που θα εμπεριέχει στους διαφορετικούς και συγκεκριμένους όρους ύπαρξης των διαφόρων κοινωνικών ομάδων ανέργων.
* Υποστηρίζετε πως «η σημερινή πολιτικο-οικονομική κυριαρχία νεοφιλελεύθερης προοπτικής θεμελιώνει μια "οικονομία της δυστυχίας"». Τι εννοείτε;
- Η κυριαρχία των σχημάτων της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η οποία κατέληξε να αναδιαμορφώσει τις κοινωνικές σχέσεις και τις πολιτισμικές πρακτικές των περισσότερων κοινωνιών στη βάση του υποδείγματος της απόσυρσης του Κράτους, της εμπορευματοποίησης των δημόσιων αγαθών και της γενίκευσης της κοινωνικής ανασφάλειας, έχει, μεταξύ άλλων, ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση μιας «οικονομίας της δυστυχίας», όπως την ονόμαζε ο Pierre Bourdieu, μια οικονομία η οποία παραγνωρίζει ότι η «τρέχουσα τιμή» της ανεργίας, του αποκλεισμού, της εκμετάλλευσης, της αθλιότητας προσμετράται, ακόμη, σε πόνο, οδύνη, βία που μπορεί να κατευθυνθεί τόσο ενάντια στους άλλους (παίρνοντας διάφορες μορφές κακοποίησης και βιαιοπραγίας) όσο και εναντίον του ίδιου μας του εαυτού (με τη μορφή του αλκοολισμού, των ναρκωτικών, της κατάθλιψης κ.λπ.).
Ετσι, «θέλοντας να δέσει», όπως έλεγε ο Leibniz, «περισσότερα σκυλιά με λιγότερα λουκάνικα», αυτού του τύπου η οικονομία εγκαθιστά, τελικά, μια υπόγεια μορφή εμφύλιου πολέμου στον ίδιο τον πυρήνα της λειτουργίας της κοινωνίας.
*  Τι αντιτάσσουμε;
- Μια άλλη οικονομία, η οποία θα συνυπολογίζει όλα τα κέρδη, υλικά και συμβολικά, που συνδέονται με την απασχόληση και την εργασία καθώς και όλα τα αντίστοιχα κόστη που συνδέονται με την ανεργία, μια μορφή «οικονομίας της ευτυχίας», θα μπορούσαμε να πούμε, που θα εμπεριέχει μια νέου τύπου κοινωνική προστασία η οποία θα θεμελιώνει και θα αναπαράγει την κοινωνική συνοχή και δεν θα τη στοχεύει απλώς για να νομιμοποιηθούν οι διεργασίες απορρύθμισής της.
*  Διευθύνετε την ετήσια διεθνή τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Κ.Ε. (Κοινωνικές Επιστήμες) που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
- Με μια ομάδα συναδέλφων και συνεργατών, από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, δημιουργήσαμε ένα νέο περιοδικό Κοινωνικών Επιστημών σε μια εποχή που πολλά πράγματα τελειώνουν.
Πρόκειται για μια ταυτόχρονα ταπεινή και φιλόδοξη προσπάθεια, της οποίας οι στοχεύσεις υλοποιούνται βήμα βήμα. Θέλουμε, με την έκδοση αυτή, να συμβάλουμε στη διεθνοποίηση της κοινωνικής επιστήμης στο εθνικό επιστημονικό μας περιβάλλον και να φέρουμε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, σε ευθεία συσχέτιση τα πλέον προηγμένα αποτελέσματα της κοινωνικής έρευνας με τη συλλογική συνείδηση και το δημόσιο λόγο εντός και εκτός των συνόρων της Ελλάδας.


[ΚΕ] ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ (Τεύχος 1)
Ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Αφιέρωμα: Οι γειτονιές του πολιτισμού
Διεύθυνση:  Νίκος Παναγιωτόπουλος 

Πληροφορίες και σχόλια:
Συντακτική επιτροπή: Αθηνά Αθανασίου, Stéphane Beaud, Anna Boschetti, Jérôme Bourdieu, Donald Broady, Liliana Deyanova, Yves Dezalay, Rick Fantasia, Sandrine Garcia, Bertrand Geay, Μιχαλίνος Ζεμπύλας, Johan Heilbron, Χριστίνα Κουλούρη, Γεράσιμος Κουζέλης, Christian Laval, Frédéric Lebaron, Remi Lenoir, Δήμητρα Μακρυνιώτη, Christian de Montlibert, Αλέξης Πέτρου, Virgílio Borges Pereira, José Luis Moreno Pestaña, Franck Poupeau, Andrea Rapini, Gisèle Sapiro, Franz Schultheis, Delphine Serre, Σπύρος Τάνταρος, Σταύρος Τομπάζος, Αναστασία Τσαμπαρλή, Bernard Vernier, Loïc Wacquant, Anne-Catherine Wagner, Νικόλας Χρηστάκης
Υπεύθυνοι σύνταξης: Θεόδωρος Θάνος & Αθηνά-Μ. Καρατζά
Γραμματεία περιοδικού: Ανίλα Αλιάι
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: periodiko_socialsciences@yahoo.gr

Σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης δημιουργείται και κυκλοφορεί ένα νέο επιστημονικό περιοδικό, τοΚΕ. Πρόκειται για μια ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών (κείμενα γραμμένα στην ελληνική, αγγλική ή γαλλική γλώσσα) που περιλαμβάνει πρωτότυπα και αδημοσίευτα κείμενα τα οποία εντάσσονται κάθε φορά στο ειδικό θεματικό περιεχόμενο του τεύχους.
Με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατο του Γάλλου κοινωνιολόγου Pierre Bourdieu (1930-2002), το πρώτο τεύχος του περιοδικού αφιερώνεται στη μνήμη του, έχει ως θέμα τις πολιτισμικές κι εκπαιδευτικές ανισότητες και φέρει τον τίτλο:
 Οι γειτονιές του πολιτισμού
Αντλώντας από  τα δεδομένα πρωτογενών και πρωτότυπων εμπειρικών ερευνών, στο πρώτο τεύχος του Κοινωνικές Επιστήμες παρουσιάζονται έρευνες πάνω στο κοινό των ελληνικών μουσείων, στο κοινό των ελληνικών θεάτρων, στην κοινωνική προέλευση των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Αθήνας, μια μελέτη πάνω στις πιθανότητες πρόσβασης των νέων στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ελλάδας (2001-2009) καθώς και μια εργασία πάνω στους όρους δυνατότητας σύγκρισης των πολιτισμικών πρακτικών. Οι έρευνες αυτές καταδεικνύουν πόσο η σχολική και η πολιτισμική δόξα, που κυριαρχούν  εδώ και 15 χρόνια στους αντίστοιχους χώρους, παραχωρώντας έδαφος σε μια σχολειοκεντρική και πολιτισμικοκεντρική λογική –που εστιάζουν, δηλαδή, την προσοχή  τους στους καθαρά σχολικούς και πολιτισμικούς παράγοντες εξήγησης των αντίστοιχων πρακτικών–, αδυνατούν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν  τους κοινωνικούς μηχανισμούς παραγωγής των σχολικών και πολιτισμικών ανισοτήτων. Κατ’ επέκταση, οι εργασίες αυτές επιβεβαιώνουν το γεγονός πως για έναν κοινωνικό επιστήμονα δεν υπάρχει σήμερα τίποτε πιο αποτελεσματικό πολιτικά από το να κάνει απλώς τη δουλειά του με αυστηρότητα.

Νίκος ΠαναγιωτόπουλοςΕπιστημονική μέθοδος και κοινωνική ιεραρχία αρμοδιοτήτων
Μαρία ΒιδάληΗ τέχνη της φιλοτεχνίας
«Αν θέλει κάποιος να επιβεβαιώσει πρακτικά, ευδιάκριτα και άμεσα το γεγονός πως η κοινωνιολογία ενοχλεί, τότε, το να επιχειρήσει […] να επιβεβαιώσει τη διαπίστωση και την ισχύ της πολύ δυνατής συσχέτισης που υφίσταται και διατηρείται μεταξύ της επίσκεψης στα μουσεία και του επιπέδου εκπαίδευσης των επισκεπτών, προσδιορίζοντας τη φιλοτεχνία σε συνάρτηση με τη σχολική καιοικογενειακή εκπαίδευση και μόρφωση […] αποτελεί, ίσως, μία από τις ενδεδειγμένες επιλογές».

Νίκος Παναγιωτόπουλος & Μαρία ΒιδάληΟ κόσμος των παραστάσεων(Α): Ο κοινωνικός χώρος του κοινού των θεάτρων«Πράγματι, το γεγονός πως η πολιτισμική θρησκεία έχει γίνει ένας χώρος όπου επενδύονται βαθιές πεποιθήσεις κι έντονες δεσμεύσεις θα μπορούσε κανείς, πολύ εύκολα και πρόχειρα, να το διαπιστώσει παρατηρώντας τους θεατές θεατρικών παραστάσεων».
Δέσποινα Βαλάση
Προνομιακή μάθηση ή εκμάθηση του προνομίου
Ο κοινωνικός χώρος της ελίτ δευτεροβάθμιας ιδιωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα
«…πραγματοποιήσαμε την περίοδο 2004-2007 μια έρευνα πεδίου σε ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας με στόχο μια συστηματική κοινωνιολογική προσέγγιση των βασικών χαρακτηριστικών της ελίτ δευτεροβάθμιας ιδιωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα ως κοινωνικού χώρου, ξεκινώντας από την άποψη ότι τα συστήματα σχέσεων, τα οποία αναπτύσσονται εντός ενός «κοινωνικού χώρου», […] είναι ανεξάρτητα των πληθυσμών –της βούλησης, δηλαδή, των ατόμων– που καθορίζουν αυτές τις σχέσεις»
Θεόδωρος Θάνος
Σχολικές διαιρέσεις και κοινωνικές διακρίσεις
Η πρόσβαση των κοινωνικών ομάδων στην ανώτατη εκπαίδευση στις αρχές του 21ου αιώνα (2001-2009)
«… Η μελέτη των πιθανοτήτων εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση, κατά τη δεκαετία του 2000, που ακολουθεί, τόσο στην κάθετη (πρόσβαση στο σύνολο της ανώτατης εκπαίδευσης) όσο και στην οριζόντια διάστασή τους (πρόσβαση στις σχολές και τα τμήματα), γίνεται για πρώτη φορά με βάση ένα συνδυασμό μεταβλητών: το επάγγελμα του πατέρα, το επάγγελμα της μητέρας, το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα, το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας και το φύλο των νέων».
Franz Schultheis
Η διαπολιτισμική σύγκριση: ζητήματα μεθόδων και πρακτικών
Από τη γέννηση των κοινωνικών επιστημών […] το συγκριτικό εγχείρημα αποτελεί κάτι περισσότερο από μια μέθοδο ανάμεσα σε άλλες, ενώ, ταυτοχρόνως, συνιστά και μια απομίμηση του πειραματικού εγχειρήματος των φυσικών επιστημών που εν γένει δεν μπορεί να εφαρμοστεί στους δικούς τους τομείς. Σε έναν κόσμο όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο, αυτή η προσέγγιση εμφανίζεται όλο και πιο πανταχού παρούσα. […] Αυτή η ιδιαίτερη «επιθυμία γνώσης» μοιάζει ν’ αντανακλά έναν αληθινό μηχανισμό εξουσίας, ένα ισχυρό εργαλείο κοινωνικής ρύθμισης στο οποίο πολύ συχνά αναφέρεται ο πολιτικός λόγος προκειμένου να βρει επιχειρήματα και νομιμοποίηση για τους σκοπούς και τις στρατηγικές του.

Εκτός θεματικής
Christian de MontlibertLes apories des discours sur la mondialisation(Οι απορίες των λόγων περί παγκοσμιοποίησης)
Bernard Vernier
L'anthropologie sociale est-elle soluble dans l'anthropologie du symbolique?
Sur l'inceste du deuxième type chez Françoise Héritier
(Μπορεί η κοινωνική ανθρωπολογία να συγχωνευτεί με την ανθρωπολογία του συμβολικού;
Περί της αιμομιξίας δεύτερου τύπου στο έργο της Françoise Héritier)
Virgílio Borges Pereira & João QueirósState,housing and the «social question» in the city of Porto (1956-2006)
An analysis on the making of doxa, orthodoxy and 
«alodoxia effects» in the (re)production of state housing policies [Κράτος, στέγαση και το «κοινωνικό ζήτημα» στην πόλη του Πόρτο (1956-2006)Mια ανάλυση γα την κατασκευή δόξας, την ορθοδοξία και τα «φαινόμενα αλλοδοξίας» στην (ανα)παραγωγή των κρατικών στεγαστικών πολιτικών]
Νίκος ΠαναγιωτόπουλοςΕπιστήμη της επιστήμης των «μικρών χωρών»Ερευνητικό σημείωμα 

Δεν υπάρχουν σχόλια: