Η Αίγυπτος η πιο «νοσηρή» χώρα για τις γυναίκες

Η Αίγυπτος είναι η χειρότερη χώρα του αραβικού κόσμου για να ζει μια γυναίκα. Σεξουαλική παρενόχληση, υψηλά ποσοστά ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, αύξηση της βίας και του ισλαμιστικού αισθήματος μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης καθιστούν το περιβάλλον "νοσηρό" για μια γυναίκα, όπως προκύπτει από δημοσκόπηση του ιδρύματος Thomson Reuters.

Οι μεροληπτικοί νόμοι εις βάρος των γυναικών και η αύξηση των κρουσμάτων διακίνησης ανθρώπων επίσης συμβάλλουν στο να εξασφαλίσει η Αίγυπτος την τελευταία θέση στη λίστα με τις 22 αραβικές χώρες, διαπιστώνει η έρευνα.

«Παρά τις ελπίδες ότι οι γυναίκες θα ήταν από τις πρώτες ευνοημένες από την Αραβική Άνοιξη, είναι τελικά οι μεγάλες ηττημένες, καθώς οι λαϊκές εξεγέρσεις έχουν προκαλέσει συγκρούσεις, αστάθεια, εκτοπισμό και αύξηση των ισλαμιστικών οργανώσεων σε πολλές περιοχές της χώρες», επισημαίνουν οι μελετητές, ενώ η Αιγύπτια αρθρογράφος, Μόνα Ελταχάουι, είπε κατά την παρουσίαση της δημοσκόπησης πως «απομακρύναμε τον Μουμπάρακ από το προεδρικό μέγαρο, αλλά πρέπει να απομακρύνουμε και τον Μουμπάρακ που κατοικεί στο μυαλό μας και στις κρεββατοκάμαρές μας».

«Όπως δείχνουν τα αρνητικά συμπεράσματα της δημοσκόπησης, εμείς οι γυναίκες χρειαζόμαστε μία διπλή επανάσταση, μία εναντίον των διαφόρων δικτατόρων που έχουν καταστρέψει τις χώρες μας και μία κατά του τοξικού συνδυασμού πολιτισμού και θρησκείας που καταστρέφει τις ζωές μας ως γυναικών», πρόσθεσε η αρθρογράφος.

Οι γυναίκες κατείχαν κεντρικό ρόλο στη εξέγερση στη χώρα, αλλά οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη επιρροή των ισλαμιστών - με αποκορύφωμα την εκλογή του ηγέτη της Μοσουλμανικής Αδλεφότητας Μοχάμεντ Μόρσι στην προεδρία - αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τα δικαιώματα των γυναικών. Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες τον Απρίλιο ανέφερε ότι το 99,3% των γυναικών και κοριτσιών πέφτουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην Αίγυπτο.

Το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρει ότι 91 γυναίκες βιάστηκαν ή δέχτηκαν σεξουαλική επίθεση σε κοινή θέα, στην πλατεία Ταχρίρ, τον Ιούνιο στην διάρκεια της κλιμάκωσης των διαμαρτυριών κατά του Μόρσι. Επίσης καταγράφηκαν υψηλά ποσοστά γάμου δια της βίας και διακίνησης ανθρώπων.

Ο ακρωτηριασμός των γυναικών γεννητικών οργάνων είναι συχνό και ολοένα αυξανόμενο φαινόμενο στην Αίγυπτο, όπου το 91% των γυναικών και κοριτσιών - συνολικά 27,2 εκατομμύρια - υποβάλλονται σε κλειτοριδεκτομή, σύμφωνα με την UNICEF. Μόνο το Τζιμπουτί έχει υψηλότερα ποσοστά (93%).

Μετά την Αίγυπτο, το Ιράκ βρίσκεται στη δεύτερη χειρότερη θέση της κατάταξης, ακολουθούμενο από τη Σαουδική Αραβία, τη Συρία και την Υεμένη.

Στο Ιράκ, οι ελευθερίες των γυναικών έχουν μειωθεί από την εισβολή των αμερικανικών δυνάμεων το 2003 και την ανατροπή του Σαντάμ Χουσέιν. Μία δεκαετία αστάθειας και συγκρούσεων έχει επηρεάσει δυσανάλογα τις γυναίκες, όπως αναφέρει η έρευνα. Η ενδοοικογενειακή βία και η πορνεία έχουν αυξηθεί, ο αναλφαβητισμός αυξήθηκε δραματικά και έως και 10% των γυναικών - 1,6 εκατομμύριο - έμειναν χήρες και ευάλωτες, σύμφωνα με την οργάνωση Refugees International. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες εκτοπισμένες εσωτερικά και κατά μήκος των συνόρων είναι εύκολο να πέσουν θύματα διακίνησης ανθρώπων, απαγωγών και βιασμών, υποστηρίζει η υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ.

Η Σαουδική Αραβία παραμένει η μοναδική χώρα που απαγορεύει στις γυναίκες να οδηγούν. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που προώθησε ο βασιλιάς Αμπντάλα πρόσφεραν περισσότερες εργασιακές ευκαιρίες στις γυναίκες και περισσότερο δημόσιο λόγο.

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έχει καταλυτική επίδραση στις γυναίκες τόσο στο σπίτι όσο και στους καταυλισμούς προσφύγων, όπου καταγράφονται περιστατικά με γάμους παιδιών, διακίνηση και σεξουαλική βία, επισημαίνουν οι ειδικοί. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι οι δυνάμεις του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ έχουν βάλει στο στόχαστρό τους γυναίκες τις οποίες βιάζουν και βασανίζουν, ενώ οι σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές τους έχουν αποστερήσει τα δικαιώματα στα εδάφη που τελούν υπό τον έλεγχό τους.

Μαζί με τη Συρία, όλες οι χώρες μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, με εξαίρεση τη Σομαλία και το Σουδάν, έχουν υπογράψει ή επικυρώσει την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη όλων των μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW). Επιπλέον, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς συμβολικά επικύρωσε την Σύμβαση εκ μέρους της Παλαιστινιακής Αρχής και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η προστασία που παρέχει στις γυναίκες η Σύμβαση είναι επιφανειακή. Οι χώρες μέλη της μπορούν να εγείρουν αντιρρήσεις απέναντι σε ό,τι θεωρούν ότι είναι αντίθετο προς την σαρία (ισλαμικός νόμος), τον οικογενειακό κώδικα μίας χώρας ή σε οποιαδήποτε εθνική νομοθεσία.

Αντίθετα στην κατάταξη της δημοσκόπησης βρίσκονται οι Κομόρες, όπου οι γυναίκες κατέχουν το 20% των υπουργικών θέσεων και διατηρούν το σπίτι ή την γη μετά το διαζύγιο, και ακολουθούνται από το Ομάν, το Κουβέιτ, την Ιορδανία και το Κατάρ.

Στη δημοσκόπηση συμμετείχαν 336 ειδικοί σε θέματα ισότητας των δύο φύλων τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Διενεργήθηκε σε 21 χώρες του Αραβικού Συνδέσμου και στη Συρία, η οποία υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Αραβικού Συνδέσμου αλλά διαγράφηκε το 2011. Οι ερωτήσεις βασίστηκαν στους όρους της CEDAW, την οποία 19 αραβικές χώρες έχουν υπογράψει ή επικυρώσει.

Η δημοσκόπηση αξιολόγησε τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών, τα δικαιώματα στην αναπαραγωγή, την μεταχείριση των γυναικών μέσα στην οικογένεια, την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία και την αντιμετώπιση ως προς τον ρόλο των γυναικών στην πολιτική και στην οικονομία.

Οι δάσκαλοι της φυλακής και της εξορίας

Αναδημοσίευση από http://aristeripolitiki.blogspot.gr/2012/01/blog-post_16.html

« Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις», λαϊκό γνωμικό.

Οι δάσκαλοι, πολιτικοί κρατούμενοι, της φυλακής και της εξορίας, του 20^ου αιώνα ήταν ένα «άλλο είδος» ανθρώπων.  Δάσκαλοι με μεράκι που, με εξαίρεση κάποια φωτεινά παραδείγματα δασκάλων, όπως ο Δ.  Γληνός, ο Γ. Ρίτσος, ο Κ. Βάρναλης, η Έλλη Αλεξίου κ.α, τους περισσότερους κανένας δεν τους είχε διδάξει παιδαγωγική και κάποιες φορές ούτε γράμματα! 

Δεν δίδασκαν απλώς γράμματα, δίδασκαν δημιουργικό - διαλεκτικό τρόπο σκέψης.  Δε στόχευαν στην παραγωγή προϊόντων - εμπορευμάτων για μια επιχείρηση.  Στόχευαν σε «προϊόντα» κριτικής σκέψης και γνώσης  για ολόκληρη την κοινωνία. 

Ήταν πραγματικοί δάσκαλοι!

Αυτοδίδακτοι στην πλειοψηφία τους, έπιασαν με πολύ μεράκι τα σχολικά και εξωσχολικά βιβλία και αυτοδιδασκόμενοι έφτασαν στο υπέρτατο σημείο αναγνώρισης, να τους αποδεχθούν οι άλλοι κρατούμενοι της φυλακής και των στρατοπέδων συγκέντρωσης ως δασκάλους τους!
Τις πιο πολλές φορές ήταν και δάσκαλοι - διδάσκοντες και διδασκόμενοι.  Κανένας σχεδόν δεν ήταν μόνο δάσκαλος.  Ήταν και μαθητής.  Κάθε μαθητής, όταν κατακτούσε ένα επίπεδο, έναν τομέα, γίνονταν δάσκαλος για τους άλλους.  Όποιος έφτανε ψηλά, έπιανε τα ανώτερα και τα πανεπιστημιακά βιβλία, που με κόπο και μαεστρία έμπαζαν οι κρατούμενοι στη φυλακή, για να συνεχίσει τη μόρφωση σε ανώτερο επίπεδο και να τη μεταδώσει στους άλλους.  Ήταν μια αλυσίδα ανθρώπων και γνώσεων χωρίς τέλος.  Μια αλυσίδα μάθησης για τον άνθρωπο, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. 
Τα «μαθήματα» εκτός των τυπικών γνώσεων ξεχύνονταν σαν χείμαρρος στην ιστορία, στην κοινωνιολογία, στον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, στον επιστημονικό σοσιαλισμό, στη θεωρία των τάξεων, στην πολιτική οικονομία, στη μαρξιστική φιλοσοφία… Ακόμη και η διδαχή των μαθηματικών γινόταν μαζί με τη θεωρία της χρησιμότητάς τους στη λογική, στη σκέψη, στην ανάλυση, στο λόγο. «Ξέφευγαν» οι μαθητές και μαθήτευαν θεωρητικά και πρακτικά στην τέχνη, στην ζωγραφική, στην μουσική, στην ποίηση , στην λογοτεχνία, στην ψυχολογία, ακόμη και στις εμπειροτεχνίες… Ήταν μια διαδικασία αποθέωσης της μαρξιστικής διαλεκτικής της γνώσης.

Τα «πέτρινα Πανεπιστήμια» της Αριστεράς ήταν απείρως ανώτερα από κοινωνικής σκοπιάς από τα καθέδρας αστικά πανεπιστήμια.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας είχαν οργανώσει ένα συλλογικό - συμμετοχικό σύστημα εκπαίδευσης και μόρφωσης με κύκλους που δεν είχαν τέλος.  Το είχαν… «υποκλέψει», είναι αλήθεια, από τους πολιτικούς κρατούμενους των προηγούμενων δεκαετιών, αλλά το σύστημα έπιανε γιατί αποδείχθηκε αποτελεσματικό.  Είχε νικήσει πολύ ισχυρούς αντιπάλους κατά το παρελθόν. Αυτό που τόσο σήμερα προβάλλεται ως «δια βίου μάθηση»,       εμπορευματοποιημένη γνώση για το στενό σκοπό μιας ιδιωτικής επιχείρησης, για μια θέση εργασίας και για την επιβίωση από τον επαπειλούμενο αποκλεισμό από τη ζωή, τότε οι πολιτικοί κρατούμενοι το βίωναν ως δεύτερη φύση του αγώνα τους για το ιδανικό της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της μόρφωσης και της ζωής. Οι δάσκαλοι της εξορίας δίδασκαν ότι η δια βίου μάθηση των κομμουνιστών είναι, μαζί με την οργάνωση και την δράση, ο τρόπος ύπαρξής τους!

Άλλοι καιροί, άλλα ιδανικά…

Όποιος είχε την τύχη να μαθητεύσει σε τέτοιους δασκάλους και να μπει στην αλυσίδα της δια βίου μάθησης για τη ζωή ένοιωθε ευτυχής!  Ήταν ευτυχία να διδάσκεις και να διδάσκεσαι σε ένα χώρο που οι δεσμοφύλακες ετοίμασαν για να σε εξοντώσουν. Ο χώρος αυτός μετατράπηκε στο αντίθετό του! Πραγματικό «κρυφό πνευματικό, επαναστατικό σχολειό»! (**)
Εκεί καταλάβαμε έμπρακτα ότι η ελευθερία, τα ιδανικά, οι ιδέες, δε φυλακίζονται.  Οι δεσμώτες αγωνιστές γίνονταν πιο ελεύθεροι απ’ τους δεσμοφύλακές τους… Εκεί οι άνθρωποι μάθαιναν να περνούν τη λεπτή κόκκινη γραμμή και αντί να τους γράφει η ιστορία, να γράφουν αυτοί την Ιστορία!
Ήταν μια διαδικασία που σε εξύψωνε ηθικά και πνευματικά και, όταν αποχαιρετούσες τη φυλακή, έτρεχες γρήγορα να μεταδώσεις τις γνώσεις που απέκτησες στη νέα γενιά που ήταν έξω και διψούσε για να αναμείξει τις δικές της γνώσεις και εμπειρίες με αυτές των φυλακισμένων πολιτικών κρατουμένων. 
Η μείξη ήταν θανατερή για τη χούντα.  Ήταν μια νίκη που οι δεσμοφύλακες την κατάλαβαν αργά, όταν πλέον ο ήλιος «γύρισε» με πολύ κόπο και αίμα και οι χθεσινοί δεσμώτες-φυλακισμένοι έβγαιναν, μαζί με το λαό, νικητές στη μάχη για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Έτσι γράφονταν η Ιστορία…

Οι δάσκαλοι είχαν κάνει καλά τη δουλειά τους!

Οι γνώσεις εκείνες διαχύθηκαν, σε σημαντικό βαθμό, από αλλεπάλληλες γενιές πολιτικών κρατουμένων στην εργατική τάξη και στον λαό, αντάμωσαν και επιβεβαιώθηκε στους αγώνες και έγιναν κτήμα τους. Η θεωρητική και πρακτική αντοχή που έχει δείξει το κομμουνιστικό κίνημα απέναντι στον ταξικό εχθρό και στις διάφορες παρεκκλίσεις, παρά τις ελλείψεις και τις αδυναμίες, είναι σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα των δεκάδων χιλιάδων κομμουνιστών που πέρασαν από τις φυλακές και τις εξορίες και μαθήτευσαν στα «Πέτρινα Πανεπιστήμια» της Αριστεράς.
Η διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης όσο και αν δεν φαίνεται, είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη από αυτή τη γνώση και δράση.
Σήμερα πολλά από τα απλά συνθήματα που ακούγονται στους δρόμους αποτελούν το αποκρυστάλλωμα της πολύχρονης γνώσης και μείξης του μαρξισμού με τη καθημερινή πρακτική των μαζών. Το σύνθημα π.χ. «Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά» είναι το αποτέλεσμα της ιστορικής και θεωρητικής γνώσης των κομμουνιστών και εμπεριέχει ταυτόχρονα την αναγνώριση της παραγωγικής δύναμης της εργατικής τάξης, την γνώση της πολιτικής οικονομίας και την προοπτική της δικτατορίας (δημοκρατίας) του προλεταριάτου. Παρόμοιες αναλύσεις μπορούν να γίνουν και σε δεκάδες άλλα συνθήματα από εκείνα που αστοί και μικροαστοί τα χλευάζουν δήθεν σαν λαϊκίστικα όπως πχ το «Νόμος είναι το Δίκαιο του εργάτη»  (http://aristeripolitiki.blogspot.com/2011/12/blog-post_27.html ), «Ένας είναι ο εχθρός…» κλπ, ενώ εμπεριέχουν στη βάση τους ολόκληρη την πολιτική και κοινωνική επιστήμη.

Πολλοί είναι εκείνοι που, για να παραπλανήσουν τον λαό, απαιτούν, προστάζουν και επιβάλλουν το ξαναγράψιμο της ιστορίας. Όμως οι δάσκαλοι της εξορίας είχαν πει από καιρό τον λόγο τους: «Η ιστορία γράφεται με αγώνες. Τη γράφουν οι άνθρωποι την ώρα της μάχης. Γράφεται μόνο μια φορά, είναι μοναδική και δεν ξαναγράφεται. Ό,τι φαίνεται σαν επανάληψη είναι απλά μια νέα ιστορία. Πλασματική ή πραγματική, φάρσα ή τραγωδία. Όσοι πάνε να ξαναγράψουν την ιστορία και όχι να την αποτυπώσουν, όπως πραγματικά γράφτηκε από τα γεγονότα, απλά θέλουν να την παραποιήσουν. Εμείς δεν θα το επιτρέψουμε αυτό…»!
Αυτή ήταν η τότε απάντηση στις προσπάθειες παραποίησης των αγώνων του λαού και της εργατικής τάξης. Αυτή ισχύει και σήμερα.

(*) Μια ανάρτηση ως ελάχιστο δείγμα τιμής για εκείνους τους αφανείς εργάτες του πνεύματος που μέσα σε εντελώς αντίξοες συνθήκες διωγμών δεν δίδαξαν μόνο πραγματικές γνώσεις αλλά και πώς να μετατρέψεις τις αλυσίδες σου σε θανάσιμο κίνδυνο για την ταξική εξουσία που τις χάλκεψε.

(**) Στη μεγάλη σκηνή των Σερραίων στον 4^ο όρμο της Γιούρας, την πρώτη βραδιά εξορίας στο νησί, ακούστηκε ξαφνικά, μέσα σε βαθύ σκοτάδι, η βαριά φωνή ενός κρατουμένου να απαγγέλει τον Δωδεκάλογο του Γύφτου του Κ. Παλαμά. Μετά άρχισε τις αναλύσεις. Γέμισε και με άλλους η σκηνή, παρότι απαγορεύονταν οι μετακινήσεις.  Έτσι άρχισε η… «εκπαίδευση» από την 1^η μέρα!  Την επομένη άρχισαν αναλύσεις των «Αθλίων» και ιστορικών γεγονότων όπως η Οκτωβριανή επανάσταση. Πλήθυναν οι διδασκαλίες και σε άλλες σκηνές! Την 5^η μέρα οργανώθηκαν σχεδιασμένα οι πρώτες ομάδες μόρφωσης με ένα πλήθος μαθημάτων επιλογής. Τις πρώτες μέρες γράφαμε στο χώμα, σε πέτρες, σε κεραμιδάκια και στο… μυαλό μας! Η οργάνωση της μόρφωσης πήρε τον δρόμο της! Όταν τα στρατόπεδα διαλύονταν μετά από 3 και πλέον χρόνια, δεν ξέραμε που να βάλουμε τον τεράστιο όγκο πάσης φύσης βιβλίων και κειμένων που στο μεταξύ είχαμε αποκτήσει με διάφορους τρόπους.

Έτσι στήνονταν τα πανεπιστήμιά μας όπου και αν βρισκόμασταν.

(***) Τα κείμενα των φωτογραφιών είναι αποσπάσματα απο μαθήματα της εξορίας

Η σκλαβιά στην Βραζιλία μέσα από φωτογραφίες

Η Βραζιλία ήταν η τελευταία χώρα στην Αμερική που σταμάτησε να έχει σκλάβους. Και αυτό έγινε μόλις το 1888. Εκείνη την περίοδο, όμως, είχε ήδη εφευρεθεί η φωτογραφική μηχανή και έτσι τα τελευταία χρόνια της σκλαβιάς ορισμένων ανθρώπων έχουν καταγραφεί.

Η Βραζιλία έχει πλέον στην κατοχή της το μεγαλύτερο παγκοσμίως ίσως αρχείο με φωτογραφίες από την εποχή του δουλεμπορίου, και με μια έκθεση που πραγματοποιείται στο Σάο Πάολο επιτρέπει στο κοινό να δει το βίαιο παρελθόν της χώρας.  Μια φωτογραφία έχει μεγεθυνθεί ώστε να πάρει το μέγεθος ενός τοίχου. «Πράγματα που δεν μπορούσες να δεις, ξαφνικά τα βλέπεις», δήλωσε η ανθρωπολόγος Λίλια Σβαρτζ, μια εκ των διαχειριστών της έκθεσης, που ονομάζεται «Χειραφέτηση, Ένταξη και Αποκλεισμός».  Στο αρχικό της μέγεθος, η φωτογραφία (κεντρική) του Φεχέζ, ενός εκ των πιο εντυπωσιακών φωτογράφων του 19^ου αιώνα στην Βραζιλία, δείχνει μια μεγάλη ομάδα δούλων να συλλέγουν καφέ σε ένα χωράφι. Τα πρόσωπά τους δεν φαίνονται ξεκάθαρα αλλά η γενική εικόνα είναι αυτή της τάξης και της ηρεμίας. Όταν όμως η φωτογραφία μεγεθύνεται οι λεπτομέρειες και οι εκφράσεις των προσώπων γίνονται ξεκάθαρες. Μια γυναίκα θηλάζει ένα παιδί στο χωράφι. Ρούχα που έμοιαζαν περιποιημένα φαίνονται σκισμένα.
 «Μεγεθύνοντας τις φωτογραφίες μπορούμε να δούμε πράγματα που δεν βλέπαμε, πράγματα που ούτε το κράτος ήθελε να δει», λέει η Σβάρτζ και προσθέτει πως «δεν θέλουμε, όμως, να δείξουμε τους σκλάβους μόνο ως θύματα».

Σκλάβος στη Βραζιλία

Το καθεστώς της σκλαβιάς κράτησε για 300 χρόνια στην Βραζιλία, και σε αυτό το διάστημα στα σκλαβοπάζαρα διακινήθηκαν περίπου 4 εκατομμύρια Αφρικανοί. Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση τραβήχτηκαν τις τελευταίες ημέρες της σκλαβιάς και της μοναρχίας στην Βραζιλία. Πολλοί φωτογράφοι έλαβαν εντολή από το καθεστώς να φωτογραφήσουν ώστε να δείξουν την σκλαβιά από μια πιο «φωτεινή οπτική». O Σέρτζιο Μπούργκι από το Ινστιτούτο Μορέιρα Σάλες, που δώρισε τις φωτογραφίες, αναφέρει ότι η μεγέθυνσή τους καταδεικνύει την απροκάλυπτη βία του συστήματος. Σε μια άλλη φωτογραφία, σκλάβοι περιμένουν στην ουρά για να οδηγηθούν στο χωράφι. Όλοι ξυπόλυτοι. Ανάμεσά τους, βλέπει κανείς μικρά παιδιά.


«Είναι τρομερά τα όσα βλέπεις», δήλωσε ο Μπούργκι. «Τα μικρά παιδιά έξω στο χωράφι... Ποιός θα τα φρόντιζε εκεί έξω;»

Η Λίλια Σβάρτζ επισημαίνει ότι το σύστημα των σκλάβων βασιζόταν στην βία, και εάν κανείς παρατηρήσει τις φωτογραφίες από κοντά μπορεί να δει σε τι σημείο έφτανε η βία.


Άλλες φωτογραφίες δείχνουν τους σκλάβους στα σπίτια τους, στην πόλη ή να φροντίζουν τα παιδιά των λευκών αφεντικών τους.
Μια συγκλονιστική φωτογραφία είναι εκείνη που απεικονίζει μια λευκή γυναίκα να κάθεται σε ένα πολυτελές φορείο. Οι δυο σκλάβοι που θα την κουβαλήσουν στους δρόμους της πόλης στέκονται δίπλα της. Ο ένας κοιτάει κάτω με αδιαφορία. Ο άλλος ακουμπά στο φορείο, έχει το καπέλο του σε παιχνιδιάρικη γωνία και κοιτάει κατευθείαν την κάμερα.


«Επιδεικνύεται. Λέει ότι εγώ δεν είμαι αυτό. Εγώ είμαι κάτι άλλο. Είμαι διαφορετικός. Κάτι διαφορετικό», σχολιάζει η Σβαρτζ.

Τι έχει αλλάξει;

Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί συγκεκριμένα από το 1860 μέχρι το 1885 και δείχνουν και κάποια άλλα στοιχεία εκτός από την ζωή των σκλάβων: την κατάσταση των ιδιοκτητών τους.
Κατά την Μαρία Ελένα Μαχάδο, ιστορικό, «η περίοδος αυτή που σήμαινε το τέλος της σκλαβιάς δεν ήταν καθόλου αρεστή στους ιδιοκτήτες. Εκείνοι ήθελαν να διατηρηθεί το σύστημα».
Για τον λόγο αυτό, όπως προέκυψε από τις έρευνές της, εκείνα τα χρόνια ήταν τα πιο σκληρά. «Οι ιδιοκτήτες ήθελαν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από τους σκλάβους. Δεν τους ενδιέφερε η επιβίωσή τους. Απλά ήθελαν να "βγάλουν τα λεφτά τους"».
Εκείνη την περίοδο σύμφωνα με την ιστορικό οι σκλάβοι το έσκαγαν ενώ άλλοι διαμόρφωναν ένοπλες ομάδες και επαναστατούσαν. «Οι φωτογραφίες σε μεγέθυνση δείχνουν το βλέμμα των σκλάβων. Η μάχη είναι ο στόχος τους», περιγράφει η Σβαρτζ.
«Πολεμούσαν για την ελευθερία τους. Αυτό που έχουμε εδώ είναι ένας διάλογος για την ελευθερία», προσθέτει.
Ο διάλογος αυτός σύμφωνα με τον Σέρτζι Μπούργκι συνεχίζει ακόμη και σήμερα. «Οι άνθρωποι εδώ στην Βραζιλία έχουν αντιδράσει με ενδιαφέρον στην έκθεση και κάποιοι λένε: "Α, μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια όταν ζούσα σε αγροτική περιοχή και όλα έμοιαζαν τόσο ίδια"».
Ο Μπούργκι ανέφερε πως «ακόμη και δεκαετίες μετά την απαγόρευση των σκλάβων, οι μαύροι συνέχισαν να ζουν υπό τις ίδιες συνθήκες – κάτι που διαιωνίζεται μέχρι σήμερα».

Οι τελευταίες γιαπωνέζες γοργόνες Δύο φωτογραφικές ιστορίες για τις υπεργυναίκες στα γιαπωνέζικα ψαροχώρια.

Στο βιβλίο του “The island of the fisherwomen” ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί.

Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν.  Στα μέσα του 20ού αιώνα, ο φωτογράφος Iwase Yoshiyuki επέστρεψε στο ψαροχώρι που μεγάλωσε και με μία Κόντακ που είχε μόλις είχε αποκτήσει τράβηξε αυτές τις υπέροχες φωτο.

 

 

 

 

 

 

 

 

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν. Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν. Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν. Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν. Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Στα μέσα του 20ού αιώνα, ο φωτογράφος Iwase Yoshiyuki επέστρεψε στο ψαροχώρι που μεγάλωσε και με μία Κόντακ που είχε μόλις είχε αποκτήσει τράβηξε αυτές τις υπέροχες φωτο: Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Πηγή: www.lifo.gr

Στο βιβλίο του The island of the fisherwomen ο Fosco Maraini έγραφε το 1962 την ιστορία των «Γιαπωνέζων γοργόνων», δηλαδή για την πολύ δύσκολη και επικίνδυνη δουλειά των γυναικών που ζουν στα ψαροχώρια, οι οποίες φουσκώνουν τα πνευμόνια τους με αέρα και βουτούν βαθιά στον Ειρηνικό Ωκεανό για να βγάλουν μαργαριτάρια. Είναι γνωστές ως ama και κάνουν αυτή τη δουλειά εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αναζητούν δηλαδή ένα είδος σαλιγκαριού που παράγει μαργαριτάρι, το abalone. Οι γυναίκες θεωρούνται πιο κατάλληλες γι’ αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περισσότερο λίπος στο σώμα τους που τις προστατεύει από το ψύχος και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους περισσότερη ώρα απ’ ό,τι οι άντρες. Σήμερα έχουν απομείνει ελάχιστες που κάνουν αυτή τη δουλειά, η νεότερη είναι 45 χρονών και πολλές μπορούν να βουτούν μέχρι τα 90 τους. Οι ama μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι και 2 λεπτά τη φορά, φτάνουν σε βάθος 30 ποδιών και, για να βγει το μεροκάματο, βουτούν τουλάχιστον 60 φορές σε μία ημέρα. Τα νερά είναι πολλές φορές παγωμένα και οι συνθήκες πολύ δύσκολες. Τη νέα γενιά γυναικών την αφήνει αδιάφορη η παράδοση, επειδή είναι μια δουλειά που αφήνει πια ελάχιστο κέρδος, ασύγκριτα μικρότερο από τα χρήματα που άφηνε πριν από σαράντα χρόνια. Το ασυνήθιστο επάγγελμα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Στο You Only Live Twice, την ταινία του James Bond του 1964, ένα από τα κορίτσια του (και το μοναδικό που έμεινε έγκυος από τον James), η Kizzy Susuki, είναι ama. Ama σημαίνει «γυναίκες της θάλασσας». H Γερμανή φωτογράφος Nina Poppe πέρασε αρκετές εβδομάδες στις ακτές του Ειρηνικού, στις κοινότητες αυτών των υπεργυναικών και είχε την ευκαιρία να τις φωτογραφίσει πριν προλάβουν να εξαφανιστούν. Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Στα μέσα του 20ού αιώνα, ο φωτογράφος Iwase Yoshiyuki επέστρεψε στο ψαροχώρι που μεγάλωσε και με μία Κόντακ που είχε μόλις είχε αποκτήσει τράβηξε αυτές τις υπέροχες φωτο: Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Magnify Image Πηγή: www.lifo.gr

«Η βία της ανεργίας και οι νεωκόροι της αγοράς»

ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Με μια ομάδα συναδέλφων και συνεργατών, από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, δημιουργήσαμε ένα νέο περιοδικό Κοινωνικών Επιστημών σε μια εποχή που πολλά πράγματα τελειώνουν

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

«Ανεργία σημαίνει, μεταξύ άλλων, αυτό που παραγνωρίζουν, όλο και περισσότερο συνειδητά, οι διάφοροι «χοράρχες» και «νεωκόροι» της αγοράς και των νέων αντιλήψεων σχετικά με τις εργασιακές σχέσεις, σχετικά με την αναγκαιότητα της «δομικής ανεργίας» και ό,τι απορρέει από αυτήν («μερική απασχόληση», «ευελιξία» κ.τ.λ.), δηλαδή, πως η ανεργία δεν στερεί από τους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους μόνο τους αναγκαίους υλικούς όρους της ύπαρξής τους.

»Τους στερεί, επιπλέον, τη ζωτικής σημασίας ψευδαίσθηση της λειτουργίας, της αποστολής που κάθε άνθρωπος οφείλει να έχει προκειμένου να παραμένει ενεργός στη ζωή, τους αποστερεί από τις βάσεις της αναγκαίας ματαιοδοξίας που έχουν ως άνθρωποι.

»Η ανεργία έχει μια διπλή αλήθεια, δεν στερεί μόνο τον τρόπο ύπαρξης αλλά, σε έναν μεγάλο βαθμό, και το λόγο ύπαρξης των ανθρώπων στο σημερινό κόσμο».

Για το βιβλίο του «Η βία της ανεργίας», που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια και το οποίο θα παρουσιασθεί στην αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου IANOS την Τρίτη, στις 8.30 το βράδυ, μας μιλά ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, καθηγητής Κοινωνιολογίας του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, επιστημονικός συνεργάτης ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων της Ελλάδας και του εξωτερικού, αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Bourdieu (Ελβετία), καθώς και μέλος συντακτικών επιτροπών διεθνών επιστημονικών περιοδικών και επιθεωρήσεων.

Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και από το 2012 διευθύνει την ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Κ.Ε. (Κοινωνικές Επιστήμες) που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

* Ποιοι είναι αυτοί οι «χοράρχες» και «νεωκόροι»;

- Είναι κυρίως αυτοί οι τεχνοκράτες που μας κυβερνούν και οι επιστημοκράτες που μας διοικούν στο όνομα της επιστήμης που συνήθως δεν κατέχουν, όλοι αυτοί που μέσα και μέσω των φαινομενικά επιστημονικών διαπιστώσεων της οικονομετρικής τους έρευνας αγνοούν και θέλουν να μας κάνουν να αγνοήσουμε τις βάναυσες μορφές οδύνης και αδικίας που βιώνουν οι άνεργοι, αυτές τις μορφές αλλοτρίωσης που τους αποστερούν από την πρωτοβουλία της ύπαρξής τους.

* Στο νέο σας βιβλίο η ανεργία αντιμετωπίζεται ως ολικό κοινωνικό φαινόμενο;

- Ναι, ως ένα φαινόμενο το οποίο εμπλέκει το σύνολο των θεμελιωδών διαστάσεων του τρόπου λειτουργίας μιας κοινωνίας, ως ένα κοινωνικό γεγονός που μέσα του εκφράζονται ταυτόχρονα όλα σχεδόν τα είδη των θεσμών ενός κοινωνικού σχηματισμού, ό,τι ενεργοποιούν μια κοινωνία και οι θεσμοί της προκειμένου να υπάρξει και να διαιωνισθεί.

* Σύνθετο ζήτημα...

- Ανέλυσα, πράγματι, το σύστημα της διαχείρισης της ανεργίας όπως το γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και προσπάθησα να δείξω πως ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με τις αρχές του οικονομισμού που κυριαρχεί εδώ και καιρό και ο οποίος λειτουργεί ως υποκατάστατο της απουσίας μιας ουσιαστικής πολιτικής, μιας επινοητικής πολιτικής, βασισμένης στη βαθιά γνώση του τρόπου λειτουργίας της κοινωνίας. Η εισαγόμενη -τεχνοκρατικής εμπνεύσεως και προοπτικής- αντιμετώπιση της ανεργίας αποτέλεσε μέχρι τώρα ένα, για όλους και για όλα, προκάτ σύνολο ιδεών χωρίς τέχνη, σκέψη και αντικείμενο. Βέβαια, από την άλλη μεριά, δεν αρκεί πλέον ούτε αυτού του είδους η «προοδευτική σκέψη» η οποία ικανοποιείται από έναν ιδεαλισμό χωρίς ιδέες.

* Ποια πολιτική για την αντιμετώπιση της ανεργίας θα ήταν αποτελεσματική;

- Αν έπρεπε να απαντήσω πολύ σύντομα σε ένα τόσο περίπλοκο ζήτημα στο οποίο αφιέρωσα το μισό μου βιβλίο και με τη συνείδηση πως θα είμαι εξαιρετικά αφαιρετικός, θα μπορούσα να πω πως μια «πολιτική ενάντια στην ανεργία» -όπως αυτές, λόγου χάρη, που έχουν σκοπό να προστατεύσουν από την ανεργία και να υποβοηθήσουν την εργασιακή επανένταξη, για να περιορισθούμε σε αυτές- θα ήταν τόσο περισσότερο γενικά αποτελεσματική όσο περισσότερο διαφοροποιημένη και καλύτερα προσαρμοσμένη θα ήταν στις διάφορες κοινωνικές κατηγορίες, όσο καλύτερα θα μπορούσε να αντιστοιχίσει τις διαφορετικές δυνατότητες που θα προσφέρουν τα διάφορα μέτρα που θα εμπεριέχει στους διαφορετικούς και συγκεκριμένους όρους ύπαρξης των διαφόρων κοινωνικών ομάδων ανέργων.

* Υποστηρίζετε πως «η σημερινή πολιτικο-οικονομική κυριαρχία νεοφιλελεύθερης προοπτικής θεμελιώνει μια "οικονομία της δυστυχίας"». Τι εννοείτε;

- Η κυριαρχία των σχημάτων της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η οποία κατέληξε να αναδιαμορφώσει τις κοινωνικές σχέσεις και τις πολιτισμικές πρακτικές των περισσότερων κοινωνιών στη βάση του υποδείγματος της απόσυρσης του Κράτους, της εμπορευματοποίησης των δημόσιων αγαθών και της γενίκευσης της κοινωνικής ανασφάλειας, έχει, μεταξύ άλλων, ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση μιας «οικονομίας της δυστυχίας», όπως την ονόμαζε ο Pierre Bourdieu, μια οικονομία η οποία παραγνωρίζει ότι η «τρέχουσα τιμή» της ανεργίας, του αποκλεισμού, της εκμετάλλευσης, της αθλιότητας προσμετράται, ακόμη, σε πόνο, οδύνη, βία που μπορεί να κατευθυνθεί τόσο ενάντια στους άλλους (παίρνοντας διάφορες μορφές κακοποίησης και βιαιοπραγίας) όσο και εναντίον του ίδιου μας του εαυτού (με τη μορφή του αλκοολισμού, των ναρκωτικών, της κατάθλιψης κ.λπ.).

Ετσι, «θέλοντας να δέσει», όπως έλεγε ο Leibniz, «περισσότερα σκυλιά με λιγότερα λουκάνικα», αυτού του τύπου η οικονομία εγκαθιστά, τελικά, μια υπόγεια μορφή εμφύλιου πολέμου στον ίδιο τον πυρήνα της λειτουργίας της κοινωνίας.

*  Τι αντιτάσσουμε;

- Μια άλλη οικονομία, η οποία θα συνυπολογίζει όλα τα κέρδη, υλικά και συμβολικά, που συνδέονται με την απασχόληση και την εργασία καθώς και όλα τα αντίστοιχα κόστη που συνδέονται με την ανεργία, μια μορφή «οικονομίας της ευτυχίας», θα μπορούσαμε να πούμε, που θα εμπεριέχει μια νέου τύπου κοινωνική προστασία η οποία θα θεμελιώνει και θα αναπαράγει την κοινωνική συνοχή και δεν θα τη στοχεύει απλώς για να νομιμοποιηθούν οι διεργασίες απορρύθμισής της.

*  Διευθύνετε την ετήσια διεθνή τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Κ.Ε. (Κοινωνικές Επιστήμες) που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

- Με μια ομάδα συναδέλφων και συνεργατών, από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, δημιουργήσαμε ένα νέο περιοδικό Κοινωνικών Επιστημών σε μια εποχή που πολλά πράγματα τελειώνουν.

Πρόκειται για μια ταυτόχρονα ταπεινή και φιλόδοξη προσπάθεια, της οποίας οι στοχεύσεις υλοποιούνται βήμα βήμα. Θέλουμε, με την έκδοση αυτή, να συμβάλουμε στη διεθνοποίηση της κοινωνικής επιστήμης στο εθνικό επιστημονικό μας περιβάλλον και να φέρουμε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, σε ευθεία συσχέτιση τα πλέον προηγμένα αποτελέσματα της κοινωνικής έρευνας με τη συλλογική συνείδηση και το δημόσιο λόγο εντός και εκτός των συνόρων της Ελλάδας.

[ΚΕ] ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ (Τεύχος 1)
Ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών Αφιέρωμα: Οι γειτονιές του πολιτισμού
Διεύθυνση:  Νίκος Παναγιωτόπουλος 

Πληροφορίες και σχόλια:

Συντακτική επιτροπή: Αθηνά Αθανασίου, Stéphane Beaud, Anna Boschetti, Jérôme Bourdieu, Donald Broady, Liliana Deyanova, Yves Dezalay, Rick Fantasia, Sandrine Garcia, Bertrand Geay, Μιχαλίνος Ζεμπύλας, Johan Heilbron, Χριστίνα Κουλούρη, Γεράσιμος Κουζέλης, Christian Laval, Frédéric Lebaron, Remi Lenoir, Δήμητρα Μακρυνιώτη, Christian de Montlibert, Αλέξης Πέτρου, Virgílio Borges Pereira, José Luis Moreno Pestaña, Franck Poupeau, Andrea Rapini, Gisèle Sapiro, Franz Schultheis, Delphine Serre, Σπύρος Τάνταρος, Σταύρος Τομπάζος, Αναστασία Τσαμπαρλή, Bernard Vernier, Loïc Wacquant, Anne-Catherine Wagner, Νικόλας Χρηστάκης

Υπεύθυνοι σύνταξης: Θεόδωρος Θάνος & Αθηνά-Μ. Καρατζά

Γραμματεία περιοδικού: Ανίλα Αλιάι

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: periodiko_socialsciences@yahoo.gr

Σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης δημιουργείται και κυκλοφορεί ένα νέο επιστημονικό περιοδικό, τοΚΕ. Πρόκειται για μια ετήσια τρίγλωσση επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών (κείμενα γραμμένα στην ελληνική, αγγλική ή γαλλική γλώσσα) που περιλαμβάνει πρωτότυπα και αδημοσίευτα κείμενα τα οποία εντάσσονται κάθε φορά στο ειδικό θεματικό περιεχόμενο του τεύχους.

Με αφορμή τα 10 χρόνια από το θάνατο του Γάλλου κοινωνιολόγου Pierre Bourdieu (1930-2002), το πρώτο τεύχος του περιοδικού αφιερώνεται στη μνήμη του, έχει ως θέμα τις πολιτισμικές κι εκπαιδευτικές ανισότητες και φέρει τον τίτλο:

 Οι γειτονιές του πολιτισμού

Αντλώντας από  τα δεδομένα πρωτογενών και πρωτότυπων εμπειρικών ερευνών, στο πρώτο τεύχος του Κοινωνικές Επιστήμες παρουσιάζονται έρευνες πάνω στο κοινό των ελληνικών μουσείων, στο κοινό των ελληνικών θεάτρων, στην κοινωνική προέλευση των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Αθήνας, μια μελέτη πάνω στις πιθανότητες πρόσβασης των νέων στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Ελλάδας (2001-2009) καθώς και μια εργασία πάνω στους όρους δυνατότητας σύγκρισης των πολιτισμικών πρακτικών. Οι έρευνες αυτές καταδεικνύουν πόσο η σχολική και η πολιτισμική δόξα, που κυριαρχούν  εδώ και 15 χρόνια στους αντίστοιχους χώρους, παραχωρώντας έδαφος σε μια σχολειοκεντρική και πολιτισμικοκεντρική λογική –που εστιάζουν, δηλαδή, την προσοχή  τους στους καθαρά σχολικούς και πολιτισμικούς παράγοντες εξήγησης των αντίστοιχων πρακτικών–, αδυνατούν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν  τους κοινωνικούς μηχανισμούς παραγωγής των σχολικών και πολιτισμικών ανισοτήτων. Κατ’ επέκταση, οι εργασίες αυτές επιβεβαιώνουν το γεγονός πως για έναν κοινωνικό επιστήμονα δεν υπάρχει σήμερα τίποτε πιο αποτελεσματικό πολιτικά από το να κάνει απλώς τη δουλειά του με αυστηρότητα.

Νίκος ΠαναγιωτόπουλοςΕπιστημονική μέθοδος και κοινωνική ιεραρχία αρμοδιοτήτων

Μαρία ΒιδάληΗ τέχνη της φιλοτεχνίας

«Αν θέλει κάποιος να επιβεβαιώσει πρακτικά, ευδιάκριτα και άμεσα το γεγονός πως η κοινωνιολογία ενοχλεί, τότε, το να επιχειρήσει […] να επιβεβαιώσει τη διαπίστωση και την ισχύ της πολύ δυνατής συσχέτισης που υφίσταται και διατηρείται μεταξύ της επίσκεψης στα μουσεία και του επιπέδου εκπαίδευσης των επισκεπτών, προσδιορίζοντας τη φιλοτεχνία σε συνάρτηση με τη σχολική καιοικογενειακή εκπαίδευση και μόρφωση […] αποτελεί, ίσως, μία από τις ενδεδειγμένες επιλογές».

Νίκος Παναγιωτόπουλος & Μαρία ΒιδάληΟ κόσμος των παραστάσεων^(Α): Ο κοινωνικός χώρος του κοινού των θεάτρων«Πράγματι, το γεγονός πως η πολιτισμική θρησκεία έχει γίνει ένας χώρος όπου επενδύονται βαθιές πεποιθήσεις κι έντονες δεσμεύσεις θα μπορούσε κανείς, πολύ εύκολα και πρόχειρα, να το διαπιστώσει παρατηρώντας τους θεατές θεατρικών παραστάσεων».

Δέσποινα Βαλάση
Προνομιακή μάθηση ή εκμάθηση του προνομίου
Ο κοινωνικός χώρος της ελίτ δευτεροβάθμιας ιδιωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα
«…πραγματοποιήσαμε την περίοδο 2004-2007 μια έρευνα πεδίου σε ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας με στόχο μια συστηματική κοινωνιολογική προσέγγιση των βασικών χαρακτηριστικών της ελίτ δευτεροβάθμιας ιδιωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα ως κοινωνικού χώρου, ξεκινώντας από την άποψη ότι τα συστήματα σχέσεων, τα οποία αναπτύσσονται εντός ενός «κοινωνικού χώρου», […] είναι ανεξάρτητα των πληθυσμών –της βούλησης, δηλαδή, των ατόμων– που καθορίζουν αυτές τις σχέσεις»

Θεόδωρος Θάνος
Σχολικές διαιρέσεις και κοινωνικές διακρίσεις
Η πρόσβαση των κοινωνικών ομάδων στην ανώτατη εκπαίδευση στις αρχές του 21ου αιώνα (2001-2009)
«… Η μελέτη των πιθανοτήτων εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση, κατά τη δεκαετία του 2000, που ακολουθεί, τόσο στην κάθετη (πρόσβαση στο σύνολο της ανώτατης εκπαίδευσης) όσο και στην οριζόντια διάστασή τους (πρόσβαση στις σχολές και τα τμήματα), γίνεται για πρώτη φορά με βάση ένα συνδυασμό μεταβλητών: το επάγγελμα του πατέρα, το επάγγελμα της μητέρας, το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα, το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας και το φύλο των νέων».

Franz Schultheis
Η διαπολιτισμική σύγκριση: ζητήματα μεθόδων και πρακτικών
Από τη γέννηση των κοινωνικών επιστημών […] το συγκριτικό εγχείρημα αποτελεί κάτι περισσότερο από μια μέθοδο ανάμεσα σε άλλες, ενώ, ταυτοχρόνως, συνιστά και μια απομίμηση του πειραματικού εγχειρήματος των φυσικών επιστημών που εν γένει δεν μπορεί να εφαρμοστεί στους δικούς τους τομείς. Σε έναν κόσμο όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο, αυτή η προσέγγιση εμφανίζεται όλο και πιο πανταχού παρούσα. […] Αυτή η ιδιαίτερη «επιθυμία γνώσης» μοιάζει ν’ αντανακλά έναν αληθινό μηχανισμό εξουσίας, ένα ισχυρό εργαλείο κοινωνικής ρύθμισης στο οποίο πολύ συχνά αναφέρεται ο πολιτικός λόγος προκειμένου να βρει επιχειρήματα και νομιμοποίηση για τους σκοπούς και τις στρατηγικές του.

Εκτός θεματικής

Christian de MontlibertLes apories des discours sur la mondialisation(Οι απορίες των λόγων περί παγκοσμιοποίησης)

Bernard Vernier
L'anthropologie sociale est-elle soluble dans l'anthropologie du symbolique?
Sur l'inceste du deuxième type chez Françoise Héritier
(Μπορεί η κοινωνική ανθρωπολογία να συγχωνευτεί με την ανθρωπολογία του συμβολικού;
Περί της αιμομιξίας δεύτερου τύπου στο έργο της Françoise Héritier)

Virgílio Borges Pereira & João QueirósState,housing and the «social question» in the city of Porto (1956-2006)
An analysis on the making of doxa, orthodoxy and «alodoxia effects» in the (re)production of state housing policies [Κράτος, στέγαση και το «κοινωνικό ζήτημα» στην πόλη του Πόρτο (1956-2006)Mια ανάλυση γα την κατασκευή δόξας, την ορθοδοξία και τα «φαινόμενα αλλοδοξίας» στην (ανα)παραγωγή των κρατικών στεγαστικών πολιτικών]

Νίκος ΠαναγιωτόπουλοςΕπιστήμη της επιστήμης των «μικρών χωρών»Ερευνητικό σημείωμα 

Αποτυπώσεις της θάλασσας

Ενάμισης αιώνας ελληνικές θάλασσες έχει «πνίξει» με το γαλάζιο του το Μουσείο Μπενάκη (στην οδό Πειραιώς), επ' ευκαιρία της έκθεσης 240 φωτογραφιών θαλασσών, λιμανιών, νησιών, ναυτικών, ψαράδων, από τον 19ο αιώνα έως σήμερα, που εγκαινιάζεται αύριο.

Μια έκθεση φωτογραφίας στο Μουσείο Μπενάκη

Για «ποίηση αποτυπωμένη στη φωτογραφία» μίλησε χθες ο διευθυντής του Μουσείου, Αγγελος Δεληβορριάς, κάτι που επιβεβαιώνεται από τον πλούσιο καρπό της συστηματικής αναδίφησης που έγινε σε αρχεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η παλαιότερη φωτογραφία της έκθεσης αποτυπώνει το λιμάνι του Πειραιά και ανάγεται στο 1870.

Οι ενότητες της έκθεσης είναι 5. Η θάλασσα στη φωτογραφία του 19ου αιώνα - Μια συμπτωματική παρουσία, η πρώτη. Η περιορισμένη ανθολογία της φωτογραφικής τοπιογραφίας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, η οποία σταχυολογήθηκε από το «πάρεργο» των φωτογράφων που επισκέφτηκαν ή εργάστηκαν στην Ελλάδα, περιορίζεται στην καταγραφή των σημαντικότερων εμπορικών λιμανιών της.

Στη δεύτερη ενότητα «Η Θάλασσα ως αντανάκλαση της ανθρώπινης δραστηριότητας στις αρχές του 20ού αιώνα - Η μαγεία του στιγμιότυπου» μεταφερόμαστε στις απαρχές του 20ού αιώνα, με το φακό να μπορεί πια να συλλάβει την κίνηση. Οι ενθουσιώδεις φωτογράφοι αποτυπώνουν λιμάνια, γεμάτα ατμοκίνητα, ιστιοφόρα και κόσμο. Ο Αναστάσιος Γαζιάδης ειδικεύεται στα πορτρέτα ελληνικών και ξένων πολεμικών πλοίων μαζί με τα πληρώματά τους.

Σιγά-σιγά η φωτογραφία αξιοποιείται και για τουριστικούς λόγους. Ο Π. Γεραλής και η Nelly συμβάλλουν με τη δουλειά τους στην προβολή των ελληνικών νησιών. Μεταπολεμικά η τάση αυτή ενισχύεται με ονόματα όπως ο Α. Εμπειρίκος, ο Δ. Χαρισιάδης και η Βούλα Παπαϊωάννου. Ανεμόμυλοι, ξωκλήσσια, ψαράδες βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.

Το φωτορεπορτάζ δίνει σταδιακά τη σκυτάλη στην καλλιτεχνική φωτογραφία, άλλοτε συνδυάζοντας και τις δύο διαστάσεις, όπως έκαναν ο Κωνσταντίνος Μάνος και ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν, φωτογραφίες των οποίων εντάσσονται στην τελευταία ενότητα της έκθεσης «Η μακρινή θέα της θάλασσας στη σύγχρονη φωτογραφία», όπου κυριαρχεί η αποστροφή στα στερεότυπα των περασμένων δεκαετιών.

Στις εκπλήξεις που συναντάς στο Μπενάκη είναι οπωσδήποτε και η ύπαρξη γυναικών φωτογράφων ήδη από το 1905, όπως η Μ. Παρασκευά.

Την επιστημονική ομάδα της έκθεσης αποτελούν οι Αλίκη Τσίργιαλου και Φανή Κωνσταντίνου (νυν και τέως υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου, αντίστοιχα) και ο καθηγητής Φωτογραφίας Κωστής Αντωνιάδης.

Παγκοσμιοποίηση της δυστυχίας

Της ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΙΟΥ, Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Πώς επιδρά η παγκοσμιοποίηση στην πολιτισμική ταυτότητα, στο χώρο και στην κοινωνία; Μια σύντομη απάντηση δίνει ο τίτλος του φετινού Athens Photo Festival: Ρευστές Ταυτότητες (Fluid Identities). Ο πλανήτης μετασχηματίζεται ραγδαία: οι οικονομικές ροές μεταλλάσσουν το τοπίο, την κοινωνική ζωή, ακόμη και τις πολιτισμικές ταυτότητες. Ο φωτογραφικός φακός παρακολουθεί στοχαστικά, κριτικά, συχνά καταγγελτικά, το φαινόμενο. Στη μακροβιότερη φωτογραφική διοργάνωση της χώρας, βλέπουμε σπαράγματα αυτής της ροής, μέσα από ενδιαφέρουσες εκθέσεις δημιουργών απ' όλο τον κόσμο (Τεχνόπολις, 1 - 20 Νοεμβρίου).

Μια νέα, ρευστή γεωγραφία διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας. Περιέχει βία: όπως τα ειδεχθή εγκλήματα σε βάρος μανάδων και παιδιών από τους εθνοφρουρούς στη Ρουάντα, που καταγγέλλει ο Αμερικανός Jonathan Torgovnik. Μητέρες, πολλές από τις οποίες «απέκτησαν» τον ιό HIV, σιωπηλές από ντροπή τόσο για το βιασμό τους όσο και για το γεγονός ότι οι βιαστές-πατεράδες των παιδιών τους είναι συχνά οι δολοφόνοι των οικογενειών τους (Intended Consequences; Rwandan Children Born of Rape). Ή όπως τα θύματα του Στρατού Αντίστασης του Κυρίου (LRA) στο Κονγκό: ο αρχηγός Τζόζεφ Κόνι διατάζει τους στρατιώτες του να αφήνουν εγκύους όσο πιο πολλές κοπέλες μπορούν, ώστε να τον ενισχύσουν με νέα γενιά «πολεμιστών» (Alvaro Laiz & David Rengel, ES, Future Plans).

Αλλο χαρακτηριστικό της εποχής είναι οι μετακινήσεις, λιγότερο ή περισσότερο βίαιες, που εμφανίζονται σε πολλαπλές μορφές· όπως π.χ. αυτή που περιγράφει ο Αμερικανός Lucas Foglia, με τον τίτλο «Α Natural Order»: μεγαλωμένος ο ίδιος με τις αρχές του κινήματος «Επιστροφή στη γη», ξεκίνησε ένα τετραετές ταξίδι στις νοτιοανατολικές Πολιτείες, για να συναντήσει ανθρώπους που άφησαν τις πόλεις και τα προάστια για να ζήσουν αντισυμβατικά.

Άστεγος στη Νέα Υόρκη φωτογραφημένος από την Andrea Star Reese

«Με κίνητρο οικολογικές ανησυχίες, θρησκευτικές πεποιθήσεις ή λόγω της οικονομικής ύφεσης, επέλεξαν να χτίσουν τα σπίτια τους με εντόπια υλικά, να τροφοδοτούνται με νερό από κοντινές πηγές και να κυνηγούν, να συλλέγουν ή να καλλιεργούν την τροφή τους. Επιδιώκουν έναν αυτάρκη τρόπο ζωής, δεν λείπουν όμως κι αυτοί που διατηρούν ιστοσελίδες, τις οποίες ανανεώνουν μέσω φορητών υπολογιστών, έχουν κινητά τηλέφωνα που τα φορτίζουν από την μπαταρία του αυτοκινήτου ή από ηλιακούς συλλέκτες». Ή όπως αυτή των Karczeb, που αποτυπώνει ο Adam Panczuk. Ανθρώπων προσκολλημένων στη γη τους, που καθάριζαν τα δάση με γυμνά χέρια για να καλλιεργήσουν. Η λέξη Karczeb σημαίνει αυτό που απομένει αφού κοπεί ένα δέντρο - ένας κορμός με ρίζες που παραμένει αμετακίνητος στο έδαφος. Δεν ήταν εύκολο για τις αρχές να τους ξεριζώσουν. Το τίμημα που κατέβαλαν οι αντιστεκόμενοι υπήρξε συχνά η ελευθερία ή η ζωή τους.

Το τοπίο και οι συνθήκες επιβίωσης σε αυτό επίσης αλλάζουν ραγδαία. Ο Ιταλός Michele Palazzi περιγράφει την κρίση των πληθυσμών της Μογγολίας, της μικρής χώρας στην οποία «επενδύουν» όλοι οι μεγάλοι παίκτες της παγκόσμιας εξορυκτικής βιομηχανίας, υπέρ μιας απορρυθμιστικής ανάπτυξης με κόστος μια πρωτοφανή κρίση: όσοι μεταναστεύουν οδηγούνται στο αστικό περιθώριο κι όσοι αντιστέκονται παλεύουν καθημερινά με τη μόλυνση, τη σκόνη που δηλητηριάζει τα φυτά και τις καλλιέργειες (Black Gold Hotel).

Το υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας της κρίσης αποδίδεται από τον Αλβανό Enri Canaj (Shadows in Greece), ενώ οι άστεγοι του Χάρλεμ αποτυπώνονται με τρυφερότητα από την Andrea Star Reese (Urban Cave).

Πολλοί φωτογράφοι δεν στέκονται στην περιγραφή. Επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν την επίδραση αυτών των εξελίξεων στη σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα που τον περιβάλλει: ο Νικόλας Βεντουράκης, επικεντρωμένος στην Ελλάδα της κρίσης (Leaving Utopia), ο Reiner Riedler διερευνώντας την προσομοίωση των επιθυμιών μας (Fake Holidays), ο Christopher Churchill αναζητώντας μορφές της σύγχρονης σχέσης με τη θρησκεία (American Faith) κι ο Cedric Delsaux αποκαλύπτοντας την κυριαρχία της φαντασίας (Here to Stay). Ο εξαιρετικός Δανός Jacob Aue Sobol διεισδύει σε αυτό που νοηματοδοτεί τη σύγχρονη καθημερινότητα. Κι εν μέσω όλων αυτών των μεταλλάξεων, ο Γάλλος Charles Freger μας υπενθυμίζει τις ποικιλόμορφες πρωτόγονες μεταμφιέσεις που επιμένουν να επιζούν εδώ κι αιώνες στη σύγχρονη Ευρώπη (Wilder Mann). 7

INFO: Το Athens Photo Festival περιλαμβάνει παράλληλο πρόγραμμα σε διάφορες αίθουσες τέχνης της Αθήνας, καθώς και φωτογραφικές δράσεις. Για το πλήρες πρόγραμμα επισκεφτείτε το www.hcp.gr