Λαϊκή κουλτούρα

Ο όρος λαϊκή κουλτούρα μας κατευθύνει σε μια ομολόγια δυαδικών ζευγών που καθορίζουν την κοινωνική μας οργάνωση.

Αν υπάρχει η λαϊκή κουλτούρα που ως δημιουργία ή προϊόν απυεθύνεται ή ενδημεί στις λαϊκές τάξεις, αντίστοιχα θα υπάρχει και η κουλτούρα που ως προϊόν απευθύνεται σε άλλες τάξεις. ο ταξικός διαχωρισμός θέτει και το θέμα του κριτηρίου "ταξικότητας". Στην μαρξιστική θεωρία που διαχωρίζει ταξικά την κοινωνία μας με οικονομικούς - παραγωγικούς όρους αντιπαρατίθενται κι άλλοι ταξικοί διαχωρισμοί με διαφορετικά κριτήρια.

Στη χώρα μας όμως ο όρος λαΙκός οικειοποίηθηκε από την αριστερά όπως και ότι συσχετίζεται με την δημιουργική έκφραση απλών δημιουργών ή καλλιτεχνών που ανήκαν σε ομάδες περιθωριοποιήμενες.

Έτσι το ζεϊμπέκικο ως χορός ταυτοποιήθηκε με τους ρεμπέτες ως δημιουργούς, τους κουμουνιστές, τοςυ εργαζόμενους, τους πρόσφυγες όλες αυτές τις ομάδες που η αστική οργάνωση του κράτους θεωρούσε ως εχθρούς ταξικούς της.

Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες όπου ιστορικές ανάγκες επανακαθόρισαν τις ταξικές ταυτότητες και τις ρητορικές περί εχθρών έγινε μια διαφορετική προσέγγιση της λαϊκής κουλτούρας, που σχετίζεται με την άνοδο στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Η προσέγγιση ξεφεύγει από τα ρομαντικά λαογραφικά πλαίσια που ακολουθούνταν μέχρι πρόσφατα και εντάσσεται σε ανθρωπολογικά ερευνητικά πλαίσια καθώς η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα έχει διαφοροποιήθεί είτε με την είδοσο νέων ομάδων είτε με τις οικονομικές ανακατατάξεις στα πλαίσια μια παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Παράλληλα η χρήση της λέξης λαϊκός και των παραγώγων της, είτε με θετική σημασιοδότηση είτε με αρνητική, επιλέχθηκε απο ένα ευρύ φάσμα φορέων και μέσων. Έτσι σε πολιτικό επίπεδο έχουμε το λαϊκό καπιταλισμό (Μ. Θάτσερ) και τη τη λαϊκή δεξιά ως αντίβαρο στην αριστερή ταυτοποίηση του όρου. Ακόμη ο λαϊκιστής είναι ένας όρος που εκτοξεύθηκε από την αριστερά, ως χαρακτηρισμός των σοσιαλιστών ρητόρων της δεκαετίας του '80, θέλοντας να προστατευτεί ο ρόλος της ως ηγεμονικού φορέα των λαϊκών μαζών. Ο λαϊκισμός στα ΜΜΕ θα χαρακτηρισθεί και ως "κίτρινος τύπος" που θεωρήθηκε το κατώτερο είδος της ενημέρωσης.

Από τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα την τηλεόραση η λαϊκή κουλτούρα, όπως το ζεϊμπέκικο, αξιοποίηθηκε στις εκπομπές που απευθύνονται στην ψυχαγωγία του κοινού εντάσσοντας τη σε εκπομπές από θεματικό "μείγμα", όπως ενημέρωση, life style, σάτιρα, παρουσιάσεις προσώπων, που στοχεύουν στη δημοφιλία και την ακροαματικότητα.

Η ενσωμάτωση της λαϊκής κουλτούρας σ' αυτές τις εκπομπές είχε ως στόχο να τις κάνει "οικείες" στη μεγάλη μάζα των ελληνικών νοικοκυριών, που το συγκεκριμένο μέσο, η τηλεόραση, καλύπτει βασικό μέρος της καθημερινότητάς τους. Η "οικειοποίηση" των εκπομπών από το κοινό περνάει μέσα από την ομολογία λαϊκός = οικείος - εξωλαϊκός = άλλος, ξένος.

Από την εποχή του ζεϊμπέκικου που χορεύει ο Στέφανος Μιλάνος (φώτο) έως την εποχή μας, με τα ζεϊμπέκικα των τηλεοπτικών εκπομπών και των πολιτικών, έχει υπάρξει μια κοινωνική μεταβολή που θα πρέπει να μας οδηγήσει στηνεπανα-σημασιοδότηση του όρου "λαϊκή κουλτούρα". Πέρα από την ευρεία χρήση του επιθέτου λαϊκός σήμερα το ζητούμενο είναι να ερευνήσουμε κατά πόσο οι κοινωνικές και πολιτισμικές δομές που δημιούργησαν τον όρο εξακολουθούν να υφίστανται ή έχουν μετασχηματιστεί οπότε ο όρος θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με τα νέα δεδομένα ή να αντικαταστθεί από κάποιον πιο ταυτόσημο με την σημερινή μας κοινωνικο-πολιτισμική οργάνωση.