Στην Παναφρικανική γιορτή της Αθήνας Μια Κυριακή γεμάτη χρώματα, χορούς και καλό, εξωτικό φαγητό

 

Από την ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ, Πηγή: www.lifo.gr

Ο ζεστός - σχεδόν καλοκαιρινός - καιρός της Κυριακής ήταν ιδανικός για βόλτες έξω και έτσι κάναμε μια στάση στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων στο Θησείο για να παρακολουθήσουμε από κοντά το Παν-Αφρικανικό Φεστιβάλ που διεξαγόταν εκεί. Μια μικρή πολυ-πολιτισμική γιορτή που έγινε μεγάλη με την εντυπωσιακή προσέλευση του κόσμου.  Μπορούσες να δοκιμάσεις φαγητά από την Σενεγάλη, τη Νότιο Αφρική, την Μαδαγασκάρη, την Τανζανία, τον Αιθιοπικό καφέ και τα υπέροχα χρωματιστά ρύζια της Ζιμπάμπουε – ο πιο όμορφος πάγκος της ημέρας -  να σε βάψουν με τον αφρικανικό παραδοσιακό τρόπο και να δεις και να αγοράσεις πανέμορφα κοσμήματα και ρούχα με έντονους χρωματισμούς και σχέδια.   «Δεν είναι η πρώτη φορά που κάνουμε ένα παρόμοιο φεστιβάλ», μου λέει, ο Zouhri Abdrrahim,  ο πρόεδρος της Watoto Africa,  της ομάδας που βρίσκεται πίσω από την διοργάνωση του. Ο κ. Abdrrahim είναι από το Μαρόκο και βρίσκεται εδώ και 30 χρόνια στην Ελλάδα με την οικογένεια του.   «Το προηγούμενο ήταν ένα Carnival Festival για τις απόκριες που έγινε στις 14 Φεβρουαρίου. Δεν ήταν έξω αλλά στον μέσα χώρο, με τον ίδιο σύλλογο που μας φιλοξένησε με την καλοσύνη του και μας δίνουν τον χώρο. Ο στόχος του φεστιβάλ είναι να αναπτυχθεί μια καλή σχέση ανάμεσα στα Αφρικανικά παιδιά και τους Έλληνες. Να γνωρίσουν οι Έλληνες την κουλτούρα της Αφρικής, τα φαγητά της, τα ενδύματα της και τους χορούς της.   Δεν περίμενα τόσο κόσμο προσωπικά και μακάρι να συμβεί και τις επόμενες φορές κάτι ανάλογο σαν το σημερινό. Θα θέλαμε να γίνεται κάθε δυο μήνες. Η Watoto Africa έχει να κάνει με άτομα από διαφορετικές χώρες. Έχουμε κόσμο από την Νότιο Αφρική, από Σεϊχέλες, Μοζαμβίκη, Μαυρίκιο, Σενεγάλη, Τανζανία, Τυνησία, Μαρόκο, Καμερούν και ελπίζω να μην έχω ξεχάσει καμία επειδή είναι αρκετές χώρες που αντιπροσωπεύει. Θα θέλαμε ο κόσμος να μας γνωρίσει. Είμαστε μια νόμιμη οργάνωση από το 2013. Ακόμη δεν έχουμε χώρο δικό μας και κάνουμε τέτοια events για να μαζέψουμε κάποια χρήματα για να βρούμε μια στέγη αλλά και για να βρισκόμαστε σε επαφή και με τους Έλληνες».   Την ημέρα φυσικά έκλεψε ο χορός και τα κρουστά. Την αρχή έκανε η ομάδα Gadala με τον αιγυπτιακό χορό της κοιλιάς  ενώ αργότερα όλη η αυλή γέμισε χορευτές που προσπαθούσαν να μάθουν ένα παραδοσιακό Νοτιοαφρικάνικο χορό. Η βραδιά συνεχίστηκε παρά την ολιγόλεπτη βροχή χωρίς με τους πάγκους με τα φαγητά αλλά με την ίδια αστείρευτη διάθεση.   

Η Αίγυπτος η πιο «νοσηρή» χώρα για τις γυναίκες

Η Αίγυπτος είναι η χειρότερη χώρα του αραβικού κόσμου για να ζει μια γυναίκα. Σεξουαλική παρενόχληση, υψηλά ποσοστά ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, αύξηση της βίας και του ισλαμιστικού αισθήματος μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης καθιστούν το περιβάλλον "νοσηρό" για μια γυναίκα, όπως προκύπτει από δημοσκόπηση του ιδρύματος Thomson Reuters.

Οι μεροληπτικοί νόμοι εις βάρος των γυναικών και η αύξηση των κρουσμάτων διακίνησης ανθρώπων επίσης συμβάλλουν στο να εξασφαλίσει η Αίγυπτος την τελευταία θέση στη λίστα με τις 22 αραβικές χώρες, διαπιστώνει η έρευνα.

«Παρά τις ελπίδες ότι οι γυναίκες θα ήταν από τις πρώτες ευνοημένες από την Αραβική Άνοιξη, είναι τελικά οι μεγάλες ηττημένες, καθώς οι λαϊκές εξεγέρσεις έχουν προκαλέσει συγκρούσεις, αστάθεια, εκτοπισμό και αύξηση των ισλαμιστικών οργανώσεων σε πολλές περιοχές της χώρες», επισημαίνουν οι μελετητές, ενώ η Αιγύπτια αρθρογράφος, Μόνα Ελταχάουι, είπε κατά την παρουσίαση της δημοσκόπησης πως «απομακρύναμε τον Μουμπάρακ από το προεδρικό μέγαρο, αλλά πρέπει να απομακρύνουμε και τον Μουμπάρακ που κατοικεί στο μυαλό μας και στις κρεββατοκάμαρές μας».

«Όπως δείχνουν τα αρνητικά συμπεράσματα της δημοσκόπησης, εμείς οι γυναίκες χρειαζόμαστε μία διπλή επανάσταση, μία εναντίον των διαφόρων δικτατόρων που έχουν καταστρέψει τις χώρες μας και μία κατά του τοξικού συνδυασμού πολιτισμού και θρησκείας που καταστρέφει τις ζωές μας ως γυναικών», πρόσθεσε η αρθρογράφος.

Οι γυναίκες κατείχαν κεντρικό ρόλο στη εξέγερση στη χώρα, αλλά οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη επιρροή των ισλαμιστών - με αποκορύφωμα την εκλογή του ηγέτη της Μοσουλμανικής Αδλεφότητας Μοχάμεντ Μόρσι στην προεδρία - αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τα δικαιώματα των γυναικών. Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες τον Απρίλιο ανέφερε ότι το 99,3% των γυναικών και κοριτσιών πέφτουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην Αίγυπτο.

Το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρει ότι 91 γυναίκες βιάστηκαν ή δέχτηκαν σεξουαλική επίθεση σε κοινή θέα, στην πλατεία Ταχρίρ, τον Ιούνιο στην διάρκεια της κλιμάκωσης των διαμαρτυριών κατά του Μόρσι. Επίσης καταγράφηκαν υψηλά ποσοστά γάμου δια της βίας και διακίνησης ανθρώπων.

Ο ακρωτηριασμός των γυναικών γεννητικών οργάνων είναι συχνό και ολοένα αυξανόμενο φαινόμενο στην Αίγυπτο, όπου το 91% των γυναικών και κοριτσιών - συνολικά 27,2 εκατομμύρια - υποβάλλονται σε κλειτοριδεκτομή, σύμφωνα με την UNICEF. Μόνο το Τζιμπουτί έχει υψηλότερα ποσοστά (93%).

Μετά την Αίγυπτο, το Ιράκ βρίσκεται στη δεύτερη χειρότερη θέση της κατάταξης, ακολουθούμενο από τη Σαουδική Αραβία, τη Συρία και την Υεμένη.

Στο Ιράκ, οι ελευθερίες των γυναικών έχουν μειωθεί από την εισβολή των αμερικανικών δυνάμεων το 2003 και την ανατροπή του Σαντάμ Χουσέιν. Μία δεκαετία αστάθειας και συγκρούσεων έχει επηρεάσει δυσανάλογα τις γυναίκες, όπως αναφέρει η έρευνα. Η ενδοοικογενειακή βία και η πορνεία έχουν αυξηθεί, ο αναλφαβητισμός αυξήθηκε δραματικά και έως και 10% των γυναικών - 1,6 εκατομμύριο - έμειναν χήρες και ευάλωτες, σύμφωνα με την οργάνωση Refugees International. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες εκτοπισμένες εσωτερικά και κατά μήκος των συνόρων είναι εύκολο να πέσουν θύματα διακίνησης ανθρώπων, απαγωγών και βιασμών, υποστηρίζει η υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ.

Η Σαουδική Αραβία παραμένει η μοναδική χώρα που απαγορεύει στις γυναίκες να οδηγούν. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που προώθησε ο βασιλιάς Αμπντάλα πρόσφεραν περισσότερες εργασιακές ευκαιρίες στις γυναίκες και περισσότερο δημόσιο λόγο.

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έχει καταλυτική επίδραση στις γυναίκες τόσο στο σπίτι όσο και στους καταυλισμούς προσφύγων, όπου καταγράφονται περιστατικά με γάμους παιδιών, διακίνηση και σεξουαλική βία, επισημαίνουν οι ειδικοί. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι οι δυνάμεις του προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ έχουν βάλει στο στόχαστρό τους γυναίκες τις οποίες βιάζουν και βασανίζουν, ενώ οι σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές τους έχουν αποστερήσει τα δικαιώματα στα εδάφη που τελούν υπό τον έλεγχό τους.

Μαζί με τη Συρία, όλες οι χώρες μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, με εξαίρεση τη Σομαλία και το Σουδάν, έχουν υπογράψει ή επικυρώσει την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη όλων των μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW). Επιπλέον, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς συμβολικά επικύρωσε την Σύμβαση εκ μέρους της Παλαιστινιακής Αρχής και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η προστασία που παρέχει στις γυναίκες η Σύμβαση είναι επιφανειακή. Οι χώρες μέλη της μπορούν να εγείρουν αντιρρήσεις απέναντι σε ό,τι θεωρούν ότι είναι αντίθετο προς την σαρία (ισλαμικός νόμος), τον οικογενειακό κώδικα μίας χώρας ή σε οποιαδήποτε εθνική νομοθεσία.

Αντίθετα στην κατάταξη της δημοσκόπησης βρίσκονται οι Κομόρες, όπου οι γυναίκες κατέχουν το 20% των υπουργικών θέσεων και διατηρούν το σπίτι ή την γη μετά το διαζύγιο, και ακολουθούνται από το Ομάν, το Κουβέιτ, την Ιορδανία και το Κατάρ.

Στη δημοσκόπηση συμμετείχαν 336 ειδικοί σε θέματα ισότητας των δύο φύλων τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Διενεργήθηκε σε 21 χώρες του Αραβικού Συνδέσμου και στη Συρία, η οποία υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Αραβικού Συνδέσμου αλλά διαγράφηκε το 2011. Οι ερωτήσεις βασίστηκαν στους όρους της CEDAW, την οποία 19 αραβικές χώρες έχουν υπογράψει ή επικυρώσει.

Η δημοσκόπηση αξιολόγησε τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών, τα δικαιώματα στην αναπαραγωγή, την μεταχείριση των γυναικών μέσα στην οικογένεια, την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία και την αντιμετώπιση ως προς τον ρόλο των γυναικών στην πολιτική και στην οικονομία.

Οι δάσκαλοι της φυλακής και της εξορίας

Αναδημοσίευση από http://aristeripolitiki.blogspot.gr/2012/01/blog-post_16.html

« Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις», λαϊκό γνωμικό.

Οι δάσκαλοι, πολιτικοί κρατούμενοι, της φυλακής και της εξορίας, του 20^ου αιώνα ήταν ένα «άλλο είδος» ανθρώπων.  Δάσκαλοι με μεράκι που, με εξαίρεση κάποια φωτεινά παραδείγματα δασκάλων, όπως ο Δ.  Γληνός, ο Γ. Ρίτσος, ο Κ. Βάρναλης, η Έλλη Αλεξίου κ.α, τους περισσότερους κανένας δεν τους είχε διδάξει παιδαγωγική και κάποιες φορές ούτε γράμματα! 

Δεν δίδασκαν απλώς γράμματα, δίδασκαν δημιουργικό - διαλεκτικό τρόπο σκέψης.  Δε στόχευαν στην παραγωγή προϊόντων - εμπορευμάτων για μια επιχείρηση.  Στόχευαν σε «προϊόντα» κριτικής σκέψης και γνώσης  για ολόκληρη την κοινωνία. 

Ήταν πραγματικοί δάσκαλοι!

Αυτοδίδακτοι στην πλειοψηφία τους, έπιασαν με πολύ μεράκι τα σχολικά και εξωσχολικά βιβλία και αυτοδιδασκόμενοι έφτασαν στο υπέρτατο σημείο αναγνώρισης, να τους αποδεχθούν οι άλλοι κρατούμενοι της φυλακής και των στρατοπέδων συγκέντρωσης ως δασκάλους τους!
Τις πιο πολλές φορές ήταν και δάσκαλοι - διδάσκοντες και διδασκόμενοι.  Κανένας σχεδόν δεν ήταν μόνο δάσκαλος.  Ήταν και μαθητής.  Κάθε μαθητής, όταν κατακτούσε ένα επίπεδο, έναν τομέα, γίνονταν δάσκαλος για τους άλλους.  Όποιος έφτανε ψηλά, έπιανε τα ανώτερα και τα πανεπιστημιακά βιβλία, που με κόπο και μαεστρία έμπαζαν οι κρατούμενοι στη φυλακή, για να συνεχίσει τη μόρφωση σε ανώτερο επίπεδο και να τη μεταδώσει στους άλλους.  Ήταν μια αλυσίδα ανθρώπων και γνώσεων χωρίς τέλος.  Μια αλυσίδα μάθησης για τον άνθρωπο, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. 
Τα «μαθήματα» εκτός των τυπικών γνώσεων ξεχύνονταν σαν χείμαρρος στην ιστορία, στην κοινωνιολογία, στον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, στον επιστημονικό σοσιαλισμό, στη θεωρία των τάξεων, στην πολιτική οικονομία, στη μαρξιστική φιλοσοφία… Ακόμη και η διδαχή των μαθηματικών γινόταν μαζί με τη θεωρία της χρησιμότητάς τους στη λογική, στη σκέψη, στην ανάλυση, στο λόγο. «Ξέφευγαν» οι μαθητές και μαθήτευαν θεωρητικά και πρακτικά στην τέχνη, στην ζωγραφική, στην μουσική, στην ποίηση , στην λογοτεχνία, στην ψυχολογία, ακόμη και στις εμπειροτεχνίες… Ήταν μια διαδικασία αποθέωσης της μαρξιστικής διαλεκτικής της γνώσης.

Τα «πέτρινα Πανεπιστήμια» της Αριστεράς ήταν απείρως ανώτερα από κοινωνικής σκοπιάς από τα καθέδρας αστικά πανεπιστήμια.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας είχαν οργανώσει ένα συλλογικό - συμμετοχικό σύστημα εκπαίδευσης και μόρφωσης με κύκλους που δεν είχαν τέλος.  Το είχαν… «υποκλέψει», είναι αλήθεια, από τους πολιτικούς κρατούμενους των προηγούμενων δεκαετιών, αλλά το σύστημα έπιανε γιατί αποδείχθηκε αποτελεσματικό.  Είχε νικήσει πολύ ισχυρούς αντιπάλους κατά το παρελθόν. Αυτό που τόσο σήμερα προβάλλεται ως «δια βίου μάθηση»,       εμπορευματοποιημένη γνώση για το στενό σκοπό μιας ιδιωτικής επιχείρησης, για μια θέση εργασίας και για την επιβίωση από τον επαπειλούμενο αποκλεισμό από τη ζωή, τότε οι πολιτικοί κρατούμενοι το βίωναν ως δεύτερη φύση του αγώνα τους για το ιδανικό της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της μόρφωσης και της ζωής. Οι δάσκαλοι της εξορίας δίδασκαν ότι η δια βίου μάθηση των κομμουνιστών είναι, μαζί με την οργάνωση και την δράση, ο τρόπος ύπαρξής τους!

Άλλοι καιροί, άλλα ιδανικά…

Όποιος είχε την τύχη να μαθητεύσει σε τέτοιους δασκάλους και να μπει στην αλυσίδα της δια βίου μάθησης για τη ζωή ένοιωθε ευτυχής!  Ήταν ευτυχία να διδάσκεις και να διδάσκεσαι σε ένα χώρο που οι δεσμοφύλακες ετοίμασαν για να σε εξοντώσουν. Ο χώρος αυτός μετατράπηκε στο αντίθετό του! Πραγματικό «κρυφό πνευματικό, επαναστατικό σχολειό»! (**)
Εκεί καταλάβαμε έμπρακτα ότι η ελευθερία, τα ιδανικά, οι ιδέες, δε φυλακίζονται.  Οι δεσμώτες αγωνιστές γίνονταν πιο ελεύθεροι απ’ τους δεσμοφύλακές τους… Εκεί οι άνθρωποι μάθαιναν να περνούν τη λεπτή κόκκινη γραμμή και αντί να τους γράφει η ιστορία, να γράφουν αυτοί την Ιστορία!
Ήταν μια διαδικασία που σε εξύψωνε ηθικά και πνευματικά και, όταν αποχαιρετούσες τη φυλακή, έτρεχες γρήγορα να μεταδώσεις τις γνώσεις που απέκτησες στη νέα γενιά που ήταν έξω και διψούσε για να αναμείξει τις δικές της γνώσεις και εμπειρίες με αυτές των φυλακισμένων πολιτικών κρατουμένων. 
Η μείξη ήταν θανατερή για τη χούντα.  Ήταν μια νίκη που οι δεσμοφύλακες την κατάλαβαν αργά, όταν πλέον ο ήλιος «γύρισε» με πολύ κόπο και αίμα και οι χθεσινοί δεσμώτες-φυλακισμένοι έβγαιναν, μαζί με το λαό, νικητές στη μάχη για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Έτσι γράφονταν η Ιστορία…

Οι δάσκαλοι είχαν κάνει καλά τη δουλειά τους!

Οι γνώσεις εκείνες διαχύθηκαν, σε σημαντικό βαθμό, από αλλεπάλληλες γενιές πολιτικών κρατουμένων στην εργατική τάξη και στον λαό, αντάμωσαν και επιβεβαιώθηκε στους αγώνες και έγιναν κτήμα τους. Η θεωρητική και πρακτική αντοχή που έχει δείξει το κομμουνιστικό κίνημα απέναντι στον ταξικό εχθρό και στις διάφορες παρεκκλίσεις, παρά τις ελλείψεις και τις αδυναμίες, είναι σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα των δεκάδων χιλιάδων κομμουνιστών που πέρασαν από τις φυλακές και τις εξορίες και μαθήτευσαν στα «Πέτρινα Πανεπιστήμια» της Αριστεράς.
Η διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης όσο και αν δεν φαίνεται, είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη από αυτή τη γνώση και δράση.
Σήμερα πολλά από τα απλά συνθήματα που ακούγονται στους δρόμους αποτελούν το αποκρυστάλλωμα της πολύχρονης γνώσης και μείξης του μαρξισμού με τη καθημερινή πρακτική των μαζών. Το σύνθημα π.χ. «Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά» είναι το αποτέλεσμα της ιστορικής και θεωρητικής γνώσης των κομμουνιστών και εμπεριέχει ταυτόχρονα την αναγνώριση της παραγωγικής δύναμης της εργατικής τάξης, την γνώση της πολιτικής οικονομίας και την προοπτική της δικτατορίας (δημοκρατίας) του προλεταριάτου. Παρόμοιες αναλύσεις μπορούν να γίνουν και σε δεκάδες άλλα συνθήματα από εκείνα που αστοί και μικροαστοί τα χλευάζουν δήθεν σαν λαϊκίστικα όπως πχ το «Νόμος είναι το Δίκαιο του εργάτη»  (http://aristeripolitiki.blogspot.com/2011/12/blog-post_27.html ), «Ένας είναι ο εχθρός…» κλπ, ενώ εμπεριέχουν στη βάση τους ολόκληρη την πολιτική και κοινωνική επιστήμη.

Πολλοί είναι εκείνοι που, για να παραπλανήσουν τον λαό, απαιτούν, προστάζουν και επιβάλλουν το ξαναγράψιμο της ιστορίας. Όμως οι δάσκαλοι της εξορίας είχαν πει από καιρό τον λόγο τους: «Η ιστορία γράφεται με αγώνες. Τη γράφουν οι άνθρωποι την ώρα της μάχης. Γράφεται μόνο μια φορά, είναι μοναδική και δεν ξαναγράφεται. Ό,τι φαίνεται σαν επανάληψη είναι απλά μια νέα ιστορία. Πλασματική ή πραγματική, φάρσα ή τραγωδία. Όσοι πάνε να ξαναγράψουν την ιστορία και όχι να την αποτυπώσουν, όπως πραγματικά γράφτηκε από τα γεγονότα, απλά θέλουν να την παραποιήσουν. Εμείς δεν θα το επιτρέψουμε αυτό…»!
Αυτή ήταν η τότε απάντηση στις προσπάθειες παραποίησης των αγώνων του λαού και της εργατικής τάξης. Αυτή ισχύει και σήμερα.

(*) Μια ανάρτηση ως ελάχιστο δείγμα τιμής για εκείνους τους αφανείς εργάτες του πνεύματος που μέσα σε εντελώς αντίξοες συνθήκες διωγμών δεν δίδαξαν μόνο πραγματικές γνώσεις αλλά και πώς να μετατρέψεις τις αλυσίδες σου σε θανάσιμο κίνδυνο για την ταξική εξουσία που τις χάλκεψε.

(**) Στη μεγάλη σκηνή των Σερραίων στον 4^ο όρμο της Γιούρας, την πρώτη βραδιά εξορίας στο νησί, ακούστηκε ξαφνικά, μέσα σε βαθύ σκοτάδι, η βαριά φωνή ενός κρατουμένου να απαγγέλει τον Δωδεκάλογο του Γύφτου του Κ. Παλαμά. Μετά άρχισε τις αναλύσεις. Γέμισε και με άλλους η σκηνή, παρότι απαγορεύονταν οι μετακινήσεις.  Έτσι άρχισε η… «εκπαίδευση» από την 1^η μέρα!  Την επομένη άρχισαν αναλύσεις των «Αθλίων» και ιστορικών γεγονότων όπως η Οκτωβριανή επανάσταση. Πλήθυναν οι διδασκαλίες και σε άλλες σκηνές! Την 5^η μέρα οργανώθηκαν σχεδιασμένα οι πρώτες ομάδες μόρφωσης με ένα πλήθος μαθημάτων επιλογής. Τις πρώτες μέρες γράφαμε στο χώμα, σε πέτρες, σε κεραμιδάκια και στο… μυαλό μας! Η οργάνωση της μόρφωσης πήρε τον δρόμο της! Όταν τα στρατόπεδα διαλύονταν μετά από 3 και πλέον χρόνια, δεν ξέραμε που να βάλουμε τον τεράστιο όγκο πάσης φύσης βιβλίων και κειμένων που στο μεταξύ είχαμε αποκτήσει με διάφορους τρόπους.

Έτσι στήνονταν τα πανεπιστήμιά μας όπου και αν βρισκόμασταν.

(***) Τα κείμενα των φωτογραφιών είναι αποσπάσματα απο μαθήματα της εξορίας