Δεκάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι στην Ταχρίρ για την «πτώση του Μόρσι»

27 Νοε 2012, tvxsteam tvxs.gr

Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου στην πλατεία Ταχρίρ, εναντίον του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι, κατηγορώντας τον πως με ένα διάταγμα που προώθησε, και το οποίο ενισχύει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη και τις αρμοδιότητές του, επιχειρεί να γίνει «νέος φαραώ».

Οι διαδηλωτές ζητούν την πτώση του προέδρου. Νωρίτερα την Τρίτη σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και διαδηλωτών κοντά στην πλατεία Ταχρίρ, την πλατεία σύμβολο της επανάστασης που ανέτρεψε πριν από δύο περίπου χρόνια τον πρώην πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ. Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας πραγματοποιούνται και στην Αλεξάνδρεια.

«Η Μουσουλμανική Αδελφότητα έκλεψε την επανάσταση» γράφει ένα πανό των διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ. Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας πραγματοποιούνται και στην Αλεξάνδρεια.

Οι διαδηλώσεις πραγματοποιούνται μία ημέρα μετά τη συμφωνία του Μόρσι με τους ανώτατους δικαστικούς της χώρας για περιορισμό των αποφάσεών του που δεν θα μπορούν να προσβληθούν στα δικαστήρια μόνο σε θέματα που σχετίζονται με την «εθνική κυριαρχία». «Ο πρόεδρος είπε ότι σέβεται απεριόριστα τη δικαστική εξουσία και τους εκπροσώπους της», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Αιγύπτιου προέδρου, Γιάσερ Αλι.

Η συμφωνία ήρθε στο πλαίσιο των προσπαθειών του Μόρσι για εκτόνωση της κατάστασης, ωστόσο η αντιπολίτευση αμφισβητεί τις προθέσεις του προέδρου της Αιγύπτου, αλλά και την ουσία της συμφωνίας με τους δικαστικούς. Από την πλευρά του ο Μόρσι υποστηρίζει πως το διάταγμα είναι «απαραίτητο για τη προστασία της επανάστασης και τη μετάβαση της χώρας στη Δημοκρατία».

Σχετικό δημοσίευμα με τις αλλαγές στην Αίγυπτο με την αλλαγή καθεστώτος:

Σύγκρουση πολιτικού Ισλάμ με «βαθύ κράτος» - Αδελφοί Μουσουλμάνοι εναντίον στρατού στις προεδρικές εκλογές της Αιγύπτου

Tου Πετρου Παπακωνσταντινου

Στα εξήντα χρόνια, περίπου, που μεσολάβησαν από την επανάσταση των Ελεύθερων Αξιωματικών και την κατάργηση της μοναρχίας μέχρι την εξέγερση που σάρωσε τον Μουμπάρακ, η Αίγυπτος γνώρισε τέσσερις προέδρους, όλους στρατιωτικούς, και δέκα προεδρικές εκλογές. Ο Νάσερ εξελέγη δύο φορές με το 100% των ψήφων και μία φορά με 99,9%, ποσοστό που κατέγραψε άπαξ και ο διάδοχός του Σαντάτ, ο οποίος κατά την πρώτη εκλογή του είχε αρκεσθεί στο γλίσχρο 90%. Σεμνότερος όλων, ο τελευταίος των Φαραώ, Χόσνι Μουμπάρακ, εξελέγη τέσσερις φορές με ποσοστά που κυμαίνονταν μεταξύ 93,8% και 98,5%, ενώ την τελευταία φορά, το 2005, κατρακύλησε στο... 88,6%!

Με αυτά τα δεδομένα, η ψηφοφορία της περασμένης Τετάρτης και Πέμπτης πέρασε στην Ιστορία ως η πρώτη ελεύθερη προεδρική εκλογή της Δεύτερης Αιγυπτιακής Δημοκρατίας. Καρπός της λαϊκής εξέγερσης που ανέτρεψε τον Μουμπάρακ πριν από 15 μήνες, οι προεδρικές εκλογές διαμορφώνουν σκηνικό οξύτατης διπολικής σύγκρουσης, με αβέβαιη διάρκεια, ένταση και κατάληξη.

Σύμφωνα με ανεπίσημα αποτελέσματα στο 90% των εκλογικών τμημάτων -τα επίσημα αναμένονται στο προσεχές διήμερο- ουδείς εκ των 12 υποψηφίων συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία. Κατά συνέπεια, οι εκλογές θα κριθούν στον δεύτερο, αποφασιστικό γύρο της 16ης και 17ης Ιουνίου, όπου θα αναμετρηθούν -πλην συγκλονιστικού απροόπτου- οι δύο περισσότερο πολωτικοί υποψήφιοι: Ο εκπρόσωπος των Αδελφών Μουσουλμάνων, Μοχάμεντ Μόρσι, ο οποίος φέρεται να συγκεντρώνει γύρω στο 25% και ο τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, Αχμέντ Σαφίκ, ο οποίος έρχεται δεύτερος με το 23% των ψήφων. Ανώτατος αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, ο Σαφίκ είχε την ανομολόγητη υποστήριξη του στρατού. Εμφανίστηκε ως υπερασπιστής του λαϊκού κράτους απέναντι στους ισλαμιστές που απειλούν να γυρίσουν τη χώρα πίσω, στους «σκοτεινούς χρόνους», και ως εγγύηση για την επάνοδο στην τάξη και την ασφάλεια, που έχουν διαταραχθεί καίρια στη μετεπαναστατική Αίγυπτο.

Αν όμως οι εξελίξεις μέχρι τον δεύτερο γύρο είναι ομαλές -ένα μεγάλο «αν», με δεδομένη την απροθυμία του στρατού να αποδεχθεί τον περιορισμό του ρόλου και των προνομίων του- ο Σαφίκ θα δυσκολευτεί πολύ να επικρατήσει στον δεύτερο γύρο. Ο Μόρσι ελπίζει βάσιμα να κερδίσει τους περισσότερους οπαδούς του τέταρτου υποψηφίου, Αμπντέλ Αμπολφοτούχ, ο οποίος εμφανιζόταν να συγκεντρώνει το 20%. Ηγετικό στέλεχος των Αδελφών Μουσουλμάνων μέχρι πρόσφατα, ο Αμπολφοτούχ κατέβηκε ως ανεξάρτητος, προβάλλοντας μια πιο ανεκτική, δημοκρατική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ, κερδίζοντας την υποστήριξη μεγάλου τμήματος των φιλελεύθερων και της νεολαίας.

Ακόμη χειρότερα για τον Σαφίκ, την τρίτη θέση, με πολύ μικρή διαφορά, εμφανιζόταν να καταλαμβάνει ο αριστερός Νασεριστής Χαμντίν Σαμπάχι. Με πλούσιες αντιδικτατορικές περγαμηνές και μακρά θητεία στην υπεράσπιση ακτιβιστών και συνδικαλιστών, ο Σαμπάχι ήταν ο υποψήφιος που περισσότερο από κάθε άλλον εξέφρασε το «πνεύμα της πλατείας Ταχρίρ» και τη διάθεση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού να συνεχιστεί η αιγυπτιακή επανάσταση μέχρι να αλλάξει όχι μόνο η κορυφή της πυραμίδας, αλλά ολόκληρο το σύστημα μιας ολιγαρχικής εξουσίας.

Ολα δείχνουν ότι οι προεδρικές εκλογές θα εγκαινιάσουν μακρά περίοδο συγκρούσεων ανάμεσα στο «βαθύ κράτος» και το πολιτικό Ισλάμ, που αναδεικνύεται ηγεμονική δύναμη της Αραβικής Ανοιξης, από την Τυνησία μέχρι τη Συρία. Μια εξέλιξη που μοιάζει να βάζει την Αίγυπτο στον δρόμο της Τουρκίας, αλλά με κρίσιμες διαφορές. Εν πρώτοις, το διασπασμένο ισλαμικό στρατόπεδο δεν έχει ακόμη αναδείξει κάποια ηγετική προσωπικότητα της κλάσης του Ταγίπ Ερντογάν. Το κυριότερο, οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της αβέβαιης αιγυπτιακής μεταπολίτευσης είναι πολύ δυσμενέστερες.

Στην Τουρκία, τα κοσμικά κόμματα του κατεστημένου αποδιαρθρώθηκαν από μια οξύτατη οικονομική κρίση και τη δρακόντεια λιτότητα που επέβαλε στη συνέχεια το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οταν ήρθε στην κυβέρνηση το μετριοπαθές ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν, επωφελήθηκε από την ευνοϊκή οικονομική συγκυρία και κατάφερε να ροκανίσει σταδιακά την ισχύ του στρατού και της Κεμαλικής γραφειοκρατίας.

Αντίθετα, αν οι Αιγύπτιοι ισλαμιστές, οι οποίοι ήδη ελέγχουν το Κοινοβούλιο, κατακτήσουν και την εκτελεστική εξουσία (προεδρία και κυβέρνηση), θα κληρονομήσουν μια δεινή οικονομική πραγματικότητα, διεθνώς και εσωτερικά. Στους 15 μήνες που μεσολάβησαν από την εξέγερση, τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας μειώθηκαν κατά τα δύο τρίτα, ο τουρισμός κατά το ένα τρίτο, ο πληθωρισμός ανέβηκε στο 12%, η επίσημη ανεργία στο 13%, το έλλειμμα στο 10% του ΑΕΠ και τα επιτόκια δανεισμού στο αβάσταχτο 17%. Η επόμενη κυβέρνηση θα πιεστεί είτε να προσφύγει στο ΔΝΤ, επιβάλλοντας σκληρά μέτρα λιτότητας, είτε να τερματίσει τις επιδοτήσεις στην ενέργεια, κάτι που θα απογειώσει τις τιμές των τροφίμων, του ηλεκτρισμού και των μεταφορών. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα…

Σε ό, τι αφορά την εξωτερική πολιτική, διάχυτη είναι η προσδοκία των ψηφοφόρων να επιστρέψει η χώρα τους στον «φυσικό» της ρόλο, του ηγέτη του αραβικού κόσμου, τον οποίο απώλεσε όταν ο πρόεδρος Σαντάτ υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ και ευθυγραμμίστηκε με την Ουάσιγκτον. Η ευρεία πλειοψηφία ισλαμιστών, Νασεριστών και αριστερών που πιέζει προς μια τέτοια κατεύθυνση δεν μπορεί παρά να επηρεάσει καταλυτικά το μέλλον της Αιγύπτου και όλου του αραβικού κόσμου.

Τα μεγάλα διλήμματα των Αδελφών Μουσουλμάνων

Στις πρώτες, ελεύθερες βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2011 – Ιανουαρίου 2012, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι θριάμβευσαν αποσπώντας το 47% των ψήφων και 235 έδρες, ακολουθούμενοι από τους σαλαφιστές, που έλαβαν 28% και 123 έδρες. Η ηγεμονία του ισλαμικού στοιχείου διαγραφόταν συντριπτική, με μόνο ανοιχτό ερώτημα αν η Αίγυπτος ακολουθούσε το τουρκικό σενάριο, με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στον ρόλο του κόμματος του Ερντογάν (ΑΚΡ) ή αν εξελισσόταν κατά το πρότυπο του Ιράν, όπου μια λαϊκή, δημοκρατική εξέγερση χειραγωγήθηκε τελικά από μια νέα, θεοκρατική εξουσία.

Πολύ γρήγορα, η νίκη των Αδελφών Μουσουλμάνων αποδείχθηκε εύθραυστη. Η ιστορική οργάνωση που ίδρυσε το 1928 ο Χασάν αλ Μπάνα είδε τη δημοτικότητά της να συρρικνώνεται και τον υποψήφιό της, Μοχάμεντ Μόρσι, να συγκεντρώνει μόλις το μισό των προηγούμενων ποσοστών της. Το γεγονός ότι ο στρατός εμπόδισε τον Χαϊράτ αλ Σάτερ, αρχικό υποψήφιο της Αδελφότητας, να κατέβει στις εκλογές έπαιξε κάποιο ρόλο, καθώς ο «αναπληρωματικός» Μόρσι δεν έχει το χάρισμα που απαιτεί μια αναμέτρηση με έντονα προσωποκεντρικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, βαθύτεροι παράγοντες ήταν εκείνοι που βάρυναν περισσότερο.

Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι

Στη μακρά ιστορική διαδρομή του, το συντηρητικό ρεύμα των Αδελφών Μουσουλμάνων, πάντα δύσπιστο απέναντι στα επαναστατικά κινήματα μαζών, ενεπλάκη κατ’ επανάληψη σε πραγματιστικούς συμβιβασμούς με την εκάστοτε εξουσία. Αρχικά συμμάχησαν με τον βασιλιά Φαρούκ, εξασφαλίζοντας υποτυπώδη πολιτική νομιμότητα και κυρίως ένα ευρύ δίκτυο κοινωνικών οργανώσεων αλληλοβοήθειας, που τους βοήθησε να ριζώσουν στα λαϊκά στρώματα. Το 1952, στήριξαν τους Ελεύθερους Αξιωματικούς, για να συνωμοτήσουν στη συνέχεια εναντίον του Νάσερ, γεγονός που προκάλεσε κύμα άγριας καταστολής εναντίον τους και οδήγησε τον χαρισματικό ηγέτη τους Σαγέντ Κοτμπ στην αγχόνη. Ξαναβγήκαν στην επιφάνεια επί Ανουάρ Σαντάτ, όταν ο διάδοχος του Νάσερ χρησιμοποίησε την Αδελφότητα ως αντίβαρο απέναντι στους αριστερούς Νασερικούς και τους κομμουνιστές, που τον κατηγορούσαν για τη συμφιλίωση με το Ισραήλ και τη στροφή προς τις ΗΠΑ.Το παιχνίδι του Σαντάτ συνέχισε ο Μουμπάρακ, ο οποίος επέτρεψε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους να καταλάβουν μέχρι και το 25% στο Κοινοβούλιο, προκειμένου να αμυνθεί απέναντι στις πιέσεις της Ουάσιγκτον για εκδημοκρατισμό, επισείοντας τον κίνδυνο να γίνει η Αίγυπτος ένα νέο Ιράν. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι κατάφεραν να εδραιωθούν ως η μόνη ισχυρή και εν μέρει ανεκτή αντιπολίτευση, καθώς τα απολυταρχικά αραβικά καθεστώτα, οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί κατέστρεφαν επί μισόν αιώνα τα κοσμικά, απελευθερωτικά ρεύματα του αραβικού κόσμου (Νασερικούς, μπααθιστές, κομμουνιστές).

Η εξέγερση του 2011 αιφνιδίασε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, η ηγεσία των οποίων όχι μόνο δεν είχε ανάμειξη στην προετοιμασία της (εκείνοι που πρωτοστάτησαν ήταν νέοι ακτιβιστές, εργοστασιακοί συνδικαλιστές και αριστεροί) αλλά και την είδε με δυσπιστία. Αντιθέτως, η νεολαία της Αδελφότητας βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στην πλατεία Ταχρίρ. Μετά την απομάκρυνση του Μουμπάρακ, τον Φεβρουάριο του 2011, η ηγεσία της Αδελφότητας συμμάχησε με το στρατιωτικό διευθυντήριο, εξασφαλίζοντας γρήγορες βουλευτικές εκλογές, προτού προλάβουν να οργανωθούν οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί ανταγωνιστές της, με αντάλλαγμα τον πυροσβεστικό ρόλο της στις συνεχιζόμενες λαϊκές κινητοποιήσεις. Για να καθησυχάσει τους στρατιωτικούς (και την Ουάσιγκτον), δεσμεύτηκε να μην κατεβάσει υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές, περιορίζοντας τις φιλοδοξίες της στον έλεγχο της Βουλής και της κυβέρνησης.

Ο μήνας του μέλιτος έδωσε τη θέση του στη ρήξη όταν η στρατιωτική ηγεσία, με το σχέδιο συντάγματος που παρουσίασε, κατέστησε σαφές ότι εννοεί να διατηρήσει επικυριαρχικό ρόλο στη μετα-Μουμπάρακ Αίγυπτο και αρνήθηκε να αποδεχθεί πολιτική κυβέρνηση, διορισμένη από τη δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή. Πλειοψηφική δύναμη στο Κοινοβούλιο, αλλά αποκλεισμένη από την κυβέρνηση, η Αδελφότητα βρέθηκε να εισπράττει τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την ανεργία, την ακρίβεια και την κατάρρευση της δημόσιας τάξης, χωρίς να έχει καμία δυνατότητα να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων. Προκειμένου να ανακόψει αυτή την πορεία φθοράς και απαξίωσης, αναίρεσε την προηγούμενη δέσμευσή της και αποφάσισε να κατεβάσει τον δικό της υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές.

Ωστόσο, η διαρκής σχοινοβασία ανάμεσα στην ηγεσία του στρατού και στο στρατόπεδο της επανάστασης δεν μπορούσε να μην έχει το τίμημά της. Από την εξέγερση του Φεβρουαρίου του 2011 έως σήμερα, η Αδελφότητα γνώρισε σειρά διασπάσεων. Πρώτα ήρθε το κεντρώο κόμμα Αλ Ουασάτ (Το Κέντρο), στο πρότυπο του τουρκικού ΑΚΡ. Ακολούθησε το Κόμμα της Αναγέννησης, υπό τον Μοχάμεντ Χαμπίμπ, ηγετικό στέλεχος της Αδελφότητας. Η τρίτη και πιο επικίνδυνη διάσπαση ήρθε από τον Αμπντέλ Αμπουλφοτούχ, μέλος του πολιτικού γραφείου της Αδελφότητας και ιστορική φυσιογνωμία της αιγυπτιακής αντιπολίτευσης, ο οποίος κατέβηκε από την πρώτη στιγμή στην πλατεία Ταχρίρ, όπου έστησε, ως γιατρός, το αυτοσχέδιο νοσοκομείο των εξεγερμένων. Εν ολίγοις, το ιστορικό ρεύμα των Αδελφών Μουσουλμάνων, που φάνηκε να κερδίζει την ηγεμονία όσο καιρό βρισκόταν στην αντιπολίτευση, απειλείται με πολυδιάσπαση στην πρώτη επαφή με την εξουσία και τα σκληρά της διλήμματα.

«Πακιστανική λύση»

Μέσα σε δύο εβδομάδες από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, δηλαδή στις αρχές Ιουλίου, το στρατιωτικό διευθυντήριο αναμένεται να παραδώσει την εξουσία στον πρόεδρο και στη Βουλή. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο, ωστόσο, ότι η στρατιωτική ηγεσία θα επιδιώξει να διατηρήσει τον τελευταίο λόγο σε ζητήματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής, μέσω κάποιου είδους Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας. Επίσης, θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει ασυλία για τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, αναφορικά με εγκλήματα και σκάνδαλα της εποχής Μουμπάρακ, και να διατηρήσει τον έλεγχο ενός τεράστιου συμπλέγματος βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων, μέσω του οποίου διασφαλίζει προνόμια και πελατειακές σχέσεις.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές, στελέχη της στρατιωτικής ηγεσίας εξετάζουν, ως λύση ανάγκης, μια υπόγεια συμμαχία με τους σαλαφιστές, οι οποίοι εξασφαλίζουν γενναία οικονομική υποστήριξη από τη Σαουδική Αραβία. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με τη στρατηγική που ακολούθησε επί δεκαετίες ο στρατός του Πακιστάν, συμμαχώντας υπόγεια με τις πιο σκληροπυρηνικές ισλαμικές οργανώσεις. Για το αιγυπτιακό στρατιωτικό κατεστημένο, οι σαλαφιστές θα αντιπροσώπευαν τη δυνατότητα εκτροπής της λαϊκής δυσαρέσκειας προς ανώδυνες κατευθύνσεις, αλλά και ένα χρήσιμο εργαλείο εξωτερικής πολιτικής σε έναν αραβικό κόσμο όπου τα ισλαμικά ρεύματα κερδίζουν έδαφος.

Ιnfο

- Alaa al-DiArafat, «Les Freres musulmans egyptiens pris au piege du pluralisme», Le Monde Diplomatique, Mai 2012.

- Mike Davis, «Spring confronts winter», New Left Review, Nov/Dec 2011.

- Alecander Smoltczyk & Volkhard Windfuhr, «Disqualified Islamists», Der Spiegel OnLine, 24/4/2012.

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ψηφοφορία στον ΟΗΕ για αναβάθμιση της θέσης των Παλαιστίνιων

28 Νοε 2012, tvxsteam tvxs.gr

Υπέρ της αναβάθμισης της Παλαιστίνης σε κράτος παρατηρητή – μη μέλος του ΟΗΕ θα ψηφίσει η Ελλάδα στη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών την Πέμπτη, όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών. Η ψηφοφορία αποτελεί μια ακόμα προσπάθεια των Παλαιστινίων να αναβαθμίσουν τη θέση τους στα Ηνωμένα Έθνη, ενισχύοντας παράλληλα τη θέση τους στις συνομιλίες με τους Ισραηλινούς για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους.

Μέχρι τώρα, όπως αναφέρει το Al Jazeera, οι Παλαιστίνιοι αναγνωρίζονται ως παρατηρητής στον ΟΗΕ, «οντότητα» χωρίς δικαίωμα ψήφου. Αν το αίτημα των Παλαιστινίων υπερψηφιστεί τότε θα πρόκειται για μία έμεση αναγνώριση των αιτημάτων των Παλαιστινίων για «κρατική υπόσταση στη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Λωρίδα της Γάζας». Παράλληλα θα τους επιτραπεί να συμμετάσχουν σε μια σειρά υπηρεσιών του ΟΗΕ, καθώς και στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Ο Hanan Ashrawi από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) σημειώνει πως πρόκειται για μία «ύστατη προσπάθεια» σημειώνοντας πως επιθυμία των Παλαιστίνιων είναι «η διασφάλιση πως η διεθνής κοινότητα συνεχίζει να επιθυμεί της δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους το οποίο θα αντιμετωπίζεται ως ισότιμο στις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ».

Για την έγκριση του παλαιστινιακού αιτήματος απαιτείται απλή πλειοψηφία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ που αριθμεί 193 μέλη. Μέσω της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ουσιαστικά παρακάμπτεται το Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν δικαίωμα βέτο.

Οι δύο σύμμαχοι, ΗΠΑ και Ισραήλ, κατηγορούν τους Παλαιστίνιους πως προσπαθούν να επιτύχουν την αναγνώριση ως κράτος μέσω των Ηνωμένων Εθνών και όχι μέσω διαπραγματεύσεων, όπως όριζε η Συνθήκη του Όσλο του 1993. Ωστόσο μια προσπάθεια το 2011 των Παλαιστίνιων σε αυτό το πλαίσιο αποδείχθηκε βραχύβια, καθώς οι ΗΠΑ και το Ισραήλ αντιτάχθηκαν, σημειώνοντας πως η δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους θα πρέπει να έχει την έγκριση του Ισραήλ, όπως σημειώνεται από το Al Jazeera.

Υπέρ της αναβάθμισης του καθεστώτος των Παλαιστινίων τάσσονται εκτός από την Ελλάδα οι Γαλλία, Ελβετία, Δανία, Νορβηγία και Ισπανία. Η Βρετανία έχει δηλώσει πως δεν θα καταψηφίσει την πρόταση, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι χρειάζεται εγγυήσεις για να τη στηρίξει και άρα το πιθανότερο είναι να απέχει από την ψηφοφορία. Αντίθετα η Γερμανία έχει ανακοινώσει ότι θα καταψηφίσει την πρόταση. Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να υπερψηφίσουν την αναβάθμιση των Παλαιστινίων.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ υποστηρίζουν πως ο μόνος τρόπος για την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους είναι μέσω μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με το Ισραήλ, η οποία θα προκύψει από απευθείας συνομιλίες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Ωστόσο οι ειρηνευτικές συνομιλίες έχουν παγώσει λόγων των ισραηλινών εποικισμών στην Δυτική Όχθη.

Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του αναφέρει πως «η απόφαση για υπερψήφιση της πρότασης είναι συνεπής προς την πάγια θέση αρχής της Ελλάδας για την επίλυση του Μεσανατολικού προβλήματος στην βάση των δύο κρατών, ήτοι ενός ανεξάρτητου και βιώσιμου Παλαιστινιακού κράτους, που θα συμβιώνει με ειρήνη και ασφάλεια με το κράτος του Ισραήλ».

«Με τις ιστορικές εξελίξεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα πιστεύει ότι ήλθε πλέον η ώρα Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι να ζήσουν, όπως έχουν αναφαίρετο δικαίωμα, με ασφάλεια στα κράτη τους», αναφέρεται στην ανακοίνωση και εκτιμάται ότι «η λύση των δύο κρατών, που περιγράφεται σε διαδοχικές Αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και επιβεβαιώνεται στο σχέδιο Απόφασης που είναι ενώπιόν μας, είναι η μόνη που διασφαλίζει μακροχρόνια τα συμφέροντα των δύο λαών και την ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή».

Τέλος, για μία ακόμη φορά, επισημαίνεται ότι η επίλυση του προβλήματος «δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο μερών, τα οποία φέρουν την ευθύνη να επιλύσουν, με ρεαλισμό και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όλα τα θέματα του τελικού καθεστώτος». Στο πλαίσιο αυτό, από πλευράς υπουργείου αξιολογείται ως άκρως θετική η πρόβλεψη του σχεδίου απόφασης για άμεση και χωρίς προϋποθέσεις επιστροφή των δύο μερών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Κλείνοντας, το υπουργείο Εξωτερικών εκφράζει την ελπίδα ότι «τα δύο μέρη θα επωφεληθούν από την νέα αυτή ευκαιρία για ειρήνευση και θα αποφύγουν οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να δυναμιτίσει το κλίμα και να υπονομεύσει τις απευθείας διαπραγματεύσεις».

Η βαλκανοποίηση της Ευρώπης, του Τιμ Τζούντα

 28 Νοε 2012, tvxsteam tvxs.gr
...

Ένα νέο μεγάλο ερώτημα τίθεται στην Ευρώπη με αφορμή τις εκλογές της περασμένης Κυριακής στην Καταλονία, όπου η πλειοψηφία δήλωσε υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την ανεξαρτητοποίηση της περιοχήςς από την υπόλοιπη Ισπανία. Πρέπει να μιλάμε για εξευρωπαϊσμό των Βαλκανίων ή μήπως για βαλκανιοποίηση Ευρώπης;

Μήπως όροι όπως ‘’το πρώην Βέλγιο’’ και ‘’πρώην Ηνωμένο Βασίλειο’’, είναι ήδη στα σκαριά, ιδιαίτερα στο μυαλό αυτών που έχουν παρακολουθήσει τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας μετά την κατάρρευση του πολυεθνικού κράτους του Τίτο;

Αν το σκεφτεί κανείς, οι διασπαστικές τάσεις στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τώρα περισσότερο εμφανείς από ποτέ.

Αφενός, υπάρχει ο διαχωρισμός μεταξύ βορρά και νότου στο σύνολο της Ε.Ε και αφετέρου, ο ίδιος διαχωρισμός παρατηρείται μεταξύ των χωρών της. Ο ‘’κερδοφόρος’’ βορράς στρέφεται κατά του ‘’ξεπεσμένου’’ νότου, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις περιπτώσεις Γερμανίας- Ελλάδας, Καταλανίας – υπόλοιπης Ισπανίας και Φλαμανδίας – Βαλλονίας.

Ο πρώην ανταποκριτής της ολλανδικής εφημερίδας De Volkskrant στην Ανατολική Ευρώπη, Όλαφ Τέμπελμαν, έκανε πρόσφατα αυτόν τον παραλληλισμό ανάμεσα στα Βαλκάνια της δεκαετίας του 1990 και στην κρίση μεταξύ νότιας και βόρειας Ευρώπης.

Επεσήμανε πως ενώ στην αρχή η Κροατία και η Σλοβενία ενίσχυαν οικονομικά τα φτωχότερα μέρη της Γιουγκοσλαβίας όπως το Κόσοβο και τη Βοσνία προκειμένου να μπουν σε μία τροχιά ανάπτυξης, με το τέλος των χρηματοδοτήσεων η Γιουγκοσλαβία αβοήθητη ‘’κυλούσε’’ από την μία κρίση στην άλλη.

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ο Τέμπελμαν εντόπισε ομοιότητες ακόμα και ανάμεσα στους εθνικιστές και ακροδεξιούς ηγέτες των χωρών της Ευρώπης που έχουν πληγεί από τη κρίση, με αυτούς που ανέλαβαν την εξουσία στην διαλυμένη Γιουγκοσλαβία στα τέλη του 1980, όπως ο Μιλόσεβιτς στη Σερβία και ο Φράνζο Τούτζμαν στη Κροατία.

Ένα χρόνο πριν, ο Σέρβος δημοσιογράφος Μόμτσιλο Πάντελιτς, ανέφερε σε άρθρο του στην καθημερινή εφημερίδα Politika πως οι συζητήσεις για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων μοιάζουν με αυτές που γίνονταν στα τέλη του 1980 για την ‘’μετατροπή’’ της Γιουγκοσλαβίας σε μία «ασύμμετρη συνομοσπονδία», τονίζοντας ότι το κοινό συμφέρον πρέπει να υπερισχύσει των εθνικών διαφορών μεταξύ των κρατών.

Παραλληλισμοί έγιναν βέβαια από τον Πάντελιτς και στο επίπεδο της μη- εκλεγμένης, κομμουνιστικής ηγεσίας της Γιουγκοσλαβίας με αυτό της κυκλικής διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27.

Εδώ, πρέπει να αναφερθεί ότι όπως και στην περίπτωση της Ευρώπης, η προεδρία της συνομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας μεταφέρεται κυκλικά μεταξύ των έξι δημοκρατιών της και των δύο αυτόνομων επαρχιών της.

Το πρόβλημα είναι λοιπόν κοινό και στις δύο περιπτώσεις, το γεγονός δηλαδή πως οι χώρες με τον μικρότερο πληθυσμό φοβούνται την τάση ηγεμονίας των πολυπληθέστερων χωρών μέσω της διεκδίκησης περισσότερων ψήφων στις όποιες διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Μετά την λήξη των βαλκανικών πολέμων το 1999 ο εξευρωπαϊσμός της πρώην Γιουγκοσλαβίας θεωρείται σχεδόν δεδομένος, κάτω από ένα πρίσμα ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας με κοινό στόχο τον προσεταιρισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, η βαλκανιοποίηση της Ευρώπης θα οδηγούσε σε μια ομάδα μικρών χωρών και μια Ευρώπη αδύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό της.

Είναι εύκολο να συμπεράνει λοιπόν κανείς πως τα ‘’αντίπαλα’’ κράτη στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να βρουν ένα κοινό πεδίο ομόνοιας και συνεργασίας ώστε να διασφαλιστεί η θωράκιση της Ευρώπης στις αυριανές προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Τιμ Τζούντα είναι συγγραφέας και αρθρογράφος του Economist

ΙΣΠΑΝΙΑ: Στις μεγάλες ουρές των συσσιτίων!

28 Νοε 2012 tvxsteam tvxs.gr

Το ήδη υψηλό ρεκόρ ανεργίας στην Ισπανία συνεχίζει να αυξάνεται, ενώ όλο και περισσότεροι διώχθηκαν από τα σπίτια τους επειδή δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν το ενοίκιο, ή την υποθήκη τους. Η οικονομική κρίση είναι ιδιαίτερα εμφανής στα συσσίτια της χώρας.

Το μαγειρείο της φιλανθρωπικής οργάνωσης Emaus, στη πόλη Torremolinos, στις παρυφές της Μάλαγα, σήμερα το πρωί, όπως και κάθε άλλη μέρα εχει τη ίδια δουλειά. Εδώ, βρίσκεται ο Pepi, η Adriana και ο Diego και προετοιμαζουν φαγητό για πάνω από 100 άτομα, που κάθε μέρα έρχονται εδώ, επειδή δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν τρόφιμα απο μόνοι τους.

- Η μαμά μου είναι άνεργη και έχει τρία παιδιά, λέει η 18χρονη Dariana, που επισκέπτεται το μαγειρείο για να πάρει ρύζι, σαλάτα, ψωμί και φρούτα για τη μητέρα της και τα αδέλφια της.

Στις 12:30 κάθε μέρα οι άνθρωποι αρχίζουν να κάνουν ουρά έξω από το χώρο περιμένοντας να πάρουν ένα γεύμα για να γυρίσουν στο σπίτι τους. Μια ώρα αργότερα συγκεντρώνονται περίπου 30 άνθρωποι στην τραπεζαρία της κουζίνας για να φάνε μαζί.

- Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα ήμουν αναγκασμένη να έρθω εδώ για να ζητήσω φαγητό, λέει η Jessica που επισκέπτεται το μαγειρείο με την μόλις δύο χρονών κόρη της. Τόσο η Jessica όσο και ο σύζυγός της έχουν χάσει τις δουλειές τους και δεν έχουν κανένα εισόδημα.

Η ανεργία είναι πάνω από 25% στην Ισπανία και πάνω από το 1/5 του πληθυσμού της χώρας ,που είναι 47 εκατομμύρια, ζουν σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το στατιστικό ινστιτούτο της χώρας, ΙΝΕ.

- Έρχονται όλο και περισσότεροι άνθρωποι να ζητήσουν τρόφιμα. Έχουμε πλέον ξεπεράσει τις δυνατότητές μας, λέει ο Pepi, ενώ ανακατεύει μια απο τις κατσαρόλες με φαγητό!

- Οι περισσότεροι άνθρωποι που έρχονται εδώ εξακολουθούν να έχουν κάποιο μέρος να ζήσουν, αλλά δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά να αγοράζουν τρόφιμα.

Ο πρόεδρος της φιλανθρωπικής οργάνωσης Emaus, Antonio Abril λέει ότι τα συσσίτια τους έχουν σήμερα ένα διαφορετικό είδος επισκεπτών σε σχέση με το πώς ήταν πριν να χτυπήσει η παγκόσμια οικονομική κρίση που άρχισε στα 2008.

Προηγουμένως, ήταν σχεδόν αποκλειστικά οι ηλικιωμένοι που ερχόντουσαν. Όμως, σήμερα επισκέπτονται τα συσσίτια του Emaus, που βρίσκονται σε πολλές περιοχές της χώρας, ακόμα και νέοι που αναγκάζονται να ζουν στους δρόμους, ή σε καταλήψεις.

Αυτοί που έρχονται στα συσσίτια στο Torremolinos έχουν παραπεμφθεί εκεί από τις κοινωνικές υπηρεσίες, και πρέπει να είναι γραμμένοι στην υπηρεσία της περιοχής, λέει ο Luis Romero, ο οποίος ήταν ένας από τους ιδρυτές της τοπικής ένωσης.

Κάθε μέρα στέλνει από δύο εθελοντές, προσωπικό της κουζίνας εξω με ένα φορτηγό για να πάρουν τις δωρεές από εταιρείες τροφίμων και φιλανθρωπικές οργανώσεις που βοηθούν να κρατηθεί το συσσίτιο ζωντανό. Στις 1.30 σερβίρεται φαγητό για τα 30 άτομα που κάθε μέρα κάθονται στο τραπέζι της κουζίνας στην πόλη Torremolinos.

-Δόξα τω Θεώ που μπορούμε να έρθουμε εδώ και καταφέρνουμε να επιβιώσουμε, λέει ο Μarcο, ενώ τρώει ένα πιάτο με ρύζι.

Το μεγαλύτερο άτομο σε ηλικία είναι η 94χρονη Encarnacion.

-Το τελευταίο καιρό, όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι έρχονται εδώ για να πάρουν φαγητό, επειδή δεν υπάρχουν δουλειές, λέει η ηλικιωμένη γυναίκα.

Σαμπιχά Σουλεϊμάν: Είμαστε «μειονότητα μέσα στη μειονότητα»

28 Νοε 2012 tvxsteam tvxs.gr

  

Στο 5ο συνέδριο του ΟΗΕ για τις μειονότητες στη Γενεύη (27 & 28 Νοεμβρίου 2012) ακούστηκε η συγκλονιστική μαρτυρία μίας Μουσουλμάνας Ρομά από τη Θράκη. Πρόκειται για τη Σαμπιχά Σουλεϊμάν, πρόεδρο του συλλόγου Γυναικών Δροσερού Ξάνθης «η Ελπίδα».

Ακολουθεί η ολόκληρη η ομιλία της:

"Ονομάζομαι Σαμπιχά Σουλεϊμάν, είμαι Μουσουλμάνα Ρομά από την Ξάνθη στην Ελλάδα και πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Δροσερού «Η Ελπίδα».

Ζητώ συγνώμη που δεν μπορώ να μιλήσω απ’ ευθείας σε κάποια από τις γλώσσες που χρησιμοποιούνται στο συνέδριο αλλά δεν τις έμαθα ποτέ.

Η μητρική μου γλώσσα είναι ρομάνι, η γλώσσα των Τσιγγάνων. Πάρα ταύτα επειδή είμαι μουσουλμάνα της Θράκης υποχρεώθηκα να πάω σε σχολείο όπου διδάχθηκα μια τρίτη γλώσσα, τα τούρκικα. Αυτό κάνουν κάθε χρόνο εκατοντάδες έλληνες πολίτες μουσουλμάνοι Ρομά με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε σήμερα μειονότητα εντός της μειονότητας.

Το ίδιο συναίσθημα της μειονότητας μέσα στη μειονότητα το αισθανόμαστε σε κάθε βήμα μας μέσα στην κοινωνία. Οι μουσουλμάνοι τουρκικής καταγωγής προσπαθούν να μας επιβάλλουν εκτός από τη γλώσσα τους και την ταυτότητά τους.

Ξοδεύουν πολλά λεφτά για να χτίσουν τζαμιά μέσα στους οικισμούς μας. Μας λένε ότι οι Τσιγγάνοι πεθαίνουν νέοι επειδή δεν είναι καλοί Τούρκοι και πιστοί μουσουλμάνοι. Εμείς, όμως ξέρουμε ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερα σχολεία και νοσοκομεία όχι τζαμιά που άλλωστε η Θράκη έχει πολλά.

Εδώ και χρόνια επιμένουν να φτιάξουν σωματεία και να τα ονομάσουν «τουρκικά». Στη συνέχεια προσπαθούν να μας γράψουν σε αυτά τα σωματεία για να μας υποχρεώσουν κι εμάς να πούμε ότι είμαστε Τούρκοι.

Πριν μερικά χρόνια το ελληνικό κράτος όρισε να πηγαίνουμε υποχρεωτικά σε νηπιαγωγεία. Οι τουρκικής καταγωγής Μουσουλμάνοι έφτιαξαν δικά τους νηπιαγωγεία όπου διδάσκονται μόνον τουρκικά. Μας πιέζουν να γραφτούμε σε αυτά τα νηπιαγωγεία.

Θέλουμε να έχουμε καλή εκπαίδευση στη γλώσσα του κράτους που ζούμε. Το κράτος δεν κάνει αρκετά. Θέλουμε περισσότερα δημόσια σχολεία. Θέλουμε να μας προστατεύει επειδή είμαστε μουσουλμάνες γυναίκες με δικαιώματα που παραβιάζονται διαρκώς από ανθρώπους που νομίζουν ότι είναι δικαίωμά τους να φέρονται άσχημα στις γυναίκες τους. Περιμένουμε την πραγματική βοήθεια από το ελληνικό κράτος.

Η Διακήρυξη του ΟΗΕ για τις μειονότητες λέει ότι πρέπει να γίνεται σεβαστή η ιδιαίτερη ταυτότητα και ο πολιτισμός μας. Αυτό δεν ισχύει μόνον για το κράτος στο οποίο ζούμε αλλά και για τους μειονοτικούς συμπολίτες μας. Οι τελευταίοι προσπαθούν να μας επιβάλλουν την τουρκική ταυτότητα αντί της δικής μας ταυτότητας των Ρομά. Δεν θέλουμε να αλλάξουμε τη δική μας ταυτότητα με μία άλλη. Θέλουμε να μας αφήσουν ήσυχους και να μην παίζουν πολιτικά παιχνίδια εις βάρος μας».

 

 

........Xρόνης Μίσσιος: Δε γουστάρω συγκεντρωτισμό, δε γουστάρω αυτά τα πράγματα!

 Xρόνης Μίσσιος: H κοινωνία δείχνει να έχει πάθει εγκεφαλικό!

20 Νοε 2012, Κρυσταλία Πατούλη tvxs.gr

...

«Για πρώτη φορά, ζω σε μια κοινωνία, η οποία δείχνει να 'χει πάθει εγκεφαλικό! Δεν αντιδρά με τίποτα!», δήλωνε πριν από περίπου ένα χρόνο στην Κρυσταλλία Πατούλη και το tvxs.gr, ο Χρόνης Μίσσιος. Ο αντιστασιακός, αγωνιστής της Αριστεράς και συγγραφέας άφησε την τελευταία του πνοή σε ιδιωτικό νοσηλευτήριο της Αθήνας, έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο.

Ο συγγραφέας του «Καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς» είχε μιλήσει τον περασμένο Φεβρουάριο στην Κρυσταλία Πατούλη, για τη σημερινή κατάσταση της χώρας, συμμετέχοντας στο δημόσιο διάλογο του tvxs.gr. Στο πρώτο μέρος της συνέντευξής του τόνιζε, μεταξύ άλλων: " πρέπει να αντιληφθούμε ποια είναι η ουσία και το νόημα της ζωής! Δηλαδή, δεν γίνεται αντί να ζούμε, να προσπαθούμε να επιβιώσουμε!" και προτείνοντας "να πάρουμε τα βουνά, να ξαναεποικήσουμε την Ελλάδα".

"Η κρίση που περνάμε, είναι πολυεπίπεδη, δεν είναι μονάχα οικονομική. Oυσιαστικά είναι κρίση αξιών και χρεοκοπίας του λογοκρατούμενου και τεχνοκρατικού πολιτισμού μας. Τους κινδύνους για την οικολογική κρίση, πια, του πλανήτη, δεν τους αμφισβητεί κανείς, και όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν την ανάγκη να στρατευτούν σε τέτοιου είδους προσπάθειες για να σώσουν ή να βελτιώσουν το περιβάλλον. Αυτό, όμως, είναι το ένα μέρος: Ο περιβαλλοντολογικός ακτιβισμός. Διότι στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο περιβάλλοντα:

Το ένα είναι το φυσικό περιβάλλον και το άλλο είναι το κοινωνικό περιβάλλον, το ανθρώπινο περιβάλλον.

Το πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός, ότι το ανθρώπινο περιβάλλον είναι οργανωμένο κατά τέτοιο τρόπο και δρα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον. Συνεπώς για να διατυπώσουμε ένα οικολογικό αίτημα, που θα σημαίνει την σωτηρία του πλανήτη και συνεπώς της ζωής πάνω σε αυτόν, πρέπει να προσπαθήσουμε να δούμε πως θα ανατρέψουμε τις πρακτικές που οδηγούν στην καταστροφή του και πως θα οδηγηθούμε σ’ έναν βαθύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό, ο οποίος θα αποκαταστήσει τη φυσική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Αυτό σημαίνει, μια εξανάσταση της ανθρώπινης συνείδησης, σημαίνει μια καθημερινή απόκρουση της βαρβαρότητας του συστήματος και μιας διαφορετικής τοποθέτησης στη συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι σε αυτά τα προβλήματα. Και αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο. Γιατί αυτή τη κουλτούρα, ότι ο άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος του πλανήτη, και ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο και τον διόρισε κυρίαρχο του πλανήτη και του είπε ότι: «όλα αυτά είναι δικά σου», την κουβαλάμε από τα γεννοφάσκια μας!

Πρέπει να απαλλαχτούμε από τις θεωρίες του ανθρωποκεντρισμού, όπως και από τις αφελείς θεωρίες της θρησκείας και όλων αυτών των πραγμάτων. Αλλά κυρίως, πρέπει να αντιληφθούμε ποια είναι η ουσία και το νόημα της ζωής! Δηλαδή, δεν γίνεται αντί να ζούμε, να προσπαθούμε να επιβιώσουμε!

Κάθε πλάσμα έρχεται στον κόσμο με δικαιώματα, με δυνατότητες, να ζήσει τη ζωή του, να χαρεί, να είναι χορτάτο, να καλύπτει τις ανάγκες του, κλπ. Αλλά ο άνθρωπος έρχεται σ’ έναν κόσμο, όπου εκτός από τους πορφυρογέννητους, δεν ξέρει που πάει και τι κάνει, και πώς να ζήσει.

Ταυτόχρονα αυτή η ολιστική οικολογία- οικολογική αντίληψη, η οποία δεν ασκείται μόνο σ’ έναν οικολογικό ακτιβισμό αλλά βλέπει και θέλει και παλεύει να αναστρέψει τις καταστροφικές δομές του συστήματος και να εδραιώσει έναν καινούριο πολιτισμό, είναι σημαντική γιατί είναι η μόνη διαδικασία η οποία απαιτεί όχι την υπακοή ή την υποταγή των ανθρώπων σε μια πίστη ή σε μια ιδεολογία αλλά απαιτεί την αφύπνιση της συνείδησής του και την κατανόηση του νοήματος της ζωής.

Η ζωή είναι ένα χάρισμα. Είναι ένα χάρισμα που μας δίνεται μια φορά. Μια φορά! Και πρέπει να το χαρούμε, πρέπει να το δωρίσουμε, πρέπει να το ζήσουμε!

Η οικολογία μάς απαλλάσσει, επίσης, και από το άγχος του θανάτου. Ξέρουμε, ότι αυτό το δώρο, είναι με ημερομηνία λήξεως, και συνεπώς πρέπει να το χαρούμε και όχι να το σπαταλάμε μέσα σε βάσανα. Τι είναι αυτά τα πράγματα; Που κατάντησαν τη ζωή μας σήμερα;

Οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν να σκεφτούνε, δυστυχώς, να καταλάβουν, τι σημαίνει ζωή. Τρέχουν, τρέχουν, τρέχουν, κι όταν φτάνει το ηλιοβασίλεμα, αντί να κλαίνε γιατί πέρασε άλλη μια μέρα, και συνεπώς άλλο ένα βήμα προς το θάνατο, χαίρονται. Χαίρονται! Γιατί η μέρα τους ήταν φορτωμένη με οδύνη, με άγχος, με κυνηγητό, με προβλήματα, με όλα αυτά.

Η οικολογία είναι επαναστατική, με την έννοια ότι στοχεύει να καταργήσει όλες τις αρνητικές δομές της κοινωνίας. Είναι η μόνη επανάσταση, θα λέγαμε, η οποία δε φέρει εξουσία και δεν εδραιώνει καμία εξουσία. Και ξέρουμε από την ιστορία ότι και τα πιο ωραία, τα πιο όμορφα, τα πιο ρομαντικά όνειρα των επαναστατών, σκοτώθηκαν από την εξουσία. Αυτή ήταν η αιτία της καταστροφής. Αυτή είναι η αιτία που μετατρέπει τα όνειρα σε εφιάλτη.

Είναι δυνατόν να μιλάμε για οικολογία και για πράσινη ανάπτυξη και να έχουμε την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο;

Μιλάω για την κυβέρνηση και για την πράσινη ανάπτυξη! Σ’ αυτή την πράσινη ανάπτυξη, λοιπόν, από τους πρώτους μετόχους είναι οι εταιρίες της BP, από τους πρώτους επενδυτές σ’ αυτή την ιστορία. Δηλαδή είναι αυτός ο φαύλος κύκλος που έλεγε ο Ελύτης, ότι με έναν ανθρωποκεντρικό - τεχνοκρατικό πολιτισμό προσπαθούμε να διορθώνουμε τις ζημιές που έκανε ένας ανθρωποκεντρικός- τεχνοκρατικός πολιτισμός. Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος.

Και τι θα πει ανάπτυξη, κι ως που πάει αυτή η ανάπτυξη τέλος πάντων; Αυτή η γραμμή που πάει; Έχει κανένα τέλος; Έχει κανένα τέρμα αυτή η γραμμή; Περάσαμε τη βιομηχανική επανάσταση, περάσαμε την επανάσταση την ηλεκτρονική, και το όφελος του ανθρώπου ποιό; Η ποιότητα της ζωής του, το νόημα της ζωής του έχει χαθεί, έχει αλλοτριωθεί! Η ζωή είναι αλλού και ο άνθρωπος ο σημερινός είναι αλλού! Οι περισσότεροι άλλα ζητούν κι άλλα ζούνε, άλλα επιθυμούν και άλλα πραγματοποιούν μέσα στην κοινωνία.

Είμαστε πια μια κοινωνία σχιζοφρενών. Από τη μια ένας αφύσικος πολιτισμός και από την άλλη η οντότητά μας σαν άνθρωποι. Είμαστε ψυχασθενείς. Απλώς ο καθένας νομίζει ότι ο άλλος είναι, κι όχι ο ίδιος!

Αν θέλουμε λοιπόν να οραματιστούμε ένα ανθρώπινο μέλλον, οφείλουμε κατ’ αρχήν να το οραματιστούμε σε ανθρώπινα μέτρα. Αυτές οι χαβούζες που λέγονται πόλεις εξαφανίζουν τον άνθρωπο.

Θα κάνω μια παρένθεση: πήγα κάποτε στην Ιταλία και μπήκα σε μία από αυτές τις τεράστιες εκκλησίες που έχουνε. Στάθηκα μέσα σ’ αυτό το πράγμα και χάθηκα πραγματικά. και ένιωσα έτσι, ανύπαρκτος. Αυτόματα σκέφτηκα κι ένα δικό μας, ένα εκκλησάκι σ’ ένα λοφίσκο, που μπαίνεις μέσα και ακουμπάς το Θεό ρε παιδί μου! Εκεί εκμηδενίζουν εντελώς τον άνθρωπο. Ενώ, αντίθετα, μπαίνεις σ’ σ’ ένα ερημοκλήσι και βλέπεις τον Παντοκράτορα από πάνω να σου χαμογελάει, να απλώσεις το χέρι να τον πιάσεις!

Δηλαδή, ο άνθρωπος ο οποίος θέλει να επικοινωνήσει, ανεξάρτητα αν πιστεύει στον Θεό ή δεν πιστεύει στο Θείο, κλπ. Όσο υπάρχουν άνθρωποι -κι αυτοί λιγοστεύουν ολοένα και περισσότερο και αντικαθίστανται από τους μεταλλαγμένους- θα νιώθουνε αυτή την ανάγκη μιας διαφορετικής επικοινωνίας. Πολλές φορές όταν είμαι «φορτωμένος» και έχει Πανσέληνο βγαίνω στην βεράντα εδώ έξω ανοίγω τα χέρια μου -όπως όταν σταύρωσαν τον Χριστό- κι ανοίγω το στόμα μου και προσπαθώ να... καταπιώ το φεγγάρι. Στέκω, έτσι, πέντε με δέκα λεπτά, και κάποια στιγμή χάνομαι, σταματάω μόνος μου, γιατί δεν ξέρω αν θα γυρίσω πίσω…

Εδώ κάτω έχω και μια ροδιά (αγαπάω πολύ τις ροδιές) η οποία, κάποια μέρα μου αρρώστησε. Πήγα στον Γεωπόνο, πήρα φάρμακα, πήρα τούτο, πήρα τ’ άλλο, την ράντισα, τίποτα! Η ροδιά κάθε μέρα και χειρότερα. Ήταν Πανσέληνος. Την σκεφτόμουνα κι ήμουν στενοχωρημένος. Κατέβηκα τα σκαλοπάτια, κι έκατσα σε μια πέτρα δίπλα της και άρχισα να της λέω πόσο πολύτιμη είναι για μένα, πόσο την αγαπάω, να την χαϊδεύω, να της μιλάω τρυφερά κλπ. Από την άλλη μέρα η ροδιά άρχισε να γίνεται καλύτερα. Έγιανε, και τον Σεπτέμβρη πέταξε και εκτός εποχής, πια, δυο τεράστια ρόδια. Τώρα, δεν ξέρω αν τα φάρμακα βοήθησαν, επίσης, αλλά εγώ αλλιώς το εισέπραξα και αλλιώς το ένιωσα.

Είναι δύσκολο να ανοίξουμε μια διέξοδο μέσω μιας οικολογικής επανάστασης. Και γιατί είναι δύσκολο; Από την δεκαετία του ’60 ο Μαρκούζε είχε επισημάνει, ότι αυτό το απεχθές κοινωνικό σύστημα δεν βρίσκεται πια έξω από τον άνθρωπο, αλλά έχει ενσωματωθεί μέσα στον άνθρωπο και έχει υποχρεώσει τον άνθρωπο να το αναπαράγει συνεχώς. Αυτό τι λέει;

Αυτό λέει, ότι υποχρεωτικά, έχουμε μια μετάλλαξη της συνείδησης, μια μεταφορά της, από την αυτονομία της αναζήτησης του καλού ή της ζωής, σε μια πρακτική η οποία αναπαράγει το σύστημα. Μας έχουν υποχρεώσει να παίρνουμε αυτοκίνητα, μας υποχρεώνουν να παίρνουμε κινητά, μας υποχρεώνουν να κάνουμε τούτο, ή το άλλο. Έχουν οργανώσει έτσι τη ζωή, ώστε δεν μπορούμε να διαφύγουμε.

Γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολη μια επανάσταση της οικολογίας. Γιατί πρέπει να απαλλαγεί ο άνθρωπος, να ξεράσει από μέσα του, όλο το σύστημα, να μπορέσει να απελευθερωθεί και να μπορέσει τελικά να δει τα πράγματα όπως είναι, να δει τη ζωή του, να παλέψει, ν’ αντισταθεί, να πολεμήσει.

Σήμερα και σ’ αυτόν τον τομέα -και είναι πολύ αισιόδοξο- διάφορες παρέες παίρνουν τα βουνά και προσπαθούν να ζήσουν έξω από το σύστημα. Ακόμα, σε κάποιες περιοχές έχουν καταργήσει και το χρήμα. Εσύ έχεις βγάλει φέτος περισσότερα φασόλια, εγώ έχω πατάτες, ο άλλος έχει λάδι, ο άλλος είναι γιατρός κι αντί για πληρωμή θα του δώσω αυγά ή κοτόπουλο, κλπ.

Αυτά νομίζω είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα που συμβαίνουν σήμερα στην ελληνική κοινωνία, διότι από το οργανωμένο πολιτικό- θεσμικό σύστημα δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα. Πρόκειται για μια κατάσταση η οποία αποκλείεται να αναπαράξει τίποτα καλό, τίποτα της προκοπής.

Δεν πίστευα ποτέ ότι θα ξαναζήσω μια περίοδο εθνικής υποτέλειας της πατρίδας μου.

Πιτσιρικάς δεκατριών χρονών πολέμησα τους Γερμανούς. Μετά, πολέμησα τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, την εποχή που ερχόταν εδώ ο Αμερικανός στρατηγός και του έλεγε ο Έλληνας Πρωθυπουργός, διανοούμενος Κανελλόπουλος, «Ιδού ο στρατός σας!», δείχνοντας τον ελληνικό στρατό. Την εποχή που ερχόταν ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών ο περίφημος Πιουριφόι, και έμπαινε στο γραφείο του Πρωθυπουργού και ανέβαζε τα πόδια του πάνω στο γραφείο και του έλεγε τι να κάνει και τι να μην κάνει…

Ε, περίπου τα ίδια δε ζούμε τώρα; Έρχονται οι Τροϊκανοί. Τα ίδια δεν κάνουνε; Έχουμε κυβέρνηση; Πού είναι;

Λέω καμιά φορά, σ’ αυτά τα παιδιά που τρέχουν στις διαδηλώσεις και χτυπιούνται με τους μπάτσους και μετά τους πλακώνουν με τα χημικά σα να ‘ναι κατσαρίδες, «Τι πάτε και σκοτώνεστε μες στους δρόμους και δεν πάτε να καταλάβετε τα χωράφια της Μονής του Βατοπεδίου και να κάνετε μια φάρμα; Είστε όλοι σας μορφωμένα παιδιά, έχετε διάφορες ειδικότητες, να καταλάβετε τα βασιλικά κτήματα, αυτού του κερατά στο Τατόι, να κάνετε μια φάρμα; Θα ‘χετε και τον κόσμο μαζί σας! Ποιος θα σας πει κουβέντα; Πάτε και πετάτε γκαζάκια, και καίτε το αυτοκίνητο του αλλουνού του κακομοίρη, τι σας φταίει ο άλλος;».

Θέλω να πω, ότι, δυστυχώς, επίσης για πρώτη φορά, ζω σε μια κοινωνία η οποία δείχνει να χει πάθει εγκεφαλικό! Δεν αντιδρά με τίποτα! Να συμβαίνουν τόσο τρομακτικά πράγματα και μέσα σ’ αυτήν και στον κόσμο και γύρω της, και να μην παίρνει χαμπάρι! Να μην αντιδρά με τίποτα!

Άκουγα τον Γιανναρά να λέει «Τουλάχιστον ας κατέβουν εκατό- διακόσιες χιλιάδες κόσμος να καταλάβουν το Σύνταγμα και να κάτσουν εκεί και να απαιτήσουν Συντακτική Εθνοσυνέλευση». Αλλά πού; Αυτό που λέγεται, πια, ότι απέμεινε σαν σύνθημα γραμμένο σε γκρεμισμένους τοίχους: «ΑΡΙΣΤΕΡΑ», τυρβάζει περί των… ευαγγελίων ακόμα!

Ξέρεις τι είπε ο Δαντόν πριν τον καρατομήσουν; «Τα βήματα της ανθρώπινης ιστορίας είναι οι ταφόπετρες των ρομαντικών». Κατάλαβες; Και μέσα σε όλη την πορεία της ιστορίας, οι μόνοι που έσωσαν την αθωότητά τους ήταν αυτοί που σκοτώθηκαν νωρίς, πριν γίνουν εξουσία. Γιατί, σου λέω, ότι η εξουσία είναι το χειρότερο, είναι το τρομακτικότερο εφεύρημα του ανθρώπου!

Εγώ είμαι υπέρ της άμεσης δημοκρατίας, υπέρ των μικρών κοινοτήτων, και το μόνο που θα έλεγα σήμερα που η χώρα μας περνάει κρίση, θα ‘τανε, "πάρτε τα βουνά, ξαναγυρίστε στα χωριά σας, ξαναγυρίστε στη λίμνη! Ξαναεποικήστε την Ελλάδα!"

Έχουμε μια χώρα η οποία είναι ευλογία Θεού, παράγει τα πάντα! Από βότανα, από τρόφιμα, τα πάντα μπορεί να παράξει. Ποτέ όμως δεν είχαμε μια ικανή πολιτική ηγεσία.

Είναι πάρα πολύ εύκολο να φτιάξεις μια ιδεολογία ή μια θεωρία για την κοινωνία και να καλέσεις τους ανθρώπους να την εφαρμόσουν. Είναι όμως τρομερά δύσκολο, ως ανυπέρβλητο, να ξεπεράσεις το εμπόδιο του εαυτού σου και της κουλτούρας που σου πότισαν από τα γεννοφάσκια σου και τα δεσμά που έχει δέσει γύρω σου το σύστημα.

Γι’ αυτό ο δρόμος προς την απελευθέρωση από τη βαρβαρότητα, είναι ένας δρόμος πάνω από την πυρρά, που πρέπει να περάσει ο καθένας μας. Πάρα πολύ δύσκολος δρόμος.

Για την ώρα το κάνουν αυτοί που έχουν κάποια δυνατότητα να το κάνουν. Δηλαδή, γνωρίζω ανθρώπους, οι οποίοι φύγανε και πήγανε στο Πήλιο, ένα από τα πιο παραγωγικά βουνά της Ελλάδας -εκεί και… μπουκάλια να φυτέψεις θα φυτρώσουνε και υπάρχουν κτήματα τα οποία είναι εγκαταλελειμμένα, γεμάτα ελιές, καρυδιές, μηλιές κλπ.- και νοίκιασαν ένα κτήμα, ίσα ίσα για να μην χάσει ο ιδιοκτήτης την κυριότητα, δηλ. με 500 ευρώ το χρόνο, για να καλλιεργούν και να ζουν εκεί, να πουλάν το λάδι και καμιά φορά να βγαίνουν και στην λαϊκή αγορά. Κάποιοι από αυτούς είναι και γιατροί ή δάσκαλοι και διοργανώνουν εκδηλώσεις. Περνάνε όμορφα, με την παρέα τους, με τα οργανάκια τους, κάθε άνοιξη συγκεντρώνουν τις εμπειρίες τους, για το πως π.χ. γίνεται το μελιτζανάκι τουρσί, τα καρύδια γλυκό, πώς από το λάδι γίνεται το σαπούνι, πώς χτίζουν σπίτια με αχυρόμπαλες κλπ., διάφορες γνώσεις, γιατί όλοι τους είναι και πολύ ενδιαφέροντες άνθρωποι και έχουν κυνηγήσει αυτήν τη γνώση, η οποία είναι πολύτιμη.

Με την τεχνολογία, έχουμε χάσει πολύτιμες γνώσεις από την εμπειρία του ανθρώπου, που εξασφάλισαν την επιβίωσή του στον πλανήτη για εκατομμύρια χρόνια. Σήμερα η γνώση μας έρχεται απ’ το μέλλον, δεν έρχεται από το παρελθόν!

Παλιά οι νέοι σέβονταν τους ηλικιωμένους, ενώ, σήμερα, συνήθως, δεν τους σέβονται. Παλιά τους σέβονταν γιατί, εκτός των άλλων, ο ηλικιωμένος κατείχε τη γνώση και ήξερε πότε θα φυτέψει, τι καιρό θα κάνει, τι αλλαγές θα γίνουν, από τι πάσχει το φυτό κλπ. Σήμερα ο εγγονός ξέρει περισσότερα για την τεχνολογία από τον παππού. Τον βλέπεις και πιάνει το κινητό και τραβάει φωτογραφίες και ο παππούς… κοιτάει.

Αλλά, δεν υπάρχει παιδεία, σήμερα. Μη γελιόμαστε. Υπάρχει εκπαίδευση. Άλλο πράγμα η παιδεία κι άλλο πράγμα η εκπαίδευση. Σήμερα, λοιπόν, τα παιδιά εκπαιδεύονται. Γιατί; Για να βρούνε τη μηχανή του κέρδους! Να εξασφαλίσουν κάποια θέση σε κάποιο επάγγελμα.

Τη μηχανή του κέρδους! Αυτό είναι το πρόβλημα. Όσο στην κοινωνία μας η κυρίαρχη αξία του συστήματος είναι το κέρδος, από κει και πέρα μην ψάχνεις να βρεις… αυτό διαποτίζει όλες τις ανθρώπινες σχέσεις και διαποτίζει όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες όπως είναι η παιδεία και όλα τα πράγματα.

Πιστεύω, λοιπόν, ότι αν υπάρχει ελπίδα διεξόδου, οι άνθρωποι και κυρίως οι νέοι θα την διαμορφώσουν.

Καμιά φορά με ρωτούν οι δημοσιογράφοι: Χρόνη, έχεις μετανιώσει για τη ζωή σου; Λέω όχι. Όχι! Τί πιο ωραίο να πεθαίνεις για ένα όραμα, για έναν όμορφο μύθο, απ’ το να ζεις συνεχώς μια χαμοζωή; Εμείς, λοιπόν, ταξιδέψαμε σ’ έναν υπέροχο μύθο, σ’ ένα πάρα πολύ όμορφο όραμα. Τώρα, αν αυτό στο τέλος της ζωής μας κατάντησε εφιάλτης, αυτό είναι άλλο θέμα, είπαμε, είναι θέμα της εξουσίας.

Αν είχα τη δυνατότητα να γυρίσω τα χρόνια πίσω, και με τη γνώση που έχω σήμερα, τι θα άλλαζα; Όλα! Πρώτα απ’ όλα πήραμε μια εμπειρία από την εξουσία, από την ιστορία, και υπήρχε και μια διαφορετική πραγματικότητα, ένα διαφορετικό μέτωπο από αυτό που δίναμε τις μάχες. Εμείς δώσαμε μάχες χαρακωμάτων, υπερασπιστήκαμε τη δημοκρατία, υπερασπιστήκαμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν είδαμε την κρίση που ερχόταν… Και σε ότι αφορά τις μεταλλαγές της ιδεολογίας από τη στιγμή που έγινε εξουσία η Σοβιετική Ένωση, και σε ότι αφορά την επερχόμενη κρίση του πλανήτη, μέσω της εξέγερσης της βιομηχανικής επανάστασης κλπ., τα οποία τα θεωρούσαμε, τότε, ευλογία Θεού! Δεν είναι τυχαίο ότι ο Λένιν έλεγε ότι εξηλεκτρισμός και βαριά βιομηχανία είναι τα δυο πόδια που θα οικοδομήσουν τον κομμουνισμό.

Και φτάσαμε στο Τσερνομπίλ και σε άλλου είδους ιστορίες, και στη συνάντηση καπιταλισμού και υπαρκτού σοσιαλισμού σε ότι αφορά τις πρακτικές για το περιβάλλον, για τα χημικά στις διατροφές των ανθρώπων και όλα αυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι δυο από τις μεγαλύτερες λίμνες του κόσμου, η λίμνη της Βαϊκάλης και η λίμνη του Μίσιγκαν και οι δυο είναι μολυσμένες. Δεν υπερασπιστήκαμε, τότε, τέτοια πράγματα.

Σήμερα, μια σημαντική λέξη είναι η λέξη «βιότοπος». Τι σημαίνει; Σημαίνει βιώνουμε μαζί, κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί βιώνουμε μέσα στην διαφορετικότητά μας κι όχι σε κάποια ομπρέλα ιδεολογική η οποία μπορεί να μας οδηγεί σε διαφωνίες και σε συγκρούσεις όπως αυτές που συντηρούνται σήμερα μέσα στον χώρο της αριστεράς, οι οποίες δεν έχουν κανένα νόημα.

Όσο για έναν… εμπνευσμένο αρχηγό και ηγέτη εγώ πιστεύω πάρα πολύ ότι σε μια κοινότητα, η συλλογική γνώμη είναι πολύ πιο ασφαλής και πιο ισχυρή από οποιονδήποτε ηγέτη.

Στο άλλο σημείο στο οποίο επίσης έχω διαφωνία με τον όποιον ηγέτη και την ιδεολογία, είναι ότι πιστεύω στο αυθόρμητο των ανθρώπων, δηλαδή, μέσα σε αυτή τη διαδικασία ανατροπής ή επανάστασης πρέπει να αναπτυχτεί ένα κίνημα όχι καθοδηγούμενο αλλά αυθόρμητο. Ένα κίνημα που γεννιέται από τη συνείδηση των ανθρώπων που ξέρουν που πάνε και ξέρουν τι θέλουν. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να ξαναγυρίσουμε σε μορφές εξουσιαστικές, κι αυτή τη στιγμή που σου μιλάω, εγώ ασκώ εξουσία.

Διότι υποτίθεται ότι είμαι η έδρα, ο καθηγητής, ο παντογνώστης, ο πολυγνώστης κλπ. Αυτό είναι μια εξουσία, όπως μια εξουσία είναι της μάνας προς το παιδί ή του πατέρα προς το παιδί ή όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Πιστεύω λοιπόν στο αυθόρμητο των μαζών που παλιότερα εμείς οι κουμουνιστές καταριόμασταν σαν αναρχικό. Σήμερα μπορεί κανένας άνθρωπος να ορίσει τι σημαίνει αναρχικός; Βρισκόμαστε μέσα σε ένα σύστημα το οποίο είναι δομημένο με ανήθικους τρομοκρατικούς και βάρβαρους κανόνες. Το να αρνηθείς τους κανόνες και τη θέσπιση αυτού του συστήματος τι σημαίνει, ότι είσαι αναρχικός;

Με αυτή την έννοια είμαστε όλοι αναρχικοί! Γιατί όλοι αναζητούμε το κάλλιστο.

Εγώ δεν ψήφισα κι ούτε θα ψηφίσω. Τι να πάω να ψηφίσω δηλαδή, να μας κοροϊδεύουνε με τη θέληση μας; Δεν πάω. Μου λένε οι άλλοι, μα ξέρεις το άκυρο είναι καλύτερο και το λευκό είναι… Ε, δε μ’ ενδιαφέρει! Με πήρε κι ο Μίκης με την κίνηση που έκανε και του λέω, βρε Μίκη μου, πρώτα πρώτα είναι τρελό στα ογδόντα μου να ξαναγίνω πολιτικός, όταν ξέρω τι σημαίνει πολιτική. Δεύτερον, εμένα με ενδιαφέρει η επόμενη μέρα. Δηλαδή αν αυτή τη στιγμή ανατρεπόταν αυτή η κυβέρνηση, η λεγόμενη κυβέρνηση, τι θα προκύψει; Άλλη μια κυβέρνηση με τα ίδια πάλι, με το ίδιο στήσιμο, με τα ίδια πράγματα; Εγώ βρίσκομαι στην άλλη όχθη! Δεν γουστάρω αυτό το σύστημα, δεν γουστάρω καπιταλισμό, δεν γουστάρω νεοφιλελευθερισμό, δε γουστάρω συγκεντρωτισμό, δε γουστάρω αυτά τα πράγματα! Θέλω μικρές κοινότητες, αυτόνομες, σε ανθρώπινα μέτρα να μπορέσουμε να ζήσουμε σαν άνθρωποι. Έχω μια άλλη λογική, μια άλλη αντίληψη για το πώς οργανώνεται η κοινωνία.

Ξέρω πια τι σημαίνει πολιτική. Δεν γίνεται. Κατ’ αρχήν στην Ελλάδα δεν έχουμε το στοιχειώδες. Δεν έχουμε έναν στοιχειώδη πολιτικό πολιτισμό, γιατί αυτά τα καθίκια δεν μπορούν να τα βρουν μεταξύ τους. Η πατρίδα κινδυνεύει, η πατρίδα βουλιάζει, και πολεμάν σαν κατίνες ο ένας τον άλλον, εσύ έκανες εκείνο στο αυτό κι εσύ έκανες το άλλο. Δεν έχουν την παλικαριά, την εντιμότητα να κάτσουν σε ένα τραπέζι και να αφήσουν τις κατινιές στην άκρη και να κουβεντιάσουν. Είναι τυχαίο; Μα ένας δεν αυτοκτόνησε απ’ αυτούς εδώ τριανταπέντε χρόνια; Ένας δεν ζήτησε συγγνώμη, ένας δεν παραιτήθηκε;

Γι αυτό λέω, ότι είναι πρόβλημα συνείδησης και όχι ιδεολογίας; Είναι πρόβλημα συμπεριφοράς κι όχι ιδεολογίας.

Και δυστυχώς, πιστεύω, ότι εμείς ήμασταν οι... τελευταίοι των Μοικανών. Σε εμάς το σύστημα ασκούσε σωματική βία, μας έκλεινε φυλακή, μας βασάνιζε, μας χτυπούσε για να μας υποτάξει. Για τις σημερινές γενιές είναι πιο δύσκολα. Τους κάνουν λοβοτομή, τους απορροφά το σύστημα συνεχώς μέσα στη μηχανή του κέρδους, δεν τους αφήνει περιθώρια ούτε να οραματιστούν, ούτε να φανταστούν, τους αφαιρεί την κριτική σκέψη. Την ψυχή!

Κι ας είμαστε η χώρα των μεγάλων ποιητών. Κανένας λαός δέκα εκατομμυρίων δεν έχει τρία νόμπελ και ένα βραβείο Λένιν. Και μάλιστα, θα υπήρχαν κι άλλοι που θα έπρεπε να πάρουν το νόμπελ και δεν το πήραν… αλλά τέλος πάντων.

Θυμάμαι, τον Βάρναλη… ήμασταν ένα βράδυ στη Βουκουρεστίου και θέλαμε να ανεβούμε στη Δεξαμενή και λέει ο Βάρναλης του Κορνάρου «κουμπάρε περίμενε λιγάκι να περάσει κανένα ταξί να μας πάρει να ανεβούμε πάνω. Ε, περιμέναμε, και σε λίγο βλέπουμε μια ωραία γυναίκα να περπατάει και τότε λέει ο Βάρναλης «κουμπάρε, ήρθε ταξί, πάμε! Άμα βλέπουμε αυτή μπροστά μας… φτάνουμε!». Ο Βάρναλης, ήταν καταπληκτικός άνθρωπος και διαφορετικός, και δεν υπάρχει άλλος στίχος που να περιγράφει σήμερα την κατάντια του ελληνικού λαού “Δειλοί, μοιραίοι, κι άβουλοι αντάμα προσμένουν, ίσως, κάποιο θάμμα”. Όπως έχουμε και μεγάλους λογοτέχνες και γυναίκες, τη Σωτηρίου και άλλες. Είχαμε καλή λογοτεχνία. Τώρα δεν έχουμε τίποτα! Α, ο Μακριδάκης είναι καλός.

Τολμάτε ρε, τολμάτε! Γράψτε αυτό που θέλετε, αυτό που σκέφτεστε. Εγώ έγραφα, κι έγραφα με την ψυχή, κι όταν με είπαν συγγραφέα πρώτη φορά τα ‘χασα! Μα, σοβαρά μιλάτε ρε παιδιά, συγγραφέας; Δεν είχα καμία τέτοια πρόθεση απλά στις παρέες, στον κήπο τους έλεγα ιστορίες και μου έλεγαν, ρε Χρόνη γιατί δεν τα γράφεις αυτά τα πράγματα; Κι έτσι βγήκε.

Γιατί τα βιώματα ήταν ουσιαστικά. Κατάλαβες; Ζούσαμε. Είχε συνέχεια η ζωή μας, δεν ήταν αυτή η γκρίζα καθημερινότητα, αλλά ήταν μεγάλο κατόρθωμα να παραμείνεις άνθρωπος.

Ήταν πολύ σημαντικό να μπορείς να κοιτάξεις τη μάπα σου το πρωί στον καθρέφτη και να πεις, «είμαστε εντάξει ρε μάγκα, πάμε». Δεκαεφτά χρονών παιδί ήμουν και καταδικασμένος για θάνατο, κι εγώ τους έγραφα... Τώρα, βέβαια, λέω για "τί";

...Ινδία: Όταν ο φονταμενταλισμός επιβάλει τους νόμους του στο διαδίκτυο

20 Νοε 2012, tvxsteam tvxs.gr

Δύο γυναίκες από την Ινδία συνελήφθησαν για ένα επικριτικό σχόλιό τους στο Facebook σχετικά με τη κηδεία ενός ακροδεξιού πολιτικού κατά τη διάρκεια της οποίας παρέλυσε η Βομβάη. Τόσο το σχόλιο όσο και η σύλληψη προκάλεσαν οργή και βίαιες αντιδράσεις επαναφέροντας το ζήτημα της ελευθερίας του λόγου στην Ινδία.

Το Σάββατο η Βομβάη παρέλυσε λόγω της κηδείας του ηγέτη της ακροδεξιού πολιτικού κόμματος Shiv Sena, Bal Thackeray. Τα καταστήματα και οι υπηρεσίες έκλεισαν και περισσότεροι από 1,5 εκατ. άνθρωποι συμμετείχαν στην κηδεία του Bal Thackeray.

Σημειώνεται πως ο Thackeray ουδέποτε εξελέγη σε κάποιο αξίωμα, αλλά εδώ και δεκαετίες θεωρείται ως μία από τις ισχυρότερες πολιτικές φυσιογνωμίες στη Βομβάη, έχοντας δημιουργήσει έναν πολυπληθή «στρατό» φανατικών οπαδών με βάση τον ινδουιστικό φονταμεταλισμό.

Μία από τις δύο γυναίκες σχολίασε αρνητικά το γεγονός. Την Κυριακή η 21χρονη Shaheen Dhanda έγραψε σε μήνυμά της στο Facebook: «Άνθρωποι σαν τον Bal Thackeray γεννιούνται και πεθαίνουν καθημερινά και κανείς δεν πρέπει να κλείνει τους δρόμους για αυτό».

Η Renu Srinivas, η δεύτερη κοπέλα που συνελήφθη την ίδια ημέρα επειδή έκανε «like» στο σχόλιο της Shaheen Dhanda. Οι δύο γυναίκες, οι οποίες αφέθηκαν τελικά ελεύθερες με εγγύηση τη Δευτέρα, κατηγορούνται για «προώθηση της εχθρότητας και του μίσους».

Οι συλλήψεις και τα σχόλια προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις σε όλη την Ινδία. Περίπου 40 Shiv Sainiks (οπαδοί της πολιτικής οργάνωσης Shiv Sena) εισέβαλαν σε ιατρείο του θείου της Shaheen Dhanda στην πόλη Palghar προκαλώντας διάφορες ζημιές. Συνολικά εννέα άτομα συνελήφθησαν για τους βανδαλισμούς.

Οι δύο κοπέλες αφαίρεσαν το σχόλιο από το Facebook υπό το φόβο νέων επιθέσεων, ενώ με νέα μηνύματά τους απολογήθηκαν για την ανάρτησή τους, χαρακτηρίζοντας τον Bal Thackeray ως ένα «σπουδαίο άνθρωπο» που είναι «πραγματικά σεβαστός».

Ωστόσο άμεσα υπήρξε αντίδραση από τους υποστηρικτές των Dhanda και Srinivas, δεδομένου ότι κανένας νόμος δεν παραβιάστηκε από την ανάρτησή τους και πάνω από χίλιοι έχουν κάνει like στη σελίδα αλληλεγγύης για τις δύο κοπέλες.

Αναλυτές και μέσα ενημέρωσης επικρίνουν την κυβέρνηση της πολιτείας Maharashtra για κατάφωρη κατάχρηση του νόμου και μια προσπάθεια να περιοριστεί η ελευθερία της έκφρασης.

Οι συλλήψεις είχαν θεωρηθεί από ορισμένους ως μια κίνηση από την αστυνομία να αποτρέψει περιστατικά βίαιης αντίδρασης από τους υποστηρικτές του φονταμενταλιστή Bal Thackeray. «Ζούμε σε μία δημοκρατία και όχι μια δικτατορία» έγραψε ένας πρώην δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου, που πλέον ηγείται του Συμβουλίου του Τύπου της Ινδίας, σε επιστολή του προς την κυβέρνηση της Maharashtra.

Κρυμμένο στο Αιγαίο

  Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη

 

  Μυθιστορηματική βιογραφία ενός πατριώτη από το πάνθεο των αφανών

Το βιβλίο της Σοφίας Παπαϊωάννου «Κρυμμένο στο Αιγαίο» αναφέρεται σε μιαν αληθινή ιστορία για έναν σπουδαίο Έλληνα από την Κάσο, τον Μιχάλη Κουτλάκη.

Είναι η μυθιστορηματική βιογραφία ενός νέου που γεννήθηκε το 1922 στην ιταλοκρατούμενη Κάσο και η αγάπη του για την πατρίδα, ο πόθος του για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, η δίψα του για το δίκιο και την ελευθερία τον οδήγησε στο αλβανικό μέτωπο κι αργότερα στην Εθνική Αντίσταση, στον ΕΛΑΣ, κι άφησε τα κόκαλά του στη Γκιώνα, σε ηλικία 22 ετών.

Το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο κινείται η αφήγηση, όσον αφορά στα Δωδεκάνησα, θεωρώ απαραίτητο να το θυμηθούμε, προκειμένου να αντιληφθούμε εκείνο που αγνοεί ο καθένας μας όταν επισκέπτεται σήμερα για αναψυχή τόπους που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες δεν αποτελούσαν μέρος του ελληνικού κράτους, ότι δηλαδή η ροή του ιστορικού χρόνου και ό,τι στη διαδρομή του έχει συντελεστεί στους τόπους και στους ανθρώπους που έζησαν εκεί, πόλεμοι, κατακτητές, διώσεις, προδοσίες, σκλαβιά, θάνατοι, και άλλα δεινά, απωθούνται από το θυμικό του επισκέπτη και δεν συνειδητοποιείται εύκολα το βάρος της ιστορίας και το αποτύπωμά της στην ίδια μας τη ζωή και στην προοπτική μας.

Το ιστορικό πλαίσιο, λοιπόν, έχει ως εξής:

1832:             Πρωτόκολλο Λονδίνου –τα Δωδεκάνησα μένουν εκτός νέου ελληνικού κράτους

1912:             Ιταλο-τουρκικός πόλεμος και ιταλική κατοχή

4/6/1912:       Πανδωδεκανησιακό  Συνέδριο Πάτμου – κήρυξη αυτόνομης «Πολιτείας Αιγαίου»

16/7/1919:     Συμφωνία Τιτόνι (Υπ. Εξ.) – Βενιζέλου στο Παρίσι – η Ιταλία παραχωρεί τα νησιά εκτός της Ρόδου που θα την κρατήσει για 5 ακόμη χρόνια και οι κάτοικοί της θ’ αποφασίσουν με δημοψήφισμα.

10/2/1920:     Συνθήκη Σεβρών – η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας και η  Ιταλία υπέρ της Ελλάδος.

1922:             Με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή η Ιταλία κηρύσσει έκπτωτες όλες τις ειδικές συμφωνίες υπέρ Ελλάδος.

6/8/1923:       Η Ιταλία προσαρτά τα νησιά επισήμως.

8/5/1945:       Οι Γερμανοί παραδίδουν τα νησιά στους Βρετανούς.

10/2/1947:     Συνθήκη των Παρισίων – η Ιταλία εκχωρεί την κυριαρχία στην Ελλάδα.

7/3/1948:       Τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στην Ελλάδα.

Η γραφή του βιβλίου είναι πολυεπίπεδη. Παρουσιάζεται η Κάσος από την εποχή της Τουρκοκρατίας (1840) μέχρι το τέλος, σχεδόν, του πρώτου μισού στον 20^ο αιώνα, αλλά και εν πολλοίς στο σήμερα: οι άνθρωποί της, οι σχέσεις τους, η καθημερινότητα της ζωής τους, οι μικροχαρές και οι πίκρες τους, η ταξική τους διάρθρωση, η ζωή τους κάτω από την ιταλική διοίκηση και Κατοχή, οι ξενιτεμένοι της, οι τόποι της, η Μπούκα, το Φρυ, η χώρα και η ενδοχώρα, η πανίδα και η χλωρίδα της, οι ήχοι των τραγουδιών της, οι ευωδιές της.

Γέμει το βιβλίο αρχειακών τεκμηρίων: φωτογραφίες εποχής, έγγραφα από τα αρχεία της ιταλικής κατοχής στα Δωδεκάνησα, αφηγήσεις και συνεντεύξεις.

Έτσι δομείται η αναδιήγηση στιγμών και περιόδων της ζωής πολλών ανθρώπων, με κέντρο τα μέλη της οικογένειας Μανώλη Κουτλάκη, δεκάδων Κασιωτών που οι περισσότεροι αναφέρονται με τα πραγματικά τους ονοματεπώνυμα, δεκάδων άλλων που συναντήθηκαν με τον ήρωα του βιβλίου στη διάρκεια της διαδρομής του στην ελληνική ενδοχώρα και παρουσίαση του σύντομου, μα τόσο μεστού σε εμπειρίες και δράσεις, βίου του Μιχάλη Κουτλάκη, ενός νέου ανθρώπου που γεννιέται στην ιταλοκρατούμενη Κάσο το 1922 και ώσπου ν’ αφήσει την τελευταία του πνοή στη Γκιώνα, στα 22 του χρόνια, κάνει πράγματα για τρεις ζωές, τόσα που ούτε το υποπολλαπλάσιό τους δεν κατορθώνει να πραγματοποιήσει όποιος μένει στην ακινησία της βόλεψής του και του έχτισα ένα μικρό σπιτάκι, καλά είμ’ εδώ, για να θυμηθώ τον πρώτο στίχο από το εμβληματικό ποίημα «Αντισταθείτε» του Μιχάλη Κατσαρού.

Ποια φλόγα ανάβει, ποιας ποιότητας χημεία ενεργοποιείται στον νου και στην ψυχή εκείνων που οι καρδιές τους δεν βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο; για να μνημονεύσω και τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου.

Αν ο Μιχάλης Κουτλάκης, καθόταν στ’ αυγά του, αν αποφάσιζε να έχει μια ήρεμη ζωή απολαμβάνοντας τις δυνατότητες που του παρείχε η αστική του καταγωγή και η πατρική περιουσία, θα ήταν σήμερα 90 χρονών και πάντως, όπως και να έχει, θα ζούσε περισσότερο απ’ όσο έζησε. Όμως σκοτώθηκε, στις 5/1/194, μαζί μ’ άλλους 32 συμμαχητές του, σε ενέδρα των Γερμανών στην Κουκουβίστα (Καλοσκοπή) της Γκιώνας, όντας ενταγμένος στον ΕΛΑΣ. Θάφτηκε μαζί με τους υπόλοιπους σε τάφο ομαδικό από τους χωριανούς  της Κουκουβίστας κι έμειναν ξεχασμένοι οι νεκροί κι από το μετεμφυλιακό Κράτος και τις Δημόσιες Αρχές αλλά, δυστυχώς, κι από την εκκλησία, αφού ο περιώνυμος μητροπολίτης Άμφισσας Αθανάσιος, κατά κόσμον Κωνσταντίνος Παρίσης, (πέθανε τον Δεκέμβριο του 1967 κι έχω προσωπική γνώμη για την πολιτεία του, αφού κατά τα έτη 1963-1966 φοιτούσα στο Δελμούζιο Γυμνάσιο Αμφίσσης) όταν εκλήθη από πολίτες και συγγενείς, το 1964, να αναπέμπψει μιαν ευχή για τους νεκρούς, αρνήθηκε λέγοντας: εγώ κομμουνιστάς δεν διαβάζω! (την πληροφορία χρωστώ στον ιστορικό / συγγραφέα Ιάσονα Χανδρινό).

Και βέβαια διάβασε τους νεκρούς ιερωμένος δυο χρόνια αργότερα, με την έγκριση του μητροπολίτη, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο, αφού, δυστυχώς, προηγήθηκαν τα τραγικά γεγονότα της γιορτής στον Γοργοπόταμο, με την έκρηξη της νάρκης και τους νέους νεκρούς που προστέθηκαν στη μακρά σειρά της νεοελληνικής πολιτικής τυφλότητας.

Αλλά σε ποιους κομμουνιστάς αναφερόταν ο κακός ιεράρχης; σε τι χαρακτηρισμούς και ανίερες για νεκρούς αποφάσεις τον οδήγησε η μισαλλοδοξία και ο πολιτικός αμοραλισμός της εποχής; πότε πρόλαβε να γίνει κομμουνιστής ο Μιχάλης Κουτλάκης; αυτός ήταν ένας πατριώτης, ένας ιδεαλιστής, αυτόν τον έκαιγε μονάχα η φωτιά της λευτεριάς και της δικαιοσύνης κι ούτε τον ένοιαξε η πολιτική στόχευση του χώρου που του έδωσε τη δυνατότητα να πολεμήσει τον κατακτητή.

Κι αν οι υπόλοιποι νεκροί συμμαχητές του έμειναν παραμερισμένοι από το κρατική εξουσία, τουλάχιστον ήταν γνωστή η ταυτότητά τους, τους νοιάστηκαν οι δικοί τους. Τον Μιχάλη Κουτλάκη όμως που πολέμησε, σκοτώθηκε και θάφτηκε με το ψευδώνυμο Μιχάλης Νησιώτης από την Κω, δεν θα τον ταυτοποιήσει κανένας για πάνω από 40 χρόνια, οι δικοί του θα πάνε με τον καημό του χαμένου από προσώπου γης παιδιού τους. Ουσιαστικά με τούτο το βιβλίο βρέθηκε ο Μιχάλης Κουτλάκης. Στην άγραφη εισαγωγή του τον ανακάλυψε η μικρανεψιά του Σοφία Μόσχου - Μαστοράκου και είναι εκείνη που έστρωσε το στημόνι της αφήγησης για να την υφάνει η άλλη Σοφία.

Όμως πώς είναι αλήθεια να κόβετ’ η ζωή σου στα 22 σου χρόνια; Πώς είναι να σκοτώνεσαι για ιδανικά χωρίς να ξέρεις αν η θυσία σου θα πιάσει τόπο; Πώς είναι να πεθαίνεις για την πατρίδα, να δίνεις τα νιάτα σου, το ανεκτίμητο κι ανεπανάληπτο δώρο της ζωής χωρίς να ξέρεις στο μέλλον, μιαν εποχή σαν αυτή που ζούμε, αν η ψυχή σου που φτερουγίζει πάνω από τις παρελάσεις των εθνικών επετείων δεν απαιτήσει πίσω το κορμί της, γιατί ίσως δεν άξιζε τέτοια θυσία για τέτοιους ανυπόληπτους και επιλήσμονες απογόνους.

Ας είναι… ο Μιχάλης Κουτλάκης γεννήθηκε ιταλός υπήκοος και πέθανε ιταλός υπήκοος, παρ’ ότι έθεσε τη σύντομη ζωή του στην υπηρέτηση του ιδανικού απελευθέρωσης της γης που γεννήθηκε και ενσωμάτωσής της στη μητέρα πατρίδα.

Το βιβλίο αυτό, προϊόν υποδειγματικής έρευνας και αριστοτεχνικής αφήγησης, δομημένο σε πολλά μικρά κεφάλαια και διανθισμένο με οπτικά τεκμήρια, ώστε να ανασαίνει ο αναγνώστης, βιβλίο που μέσα από τη ψηλάφηση της ζωής των αφανών και ανωνύμων της μικροϊστορίας φωτίζει σκοτεινές γωνιές της μακροϊστορίας.

Μια ιδιαίτερης μορφής νουβέλα που μας προτείνει έναν χαρακτήρα θετικής σκέψης, αποφασιστικότητας και δράσης, πρότυπο για το ζοφερό σήμερα της ελληνικής πραγματικότητας.

Κρυμμένο στο Αιγαίο
Σοφία Παπαϊωάννου
Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2011
σελ. 300

Επιστροφή στο Λος Άντζελες

  

Της Σώτης Τριανταφύλλου

Το ντοκυμαντέρ «Εames: The Architect and the Painter”[1], που είδα πριν από λίγους μήνες στη Νέα Υόρκη, και το βίντεο του “Ιce Cube Celebrates the Eames”[2] εντείνουν τη Wanderlust που δεν με αφήνει να ησυχάσω: οι δρόμοι μού γνέφουν – αν δεν με συγκρατήσει κάποιος ή κάτι, θα με παρασύρει ο άνεμος όπως παρασέρνει τους θύσανους στην έρημο.

Διασχίζοντας την έρημο φτάνω στο Λος Άντζελες, στον δρόμο των Κλεφτών - Thieves’ Highway - τον επιπλωμένο με κτίρια του Victor Gruen, με εξωφρενικές κατασκευές: σπίτια-αγκινάρες, Blockhauser, επαύλεις φτιαγμένες στο εργαστήριο του τρελού επιστήμονα, του αρχιτέκτονα-Φρανκενστάιν· τεχνοτροπίες WASP, εμπνευσμένες από την ισπανική αποικιοκρατία. Aρχιτεκτονικές follies. Τόποι για το τέλειο έγκλημα: το πάρκινγκ του γηπέδου των Dodgers –που οι κάτοικοι του Μπρούκλυν δεν τους συγχώρησαν ποτέ για το ότι εγκατέλειψαν το Μπρούκλυν για να γίνουν ομάδα του Λος Άντζελες– το Eames House που αρέσει στον Ιce Tube (Mην ρίχνεις πέτρες σε γυάλινα σπίτια), το Chemosphere House, τα κοινότοπα dingbats, η καλιφορνέζικη παραλλαγή του κτιρίου-κουτιού.

Οδηγώντας από το downtown προς τη Σάντα Μόνικα, κι από το Μάλιμπου ώς το Balboa, μου αποκαλύπτεται μια πόλη που διαφημίζει τον εαυτό της: το βιβλίο του Robert Venturi “Learning from Las Vegas” –που απενοχοποίησε την αμερικανική αρχιτεκτονική μετά το 1972– θα μπορούσε να ονομάζεται “Learning from Los Angeles”∙ από τα πειράματα των Νέων Πολεοδόμων, από την αμφίβολη αισθητική των αρχιτεκτονικών follies, συναρμολογείται το Λος Άντζελες. Η Κοιλάδα του Σαν Φερνάντο, οι Λόφοι του Χόλλυγουντ, η ακτή του Ειρηνικού είναι ένα οικόπεδο όπου ξεδιπλώνεται η φαντασία, όπου το Zeitgeist τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ξεπερνώντας την εποχή του.

Τι συμβαίνει άραγε μέσα στα απλά, ξύλινα σπίτια; Τι συμβαίνει στα απρόσωπα κλιματιζόμενα γραφεία; Σιωπή· ο ήχος ενός ραδιοφώνου· τηλεοπτικές διαφημίσεις· η ζέστη του τσιμέντου. Θυμάμαι συχνά τον Φρανκ Ζάππα, το πώς έβλεπε, το πώς σχολίαζε τη Νότια Καλιφόρνια – αναρωτιέμαι αν ο Ιce Cube ακούει ποτέ Mothers of Invention, Captain Beefheart, Kim Fowley· αν συμμερίζεται την ιδέα της Κοιλάδας των Χαζοκόριτσων – Valley Girls.

Εκτός από το downtown, η γεωγραφία του Λος Άντζελες χαρακτηρίζεται ως «το πουθενά»: γυμνοί δρόμοι, αστική αποσάρθρωση, περιβαλλοντική κατάρρευση – οι πόλεις-προάστια κλείνουν, κοιμούνται, στις δέκα το βράδυ. Συσσωματώματα επαύλεων-υπνωτήρια· οι εμπορικές και χρηματιστηριακές συνοικίες ερημώνουν στις πέντε το απόγευμα. Η αμερικανική δεξιά θεωρεί τους απολογητές της Νέας Πολεοδομίας συνωμότες που έχουν βάλει σκοπό να αφαιρέσουν από τους Αμερικανούς τα πολιτικά τους δικαιώματα, δηλαδή το δικαίωμά τους στην περιουσία· τo δικαίωμά τους στη μονοκατοικία και στο ιδιωτικό αυτοκίνητο. Η αμερικανική αριστερά θεωρεί τη Νέα Πολεοδομία μια ακόμα εκδήλωση της κεφαλαιοκρατικής σπατάλης, της απληστίας και του ρατσισμού, η οποία, είτε από πρόθεση, είτε από κακό υπολογισμό, θα εκδιώξει τις έγχρωμες κοινότητες και την underclass από τις ιστορικές γειτονιές αυξάνοντας τις τιμές των ακινήτων τόσο ώστε οι πράσινες, χαριτωμένες, λειτουργικές κοινότητες να είναι προσιτές μόνον στους λίγους. Οι Νέοι Πολεοδόμοι επιμένουν: «Χρειαζόμαστε πυκνές πόλεις, πόλεις που να μην εξαπλώνονται στον χώρο σαν χταπόδια· πόλεις που να περπατιούνται». Αλλά, στην αρχιτεκτονική και στην πολεοδομία, ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει στραβά.

Πόλεις που να περπατιούνται. Πόλεις όπου να μπορείς να μετακινείσαι με ποδήλατο, με skateboard, με roller-skates, με δεκανίκια, με αναπηρικό καροτσάκι. Πόλεις με αστεροειδές πλέγμα, με κέντρο, με περίμετρο, με οπτικό ενδιαφέρον: καθώς περπατάς να βλέπεις χαμηλά σπίτια, πολυώροφα σπίτια, πάρκα, δεντροφυτεμένες αλέες, μπακάλικα, οπωροπωλεία, συνεργεία αυτοκινήτων, κουρεία, ψιλικατζίδικα. Υγιής πόλη, πόλη με θετικές δονήσεις: εκείνη που έχει corner shops –οικογενειακά μαγαζάκια που πουλάνε από εφημερίδες μέχρι κουβαρίστρες–, ένα ποτάμι· γέφυρες· ή θάλασσα, λιμάνι, προκυμαίες, υπαίθριες αγορές. Μερικές φορές, όταν το Λος Άντζελες μού διαφεύγει, όταν ακινητοποιούμαι σε μποτιλιάρισμα κάτω από τον ήλιο, σκέφτομαι: στη Φλόριντα είναι χειρότερα· στο Seaside όπου γυρίστηκε το «Truman Show” –ένας εφιάλτης της νεωτερικότητας– είναι χειρότερα. Κι όμως, εκεί, στη μέση του freeway, αισθάνομαι σαν να μοιράζομαι τις χειροπέδες μου μ’ ένα πτώμα. Στο βάθος, στην κορυφή του κτιρίου της US Bank, στον 73ο όροφο, φαντάζομαι τον Κινγκ Κονγκ. Ο Κινγκ Κονγκ πάνω από την πόλη.

Οδηγώντας στο Strip παραβλέπω τον σεξισμό των διαφημιστικών πινακίδων: γύρω μου απλώνεται η Αμερική των στριπτιζάδικων, των καζίνο, των γαμήλιων παρεκκλησιών, των πάρκινγκ γύρω από τα προαστιακά σούπερ-μάρκετ. Το Strip, μια αμερικανική επινόηση: οδηγώντας στη φωταγωγημένη έρημο, θυμάμαι το άλμπουμ των Ed Palermo Big Band, το αφιερωμένο στον Φρανκ Ζάππα: Take Your Clothes Off When You Dance.

Ύστερα, Wilshire Center, Windsor, Miracle Mile, Beverly Hills, Westwood, Santa Monica. Kαι στροφή προς τα νότια, στο Βένις. Γράφει ο Ray Bradbury: «Τον παλιό καιρό, το Βένις της Καλιφόρνια, είχε πολλά να προσφέρει σε ανθρώπους που τους άρεσε να είναι θλιμμένοι. Είχε ομίχλη σχεδόν κάθε μέρα και, σ’ όλο το μήκος της ακτής, ακουγόταν το μουγκρητό των μηχανημάτων της εξώρυξης του πετρελαίου· κι ακόμα, ο παφλασμός του σκοτεινού νερού στα κανάλια και το τρίξιμο της άμμου πάνω στα τζάμια των παραθύρων όταν ο άνεμος φυσούσε δυνατά στους χερσότοπους και τα έρημα δρομάκια. Στην άκρη ενός καναλιού βρίσκονταν παλιά βαγόνια από καραβάνια τσίρκων πεταμένα στο χώμα - και στα κλουβιά, αν κοιτούσες καλά, τα μεσάνυχτα, ζούσαν ψάρια και οστρακόδερμα που σάλευαν μαζί με την πλημμυρίδα: ήταν λες και τα τσίρκα του χρόνου είχαν καταδικαστεί σε θάνατο από μια κατάρα και σκούριαζαν σιγά-σιγά και διαλύονταν.»[3] Στο Βένις παρκάρω και κάθομαι στην άμμο: στην άλλη όχθη του Ειρηνικού βρίσκεται η Ιαπωνία.

O Mike Davis θεωρεί το Λος Άντζελες πολεοδομικό τερατούργημα[4] – ποτέ δεν θα συμφωνήσουμε: καταλήγουμε σε διαφορετικά συμπεράσματα επειδή δεν βλέπουμε την ίδια πόλη. Ήδη από το Beyond Blade Runner: Urban Control, The Ecology of Fear (1992), ο Μike Davis διατύπωνε μια καταστροφολογική θεωρία – όμως η συντέλεια δεν ήρθε· το Λος Άντζελες διέψευσε όλες τις σκοτεινές προφητείες.

Πράγματι, οι πολεοδομικές ουτοπίες του 20ού αιώνα δεν υλοποιήθηκαν – παραμένουν, εν πολλοίς, ουτοπίες. Η Garden City, η Radiant City, η Βroadacre City παραμένουν σχέδια πάνω σε χαρτιά, μακέτες, ελλειπτικά τοπικά πειράματα. Μερικά από αυτά σάπισαν, ενώ άλλα παρεξηγήθηκαν. Οι «Νέες Πόλεις» χτίστηκαν από το μηδέν και επέστρεψαν στο μηδέν: δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς παρελθόν, χωρίς ουλές, χωρίς ίχνη. Δεν μπορείς να ζήσεις κοντά σε άλλους μόνο και μόνο επειδή σε συνδέει μια δραστηριότητα (το γκολφ, το τένις, η θέση στελέχους πολυεθνικής επιχείρησης) ή μια ηλικία: στο Λος Άντζελες, οι ηλικιωμένοι που έχουν την οικονομική άνεση να νοικιάσουν μια «όαση», περιορίζονται –στην πραγματικότητα, υποβάλλονται εθελοντικά σε κατ’ οίκον περιορισμό– σε καταπράσινες, ολοκάθαρες κοινότητες, μακριά από το πλήθος, μακριά από τους ήχους και τις εικόνες που ρυπαίνουν την ζωή όπως τη φαντάζονται οι senior citizens. Γαλήνη. Σιωπή πριν από τον θάνατο. Άραγε οι ηλικιωμένοι κάτοικοι των senior communities –όπως το Mulholland Park– υποπτεύονται ότι είναι τα πολυτελή απορρίμματα του αμερικανικού πληθυσμού; Ότι ζουν περισσότερο απ’ όσο συμφέρει στην κοινωνία; Ότι η υγεία τους, η κλινική τους ευταξία στοιχίζει ακριβά; Έχουν ακούσει άραγε ότι αυτές οι κατοικίες, που μοιάζουν τις μακέτες των πολεοδομικών οραμάτων, αποκαλούνται «Θάλαμοι αναμονής για τον Κάτω Κόσμο»;

Ωστόσο, όλα τα προβλήματα του Λος Άντζελες –το ότι, για παράδειγμα, μερικές συνοικίες είναι παραδομένες στις συμμορίες ή το ότι στην ευρύτερη περιοχή ευδοκιμεί η βιομηχανική, μαζική κουλτούρα– δεν αρκούν για να απορριφθεί το πολεοδομικό του μοντέλο. Χρειάζεται ποικιλία για να φτιαχτεί ένας κόσμος· δεν είναι πάντα επιθυμητή η «περπατήσιμη» πόλη, η χωρίς πλοκάμια, η φιλική στα παιδιά με τα πατίνια. Το κάθε πολεοδομικό σχήμα ευνοεί διαφορετικές υποκουλτούρες, διαφορετικούς τρόπους ζωής – και πάλι, χρειάζονται πολλές υποκουλτούρες, πολλοί τρόποι ζωής για να φτιαχτεί ένας πολιτισμός.

Έτσι, ο Eazy-E, ένας πρώην έμπορος ναρκωτικών, ίδρυσε τη δισκογραφική εταιρεία Ruthless με τα λεφτά που κέρδισε από το pushing. Μετά από πολλές απογοητεύσεις, ο Dr. Dre και ο Ice Cube άρχισαν να γράφουν ραπ κομμάτια για τη Ruthless. Aν δεν είχαν προηγηθεί οι Public Enemy, η Ruthless θα είχε αποτύχει και ο Easy-E ίσως είχε επιστρέψει στο pushing. Πώς θα χαρακτήριζε κανείς – λόγου χάρη κάποιος σαν εμένα, που τη μια μέρα περιφέρεται στο Laurel Canyon και την επόμενη στο Skid Row– πώς θα χαρακτήριζε τις φτωχογειτονιές του Λος Άντζελες; Ruthless –ανηλεείς, άσπλαχνες– όπως η δισκογραφική εταιρεία του Eazy-E. Και διαπεραστικές, στριγκές όπως ο κλαυθμηρισμός του ράπερ από το Κόμπτον του L.A.

Τι μπορεί να σου συμβεί όταν έχεις γεννηθεί το 1964 στο δυτικό Κόμπτον: να προσχωρήσεις στους Bloods ή στους Crips· να δοκιμάσεις την τύχη σου στην τοπική ραπ –rap is easy– να γίνεις nerd και να γραφτείς στα μαθήματα αστρονομίας του δήμου παραδίδοντας το όπλο σου στις αρχές έναντι εκατό δολαρίων σε είδος, όχι σε ρευστό. Tέλος, έχεις τετραπλάσιες πιθανότητες να δολοφονηθείς –αν δεν προλάβεις να δολοφονήσεις– απ’ ό,τι σε άλλες αμερικανικές κοινότητες ίσου μεγέθους. Στις 26 Μαρτίου 1995, ο Eazy-E πέθανε από AIDS: το 1993, υποστήριξε δημοσίως τον Θίοντορ Μπριζένο, τον μοναδικό αστυνομικό που εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τον ξυλοδαρμό του Ρόντνεϋ Κινγκ. Όλα αυτά είναι συστατικά της Νότιας Καλιφόρνια – κι όλες οι μεγαλουπόλεις έχουν κάτι να κρύψουν.

Στο Λος Άντζελες, στις συνοικίες-κοράκια, εφτά χιλιάδες άνθρωποι ζουν σε χαρτόκουτα που γράφουν απ’ έξω KELLOG’S CORNFLAKES· PERSIL ΓΙΑ ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ· ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΚΑΦΕΣ, ή σε κουρελιασμένες σκηνές σκεπασμένες με κουβέρτες· ο ήλιος είναι ανελέητος. Στις βόρειες πόλεις η κατάσταση είναι χειρότερη: το χιόνι, η βροχή, η λάσπη –don’t eat the yellow snow– εδώ δεν χιονίζει ποτέ και βρέχει σποραδικά από τον Νοέμβριο μέχρι τον Απρίλιο. Στους μισογκρεμισμένους τοίχους, σιβυλλικά γκραφίτι: Στον Άδη τα νοίκια είναι φτηνά – θρησκευτικές προτροπές: Μετανοήστε! Υπογραφή: Εκκλησία του Ιησού Χριστού Αγίων της Έσχατης Ημέρας. Μετά από έναν βιασμό στο αφώτιστο δρομάκι, ένα ακόμα γκραφίτι: Nevermore. Ποτέ πια.

Το Skid Row περιγράφεται συχνά σαν την Ιερουσαλήμ του 21ου αιώνα: λεπροί και σεληνιασμένοι, σακάτηδες και ξεδοντιασμένοι· κραυγές, βρυχηθμοί ασύλων· μυρωδιά κάτουρου· ανοιχτές πληγές εκτεθειμένες στον μολυσμένο αέρα· μια γυναίκα πλένει το μωρό της σ’ έναν κουβά και το σκουπίζει με το σφουγγαρόπανο. Ο Robocop δεν εμφανίζεται ποτέ· οι σειρήνες της πυροσβεστικής ακούγονται από μακριά· κάπου-κάπου αστράφτει το στροβοσκοπικό φως των περιπολικών: όποιος συλλαμβάνεται κατηγορείται για εμπορία ναρκωτικών, όχι για απλή κατοχή· έτσι, η πολιτεία της Καλιφόρνια απαλλάσσεται από την υποχρέωση της αποτοξίνωσης. Σύμφωνα με τον νόμο, αν δεν είσαι pusher, αν δεν είσαι dealer, αν είσαι «απλό» πρεζάκι, τίθεσαι υπό επιτήρηση και η Κομητεία οφείλει να σε βοηθήσει να θεραπευτείς.

Στο Λος Άντζελες τα προβλήματα δημόσιας υγείας μετατρέπονται σε ποινικά αδικήματα. Πράγμα που δεν με εμπόδισε να πάω στο «Smell», στη γωνία Main και Δεύτερης και ν’ ακούσω τους Black Fiction, τους Antelope κι άλλες εφήμερες μπάντες σ’ ένα περιβάλλον που μύριζε μαριχουάνα αλλά όπου δεν επιτρεπόταν η κατανάλωση οινοπνεύματος. Το «Smell» δεν έχει άδεια πώλησης οινοπνευματωδών: στην περιοχή του Skid Row, είναι δύσκολο να βρεις μπίρα – οι ενέσεις είναι πιο προσιτές. Για να είμαι δίκαιη: δίπλα στο «Smell» υπάρχει ένα θορυβώδες western μπαρ, όπου πράγματι μπορείς να βρεις μπίρες. Όλη νύχτα, κάθε νύχτα.

Η Νέα Υόρκη είναι κατακόρυφη, το Λος Άντζελες οριζόντιο. Μια πόλη γραμμική, γεωμετρική, ασύμμετρη: όταν φτάνω από τον αυτοκινητόδρομο 40, παίρνω τον δρόμο για τη δύση, για τον ωκεανό. Κι έπειτα στον 101, ο άνεμος θροΐζει πάνω στους αμμόλοφους – στη Γκαβιότα στρίβει προς την ενδοχώρα· μια φορά, πατώντας το γκάζι –step on it! step on it!– είδα το παρμπρίζ να θρυμματίζεται και τα θρύψαλα να σκορπίζονται στον σιωπηλό αέρα. Καμιά ταχύτητα δεν μου αρκεί: τα αυτοκίνητα είναι μια μυστική ιερουργία, το κεφάλι μου ένα πυροτέχνημα.

Ταξιδεύοντας, ακτινοβολώντας σαν μαύρο σώμα, βλέπω, με τα μάτια μου, την ύλη να υψώνεται, γελώντας, σαν μια πόλη που ξυπνάει. Σαν μια πόλη γεμάτη οδόσημα κι αμφίβια σκούτερ – βλέπω την ύλη να διαλύεται σαν μια βροχή από αστρικά θραύσματα. 

---

[1] Jason Cohn, Bill Jersey, 2011.

[2]http://www.youtube.com/watch?v=FRWatw_ZEQI (μέρος των εκθέσεων http://www.pacificstandardtime.org). Προτού γίνει ράπερ ο Ιce Tube ήταν φοιτητής της αρχιτεκτονικής.

[3] Death is a Lonely Business, Alfred A. Knopf, 1985.

[4] City of Quartz: Excavating the Future in Los Angeles, 1990.

Ο Mαξ Φρις στα ίχνη του Κίρκεγκωρ

Διαβάζοντας ένα κείμενο του Steffen Steffensen για την επιρροή του Κίρκεγκωρ στη γερμανική λογοτεχνία[1], άνοιξα μια πόρτα και βρέθηκα σ’ ένα κατάφωτο δωμάτιο. Η λογοτεχνία: μια σειρά από σκαλοπάτια που σε οδηγούν σ’ ένα κατάφωτο δωμάτιο. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί όταν μέσα από το κινηματογραφικό έργο του Μπέργκμαν ανακάλυψα, ξαφνικά, τον Καρλ Γιάσπερς: μια μεγάλη, για μένα, ανακάλυψη. 

Ο Arthur Schnitzler και ο Hugo von Hofmannsthal γνώρισαν τον Κίρκεγκωρ χάρη στον Ίψεν∙ κι απ’ ό,τι φαίνεται, ο Ρίλκε έμαθε δανέζικα για να τον διαβάσει στο πρωτότυπο. Ο Φρίντριχ Ντύρενματ είχε την πρόθεση να εκπονήσει διατριβή με τίτλο «Ο Κίρκεγκωρ και το τραγικό» αλλά δεν την ολοκλήρωσε τελικά... Όσο για τον Mαξ Φρις, η κριτική αναρωτιέται για τη σχέση του Κίρκεγκωρ με τον «Δον Ζουάν[2]» και τον «Στίλερ»[3]. Πράγματι ο «Δον Ζουάν» -του Μότσαρτ- αναλύεται στο πρώτο μέρος του «Είτε... είτε» του Κίρκεγκωρ: ίσως το παρατραβάμε πιστεύοντας ότι ο Μαξ Φρις χρησιμοποιεί ως πρότυπο τον Γιόχανες από το “Ημερολόγιο ενός διαφθορέα” τόσο στον δικό του “Δον Ζουάν” όσο και στον “Στίλερ”. Ίσως όχι… Ο Στίλερ συλλαμβάνεται και φυλακίζεται: στη φυλακή γράφει ένα είδος ημερολογίου (όπως ο Γιόχανες, όπως ο ίδιος ο Κίρκεγκωρ)∙ εξάλλου, στο τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος, ο δεύτερος αφηγητής, ο δημόσιος κατήγορος Ρολφ, δίνει στον Στίλερ έναν τόμο του Κίρκεγκωρ.

Eκτός όμως από αυτά τα εξωτερικά στοιχεία, η ανάγνωση του «Στίλερ» αποκαλύπτει μια σειρά από ιδέες που αναφέρονται στον Κίρκεγκωρ: όπως, λόγου χάρη, την αναγκαιότητα της αυτογνωσίας, την αμφισβήτηση της αυθεντίας και της αντικειμενικότητας. Aκόμη, σ’ ένα πιο περιορισμένο πλαίσιο, τη «φυσική» αποτυχία του γάμου που επικαλείται ο Γιόχανες στο «Ημερολόγιο ενός διαφθορέα» και την οποία περιγράφει ο Mαξ Φρις σε όλο του το έργο. Ο γάμος είναι μια αποτυχημένη υπόθεση. Ο γάμος είναι κακή ιδέα. Εξάλλου, ο Στίλερ φαίνεται να παραπέμπει στον Κίρκεγκωρ όταν λέει πως «η μελαγχολία είναι σύμπτωμα της αισθητικής στάσης στη ζωή»: το κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος γνωρίζει τον Κίρκεγκωρ προτού ο Ρολφ τού χαρίσει το βιβλίο. Ομοίως, ο ηρωισμός είναι μια αποτυχημένη υπόθεση. Οι περισσότεροι άνθρωποι, υπονοεί ο Φρις, προσχωρούν σε μεγάλους αγώνες λιγότερο από πολιτικό ιδεαλισμό και περισσότερο διότι «πρέπει κάτι να κάνουν», από ennui, από ποικίλες μορφές υπαρξιακής αγωνίας. Ευτυχώς που ξέσπασε ο πόλεμος στην Ισπανία!, σκέφτεται ο Στίλερ και σπεύδει να αγωνιστεί στις γραμμές των Διεθνών Ταξιαρχιών. Τι συνέβη μετά: ό,τι συμβαίνει σε κάθε ζωή – προδοσίες, αρρώστιες, απάτες, έρωτες χωρίς ανταπόκριση. Και προπάντων η ασυνεννοησία, το κενό της επικοινωνίας και ο φόβος του θανάτου που συνοδεύεται με τη συνήθη death wish: η ανυπαρξία μετά τον θάνατο τρομάζει πολύ περισσότερο από την ανυπαρξία πριν από τη γέννηση. Ας πεθάνω προτού με σκοτώσει ο θάνατος.

Το φιλοσοφικό υπόβαθρο των μεγάλων μυθιστορημάτων γίνεται αντικείμενο φιλολογικών εικασιών: συχνά οι φιλόλογοι αποδεικνύονται πολύ κουραστικοί και ελάχιστα δημιουργικοί. Φλύαροι άνθρωποι... Ωστόσο, η φιλοσοφική ανίχνευση παραμένει ένα συναρπαστικό παιχνίδι: όσο περισσότερα καταλαβαίνεις για ένα μυθιστόρημα, τόσο λιγότερο πιστεύεις ότι το ξέρεις. Και το φως του δωματίου γίνεται, καμιά φορά, εκτυφλωτικό. Στον «Στίλερ» οι φιλόλογοι βάλθηκαν να αναλύουν τις τεχνικές της αφήγησης περισσότερο από τη φιλοσοφική της βάση -ο Φρις βάζει τον κεντρικό χαρακτήρα να μιλάει για τον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο σαν να είναι ξένος- καθώς και την «ασυνεχή», αφοριστική, ανοιχτή δομή του μυθιστορήματος. Ωστόσο, το μυθιστόρημα, όπως ολόκληρο το έργο του Μαξ Φρις, προβάλλει μια σειρά από ζητήματα της νεοτερικότητας τα οποία συναντάμε και στον Kίρκεγκωρ: την αναζήτηση της ταυτότητας που επηρεάζεται από τους μύθους του ανδρισμού και της θηλυκότητας, την αγωνία του ανθρώπου χωρίς Θεό και τέλος την αντικατάσταση της θρησκείας από την επιστήμη - τι κρίμα όμως, «η επιστήμη δεν σκέφτεται», όπως γράφει ο Χάιντεγκερ.

Αν και στον «Στίλερ» οι λέξεις –«συνέχεια», «ταυτότητα», «απομόνωση»- παραλλάσσονται ανάλογα με τη μετάφραση (γαλλική, αγγλική, ελληνική), σηματοδοτούν ένα σύστημα φιλοσοφικών ερωτημάτων. Γράφει ο Μαξ Φρις: “είναι τόσο δύσκολο να επιλέξεις τον εαυτό σου επειδή η απόλυτη απομόνωση γίνεται ταυτόσημη με τη βαθύτερη δυνατή συνέχεια, επειδή αυτή η επιλογή αποκλείει οριστικά κάθε δυνατότητα να γίνεις κάποιος άλλος, να φανταστείς τον εαυτό σου ως κάποιον άλλον.» Πράγμα που με οδηγεί στο ρητορικό, και όχι φιλοσοφικό, ερώτημα: οι ήρωες του Φρις βρίσκονται άραγε στο αισθητικό στάδιο; Πώς θα διάβαζε τον Μαξ Φρις ο Κίρκεγκωρ; Σίγουρα δεν ενδιαφέρονται για το θρησκευτικό: στο αισθητικό στάδιο, ο άνθρωπος εξελίσσεται χωρίς κανόνες, δεν αισθάνεται συνδεδεμένος με πρότερες επιλογές και αποφάσεις. Δεν είναι καν κύριος της ίδιας του της εξέλιξης, απλώς οδηγείται από ένα πλήθος δυνατοτήτων που του προσφέρονται. Σύμφωνα με τον Κίρκεγκωρ, ο άνθρωπος που επιτυγχάνει το ηθικό στάδιο οργανώνει την ίδια του την εξέλιξη σύμφωνα με μιαν απόφαση που έχει ληφθεί εκ των προτέρων και η οποία επαναλαμβάνεται. Υπό αυτή την έννοια είναι απαλλαγμένος από τις εξωτερικές συνθήκες που ορίζουν τον άνθρωπο στο αισθητικό στάδιο. Όσο για το θρησκευτικό στάδιο, σύμφωνα πάντα με τον Κίρκεγκωρ, συνιστά ένα ποιοτικό άλμα μετά από το οποίο είναι εφικτή η αυτογνωσία.

Ο Στίλερ του Mαξ Φρις υπόκειται στις εξωτερικές συνθήκες και αρνείται να ορίσει τον εαυτό του. Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης ταυτότητας σ’ έναν αιώνα χωρίς θρησκευτικές υπερβάσεις συνδέει τον Φρις με την κεντροευρωπαϊκή λογοτεχνία και συγχρόνως με το ουσιαστικό πρόβλημα ταυτότητας της Ελβετίας. Ο Στίλερ του βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς φυγής, σε κατάσταση μη-ταυτότητας: αρχικά παίζει τον ρόλο του καλλιτέχνη που του υπαγορεύει η κοινωνία κι ύστερα θέλοντας να «αποφύγει τον ίδιο του τον εαυτό» παρασύρεται στην περιπέτεια του ισπανικού εμφυλίου. Η αποτυχία του Στίλερ στον πόλεμο –μια αποτυχία υπαρξιακή- μου θυμίζει τους ήρωες του Καμύ, τον Μερσό κυρίως που αποτελεί, έτσι κι αλλιώς, μια εύκολη αναφορά: οι πράξεις του παρερμηνεύονται∙ ο Στίλερ αισθάνεται αμηχανία και δηλώνει: «Είμαι ένας αποτυχημένος. Δεν είμαι καν άνθρωπος». Την απόγνωση του Στίλερ περιγράφει ο Κίρκεγκωρ στην «Ασθένεια του θανάτου», όπου διακρίνει δυο μορφές απελπισίας: εκείνη του «να μη θέλεις να είσαι ο εαυτός σου» και εκείνη του «να θέλεις να είσαι ο εαυτός σου». Η πρώτη αντιστοιχεί στο παρελθόν του Στίλερ που αρνείται να αποδεχτεί τον εαυτό του (πόσοι και πόσοι άνθρωποι θέλουν να ξεχάσουν ή να αλλάξουν «αυτό» που ήταν κάποτε...), ενώ η δεύτερη αντιστοιχεί στον αφηγητή, τον Γουάιτ, που αγωνίζεται να γίνει αποδεκτός όπως ακριβώς είναι. Εδώ προστίθεται το ζήτημα της υπαρξιακής μετανάστευσης – της τόσο διαφορετικής και τόσο παρόμοιας μ’ εκείνης του Καρλ Ρόσμαν στην «Αμερική» του Κάφκα: ο Στίλερ πηγαίνει στην Αμερική για να γίνει ένας άλλος. Ωστόσο, τον περιμένει η επανάληψη: όλες οι εικόνες ανακυκλώνουν τις αναμνήσεις του∙ όλες οι εικόνες μοιάζουν ψευδεπίγραφες. Ίσως φταίει η εποχή, η εποχή της αναπαραγωγής. O ήρωας του Μαξ Φρις επιμένει: «Δεν είμαι ο Στίλερ!» με μοναδική απόδειξη το αμερικανικό διαβατήριο με το όνομα Γουάιτ.

Η επανάληψη είναι θετική έννοια στον Κίρκεγκωρ αλλά αρνητική στον «Στίλερ». Στην «Επανάληψη», ο αφηγητής περιγράφει ένα δεύτερο ταξίδι του στο Βερολίνο ελπίζοντας, ματαίως, να ξαναζήσει τις εμπειρίες του πρώτου. Ο Στίλερ όμως φοβάται την επανάληψη και απορρίπτει τη «συνέχεια»: όπως και στο «Ας με λένε Γκάντενμπαϊν»[4], ο Φρις κατασκευάζει πρόσωπα που δεν είναι τίποτα περισσότερο, ή τίποτα λιγότερο, από εν δυνάμει ρόλους χωρίς αληθινό “εγώ”. Η συνέχεια εμποδίζει το άτομο να φανταστεί τον εαυτό του σαν κάποιον άλλο. Επίσης, το εμποδίζει να φανταστεί τον εαυτό του μακριά από τους άλλους, στη σιωπή και στην έρημο, όπως λέει ο Στίλερ ενώ παραδέχεται την αδυναμία του να μείνει μόνος: “Δεν μπορώ να μείνω μόνος πάνω από μια ώρα!” λέει. Στο τέλος του βιβλίου ο Στίλερ μένει μόνος, άρα, επιτέλους σιωπηλός όπως υπαγορεύει το όνομά του,[5] συνονόματος του Ιωάννη της Σιωπής (Johannes de Silentio), του συγγραφέα του “Φόβου και Τρόμου”[6].

Το ζητούμενο τόσο στον Μαξ Φρις όσο και στον Κίρκεγκωρ δεν είναι η «ευτυχία», αλλά μάλλον ένας αυθεντικός, προσωπικός θάνατος, κατάληξη της αναζήτησης της ατομικής ταυτότητας. Ωστόσο, παρά το αίσθημα της ματαιοπονίας και την απουσία πάθους που αποπνέουν τα έργα του (κάτι για το οποίο παραπονιόταν ο Κίρκεγκωρ αναφερόμενος στον σύγχρονο κόσμο), ο Φρις δεν είναι συγγραφέας της δυστυχίας. Ακόμα κι όταν το κοινωνικό πλαίσιο των ηρώων του είναι η κατεστραμμένη μεταπολεμική Ευρώπη, δεν την περιγράφει σαν έναν δύσοσμο εφιάλτη, ούτε προσπαθεί να καταδυθεί στη «σκοτεινή πλευρά», «στην κόλαση» - η “κόλαση” εντυπωσιάζει τους αναγνώστες σχεδόν όσο και η φιλολογία του happy end.

Απλώς ειρωνεύεται (η ειρωνεία του νομίζω πως θα άρεσε στον Κίρκεγκωρ): στην «Ανδόρρα», στον «Μπίντερμαν», στον «Κόμη Εντερλαντ» ειρωνεύεται τις κυβερνήσεις, τις συλλογικές προκαταλήψεις, τις φαντασιώσεις μιας εφησυχασμένης κοινωνίας. Παραλλήλως, ο Φρις ειρωνεύεται τον εαυτό του, τη ζωή του ως άνδρα, τη ζωή του ως συγγραφέα - το 1937 έβαλε φωτιά στα πρωτόλειά του∙ τα έκαψε στο δάσος κάτω από καταρρακτώδη βροχή που όλο έσβηνε τη φωτιά ­καθώς και τους μεγάλους λογοτεχνικούς μύθους όπως, για παράδειγμα, τον Μπρεχτ: «Μα έχει άδικο!» γράφει. «Έχει άδικο και παρ' όλ' αυτά με βγάζει νοκ-άουτ στη συζήτηση! Όμως έχει άδικο σε όλα, άδικο!».

Ο Μαξ Φρις είναι για τη λογοτεχνία ό,τι ο Αντονιόνι για τον κινηματογράφο: υπό αυτή την έννοια, αν ο Μπέργκμαν αντιστοιχεί στον Καρλ Γιάσπερς, ο Αντονιόνι αντιστοιχεί στον Κίρκεγκωρ. Πρόκειται για δυο δημιουργούς που ασχολούνται με την αστική ζωή (με την έννοια του άστεως) προσπαθώντας ­ματαίως­ να παρακάμψουν τις διδαχές και που προβάλλουν μοναχικούς ήρωες μέσα στη δίνη της σύγχρονης κοινωνίας, χρησιμοποιώντας παρόμοιες τεχνικές ελλειπτικής αφήγησης και επιπέδων χρόνου. Το κεντρικό και επαναλαμβανόμενο θέμα αμφοτέρων είναι το κενό της επικοινωνίας, ο χαμένος έρωτας και η χαμένη περιπέτεια («Σάντα Κρουζ»), το διφορούμενο της ενοχής («Κυανοπώγων»), οι σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες ή μάλλον το ανέφικτό τους, ο παραλογισμός τους. Όσο για γλωσσικό ύφος νομίζω ότι ο Μαξ Φρις διαθέτει την κομψότητα της γραφής που κληροδότησε στην Ευρώπη ο Κίρκεγκωρ: είναι ένας συγγραφέας της μηχανικής εποχής, ψύχραιμος, ακριβής ένας αρχιτέκτονας που παρουσιάζει το παράλογο μέσα από το πρίσμα της λογικής. Το παράλογο στον Φρις έχει χαρακτήρα παιχνιδιού παραλλαγών που ενσωματώνει την παράδοση του εξπρεσιονισμού και τον συνδέει με τον Ντύρενματ - αν και σ' αυτό το σημείο νομίζω πως ο Ντύρενματ τα κατάφερε καλύτερα: φάρσες, παραβολές, ψευδαισθήσεις που διαλύονται, εκπλήξεις που παραμονεύουν. «Ο σκοπός είναι να βρεθεί μια αλήθεια που να είναι αληθινή για εμένα, να βρεθεί η ιδέα για την οποία μπορώ να ζήσω και να πεθάνω», γράφει ο Κίρκεγκωρ στο ημερολόγιό του. Θα μπορούσε να το έχει γράψει ο Στίλερ.

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

---

[1] Steffensen, Steffen: “Die Einwirkung Κierkegaards auf die deutchsprachige Literatur des 20. Jahrhunderts”, in Text und Kontext, 1983, ppe. 211-224.

[2] Frisch, Max, Don Juan oder Die Liebe zur Geometrie (1953).

[3] Wellnitz, Philippe, “Sur les pas de Soeren Κierkegaard dans Stiller de Max Frisch, Centre Culturel Suisse, 1997. Και: Μanger Philip, “Κierkegaard in Max Frisch’s Novel Stiller, German Life and Letters, Vol. 20, Issue 2, p. 119-131, Jan. 1967.

[4] Frisch, Max, Ας με λένε Γκάντενμπάιν, μετ. Μαρία Τοπάλη, Μελάνι, 2007.

[5] Stiller=σιωπηλός

[6] Kierkegaard, Soeren, Fear and Trembling, 1843 (μεταφ. στα αγγλικά 1939).