Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2008

Αναπραστάσεις του φύλου στα ΜΜΕ: Οι ειδήσεις του Alter

Οι αναπαραστάσεις του φύλου στα ΜΜΕ αναπαραγάγουν στερεότυπα που υπάρχουν στο κοινωνικό σύνολο που απευθύνονται, μέσα από επιλογή ειδήσεων και συνοδευτικών αναλύσεων στα δελτία ειδήσεων. Το δελτίο ειδήσεων του Alter μοιράζεται σε δύο μέρη ένα πρώτο με τον τίτλο "Σήμερα" όπου ο παρουσιαστής ασχολείται με θέματα καθημερινότητας ή γεγονότων του κόσμου ή ανάλυση του καιρού με μια πιο απλή δομή ως προς την παρουσίαση που δείχνει να απευθύνεται σε ένα ποικίλο κοινό. Βέβαια το κοινό που κυρίως κατευθύνεται είναι το ανδρικό, όπως άνδρες είναι και οι συμμετέχοντες στα παράθυρα ή στις συνεντεύξεις των ρεπορτάζ. Οι γυναίκες κυρίως καταγράφονται ως παρουσίες που καταγράφονται σε θέματα όπως η ακρίβεια, τα εγκλήματα όπου φανερώνουν αδύναμα, φοβισμένα, προβληματισμένα άτομα που πέπει να τύχουν της προσοχής και της προστασίας των υπευθύνων κυρίως ανδρών. Άλλη κατηγορία που αναπαριστάται είναι αυτή της εργαζόμενης αλλά μέσα σε πλάνα που τα σημαίνοντα πρόσωπα είναι άνδρες. Η εκμπομπή διακόπτεται με διαφηστικά ένθετα που κυρίως περιέχουν διαφημίσεις που απευθύνται σε ανδρικό κοινό (μία μόνο που αφορούσε γυναικεία ομορφιά).
Ακολουθεί το κεντρικό δελτίο με τίτλο "Ειδήσεις" όπου το κεντρικό πρόσωπο τοποθετείται σκηνογραφικά σε μια διαφανή αίθουσα όπου εργάζεται η ειδησεογραφική ομάδα.
Ειδικότερα στην ανάλυση του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του Alter (Δευτέρα 17/11/2008) ο παρουσιαστής Ν. Χατζηνικολάου ασχολήθηκε με τέσσερα θέματα: Πορεία Πολυτεχνείου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (4'), Υπόθεση Βατοπεδίου (35') σε δύο περιόδους, Σχετικά με την Κυβέρνηση (5') και Οικονομία (5'). Η επιλογή των θεμάτων καθώς και η παρουσίασή τους κατευθυνόνταν σε ένα κοινό με χαρακτηριστικά άνδρα, μορφωμένου, ηλικίας 35 -60. Η παρουσία του φύλου τόσο σε επίπεδο παρουσίασης και συμμετόχων σε παράθυρα είτε σε αναφορές ρεπορταζ μέσω βίντεο αφορούσε κυρίως το ανδρικό φύλο, που παρουσιάζονταν ως υπεύθυνο, σταθερό, με αξίες, υπεροπτικό προς το γυναικείο φύλο και κάποιες φορές ειρωνικό. Αντίθετα το γυναικείο φύλο περιορίστηκε σε δύο παρουσίες στα παράθυρα, όπου η μεν δημοσιογράφος που συμμετέχει τακτικά στο δελτίο έδειχνε ένα άτομο που αισθανόνταν άβολα μέσα σε άνα ανδρικό πάνελ και αρκετές φορές δέχτηκε αλλαζονικά ή ειρωνικά σχόλια για τις θέσεις της, ενώ η έκτακτη συμμετέχουσα (από την Θεσσαλονίκη) έδειξε μια φοβισμένη γυναίκα (όπως και η ίδια επικαλέστηκε) που προσδιόρισε το άτομό της "ως ήσυχη εργαζόμενη, που ακούει τον πνευματικο της, που λέει πάντα την αλήθεια, που κακώς βρέθηκε μπλεγμένη θέλοντας να εξυπηρετήσει μια φίλη της, που ανήεκι σε οργάνωση αλλά δεν έχει επαφές με την εξουσία". Η εικόνα που έβγαλε αφορούσε μια γυναίκα που μπήκε σε μέρη που δεν έπρεπε να συμμετέχουν γυναίκες, ειδικά όταν αυτές δεν είναι από το κέντρο αλλά από την περιφέρεια, όπου κάθετι που συμβαίνει (όπως οι μαγνητοφωνήσεις) είναι περισσότερο ενοχοποιητικές για όλη την κοινωνία απ' ότι αν συνέβαιναν στην κοινωνία τςη πρωτεύουσας. Στα παράθυρα δέχθηκε μια σειρά ερωτήσεων που πολλές φορές κατέληγαν σε νουθεσίες ή και ερμηνείες της στάσης της που την οδήγησαν σε θέση άμυνας με περιόδους σιωπής ή και ενοχικότητας.
Στα ρεπορτάζ που συνόδευαν τα άλλα θέματα συνύθως εμφανίζονταν άνδρες που ασχολούνται με τα σοβαρά θέματα όπως η οικονομία. οι γυναικείες παρουσίες υπήρχαν μόνο στο βίντεο επίσκεψης του πρωθυπουργού σε αγροτική περιοχή όπου η γυναίκα που εμφανίζεται σ' αυτό είναι η μητέρα, ηλικιωμένη, μαυροφόρα ή εργάτρια. Αντίθετα κατά κόρον ο άνδρας εμφανίζεται να ασχολείται με υπεύθυνες θέσεις, να ειναι ντυμένος επίσημα, να δείχνει ότι από αυτόν εξαρτάται η συνέχεια του κοινωνικού συνόλου.
Η εμφάνιση της παρουσιάστριας στο δελτίο καιρού έδειχνε μια γυναικεία παρουσία που κινείται στα πλαίσια της θηλυκότητας παρά της ενημέρωσης καθώς διαρκεί ελάχιστα (2') και έχει προηγηθεί ανάλυση του καιρού από άνδρα μετεωρολόγο στην προηγούμενη εκπομπή.
Κι εδώ οι διαφημίσεις έχουν στόχευση ένα ανδρικό κοινό (τράπεζες, αυτοκίνητα, προϊόντα δόμησης). Συμπερασματικά το δελτίο ειδήσεων (κεντρικό) αναπαριστά το ανδρικό φύλο ως κυρίαρχο των γεγονότων, των εξελίξεων και της κοινωνίας ενώ το γυναικείο αναπαριστάται ως αδύναμο, απουσιάζον από την κοινωνία σε επίπεδο διαμόρφωσης και εξέλιξης, εύκολα ενοχοποιήσιμο.

Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2008

ΜΜΕ: η περίπτωση του "Πρώτου Θέματος"


Το "Πρώτο Θέμα" εκδόθηκε τα τελευταία χρόνια από ομάδα δημοσιογράφων με γνωστότερους από την τηλεοπτική τους παρουσία τους Τριανταφυλλόπουλο Μάκη και Αναστασιάδη Θέμο. Ένα απο τα πρώτα σλόγκαν για την εφημερίδα που ακούστηκαν ήταν "Η εφημερίδα των δημοσιογράφων", σε αντιπαράθεση με τις υπόλοιπες εφημερίδες που ανήκουν κατά την άποψή τους είτε σε επιχειρηματικούς ομίλους είτε σε κόμματα, με αποτέλεσμα μια κατευθυνόμενη πληροφόρηση μέσα από το πλέγμα των συμφερόντων και των συγκεκριμένων πολιτικών.
Η εφημερίδα εκδόθηκε ως κυριακάτικη, πολυσέλιδη, με μοντέρνα αισθητική εμφάνιση, ταμπλντόιτ, με ένθετα κια εγκαινίασε ένα πρωτοφανή, για τα τότε δεδομένα του ημερήσιου τύπου, κύκλο προσφορών κυρίως cd, dvd. Μεγάλο ατού της θεωρήθηκαν τα ρεπορτάζ που λειτουργούσαν παράλληλα με τις τηλεοπτικές εκπομπές των Τριανταφυλλόπουλου και Αναστασιάδη με αιχμή την σκανδαλολογία γεγονός που προσέλκυσε ένα μεγάλο κοινό αναγνωστών. Το όλο εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία καθώς ανέβηκε στις πρώτες θέσεις της κυκλοφορίας. Η εφημερίδα εντάσσεται στο χώρο της κεντροαριστεράς με εμφανή διάθεση για πολεμική ενάντια σε συγκεκριμένα κυβερνητικά στελέχη όπως ο πρώην Υπουργός Επικρατείας κ. Ρουσόπουλος. Παρόλα αυτά στην περίπτωση του σκανδάλου Ζαχόπουλου αποκαλύφθηκε μια εμπλοκή των ιδιοκτητών σε δίκτυα εξουσίας που έχει ενδιαφέρον να εξεταστούν ως προς τη δημιουργία ειδήσεων ή την εμμονή σε κάποιες περιπτώσεις. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το μοντέλο του Νοάμ Τσόμσκι για τα ΜΜΕ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξηγηθεί το όλο πλέγμα που αποκαλύφθηκε.
Στην έκδοση της Κυριακής 9/11/2008 η εφημερίδα έχει 80 σελίδες αλλά προσθέτει και ένα επιπλέον τετρασέλιδο εξώφυλλο όπου υπάρχει διαφοροποίηση στα θέματα της πρώτης σελίδας. Εντύπωση προκαλεί η χρήση της φωτογραφίας ως μέσου όπου ο αναγνώστης υποβάλλεται συνειρμικά να αναπαραγάγει ή να ανακαλέσει σημασιοδοτήσεις.
Τα κείμενα ενυπόγραφα ή μη έχουν μια ρητορική απλή που είναι ευκολοκατάληπτη από τον μέσο αναγνώστη. Η διάρθρωση της θεματολογίας ακολουθεί μια συνηθισμένη πορεία δηλαδή προτάσσονται τα πολιτικά νέα και η επικαιρότητα στην Ελλάδα, ακολουθούν ρεπορταζ που κινούνται στο χώρο των σκανδάλων ή των κοινωνικών προκλήσεων. Εμβόλιμα μπαίνουν άρθρα ή ρεπορτάζ ειδικού ενδιαφέροντος που όμως εντάσσονται σε μια γενικότερη προβληματική που ήδη έχει αναπτυχθεί στις προηγούμενες σελίδες όπως το άρθρο της σελ. 26 "Μεταναστεύουν στη Κύπρο οι χριστιανοί Ρομά της Θράκης". Η αρθρογραφία συνεχίζεται με τα διεθνή νέα όπου σημαντικό μέρος καταλαμβάνουν οι αναλύσεις των δημοσιογράφων της εφημερίδας. Ειδικά στο συγκεκριμένο φύλλο παρουσιάζονταν η περίπτωση του Μπαράκ Ομπάμα. Ακολουθούν σε ένθετη σελιδοποίηση τα οικονομικά νέα για να ακολουθήσουν ειδήσεις που εντάσσονται στην κατηγορία του gossip και του life style. Προς το τέλος εντάσσονται κοινωνικά θέματα όπως "Μεσαιωνικό κολαστήριο οι φυλακές Χανίων". Ακολουθούν τα αθλητικά νέα, ο καιρός και μια σειρά άρθρων με τον τίτλο "Γνώμες" που θίγουν θέματα της ειδησεογραφίας. Η εφημερίδα ολοκληρώνεται με ειδήσεις τύπου λεζαντών ή άρθρων που έχουν ως θέμα τους τα media. ντύπωση πριοκαλούν οι διαφημιστικές καταχωρήσεις συνήθως ολοσέλιδες και η προσπάθεια χρήσης λέξεων κλειδιών που διατρέχουν όλες της σελίδας όπως η χρήση του ονόματος Ομπάμα στο συγκεκριμένο φύλλο. Στα ένθετα συμπεριλαμβάνονται αυτόνομα το thema, το DECO, ενώ η έκδοση πλαισιώνονταν από cd, dvd και διαφημιστικά έντυπα εταιριών. Ιδιαίτερα προβάλλονταν το κουπόνι των 4€ προσφορά της εφημερίδας στους αναγνώστες ως ενίσχυση στο δοκιμαζόμενο οικογενειακό προϋπολογισμό.

Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2008

Παγκοσμιοποίηση & ΜΜΕ: Το mediascapes της ΕΕ, συγκρίνεται την Οδηγία για Τηλεόραση χωρίς Σύνορα κια το μοντέλο του Νοάμ Τσόμσκι. (Κριτική εργασιών)

Η ανάλυση του θέματος από την Μαρία Φανού περιορίστηκε σε μια γενική περιγραφή των όρων "τοπίων" (scapes, κατά τον Appadurai) και "μοντέλο της προπαγάνδας" του Νοάμ Τσόμσκι.
Η ανάλυσή της σχετικά με την Οδηγία για Τηλεόραση χωρίς Σύνορα (89/552/ΕΟΚ στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/124102.htm ) περιορίζεται κυρίως στους γενικούς σκοπούς της.
Παράλληλα δεν προχωρά σε ανάλυση των αναθεωρήσεων της συγκεκριμένης οδηγίας (Οδηγίες: 97/36/ΕΚ στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/124101.htm & 65/07/EK στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/1241o1a.htm ) καθώς και στα προγράμματα MEDIA PLUS 2001-2006 στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/124224.htm και MEDIA 2007 στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/124224a.htm όπου παρουσιάζεται η γενικότερη πολιτική για το mediascapes της ΕΕ από μεριάς κοινοτικών πρωτοβουλιών.
Σ' αυτό, και σωστά επισημαίνει η Μαρία Φανού, το μιντιακό τοπίο όπου αναφέρεται το μοντέλο του Νοαμ Τσόμσκι είναι των ΗΠΑ, και θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κάτω από την κατανόηση σημαντικών παραμέτρων που ενυπάρχουν στον ευρωπαϊκό χώρο των πολλών εθνών - κρατών, των διαφορετικών πολιτισμών, των συγκρούσεων κλπ. Άρα υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στο mediascapes των ΗΠΑ και σ' αυτό της ΕΕ ως προς την σύνθεσή του και πως αυτό διευρύνεται στο παγκόσμιο επίπεδο.
Καταρχάς, κι όπως αναγνωρίζει και η ίδια η ΕΕ, στην ανακοίνωση της Επιτροπής (Comision) (15/12/2003 στο http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvd/12407.htm ) το mediascapes της ΕΕ παραμένει ελλειπτικό έναντι εκείνου των ΗΠΑ, και του αναγνωρίζεται ο κυρίαρχος ρόλος των αμερικάνικων μιντιακών προϊόντων στην παραγωγή, διανομή και οικονομική αποδοτικότητα των μιντιακών προϊόντων παγκόσμια. Παράλληλα η ΕΕ δέχεται εισρροές από μιντιακά προϊόντα και άλλων περιοχών αντίστοιχα με τις μεταναστευτικές ομάδες που εγκαθίστανται σ' αυτή. Σ' αυτή την πολυμορφία των εισροών η ΕΕ θα πρέπει να αναγνωρίσει τις εθνοτικές διαφορετικές σκοπιμότητες, την ανάγκη για διαμόρφωση της εικόνας της ενιαίας Ευρώπης και των πολιτικών που απορρέουν απ' όλα αυτά.
Είναι σαφές ότι η ΕΕ θέτει φίλτρα κατά το μοντέλο του Τσόμσκι σε πολλά επίπεδα όπως των χρηματοδοτήσεων, των επιλέξιμων μιντιακών προϊόντων, των "κυματοθραυστών" σε σχέση με την έννοια ευρωπαίος - ευρωπαϊκός, με τους "κινδύνους" που απειλούν την υπόσταση των εθνικών κρατών καταρχάς και της ένωσης γενικότερα.